Wytyczne dotyczące problemu ciężkich tornistrów KONFERENCJA EDUKACJA DLA ZDROWIA Wytyczne dotyczące problemu ciężkich tornistrów Aldona Makowska Oddział Higieny Dzieci i Młodzieży Wojewódzka Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Warszawie 20 marca 2018 r.

Państwowa Inspekcja Sanitarna Rola: realizacja zadań z zakresu zdrowia publicznego Cel: ochrona zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, a także zapobiegania powstawaniu chorób Zadania: m.in. sprawowanie bieżącego nadzoru sanitarnego nad warunkami higieny procesów nauczania i wychowania. Zakres działania: kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne dotyczące: higieny pomieszczeń i wymagań w stosunku do sprzętu używanego w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych higieny procesów nauczania

Higiena (gr. hygeinos - leczniczy) dział medycyny badający wpływ środowiska na zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka Cel: poznawanie czynników środowiskowych, mających negatywny wpływ na człowieka przeciwdziałanie zagrożeniom, zapewnienie poszczególnym osobom oraz społeczeństwu jak najlepszych warunków rozwoju Higiena procesu nauczania ochrona ucznia przed niekorzystnymi warunkami związanymi z pobytem w szkole

Higiena / Higiena procesu nauczania Współczesne podejście - higieniczny tryb życia to: higiena osobista i otoczenia, umiejętność radzenia sobie ze stresem, unikanie nadmiernego obciążania organizmu, wysoki standard warunków pracy i nauki, aktywność ruchowa i wypoczynek, prawidłowe odżywianie się i unikanie używek.

Unikanie nadmiernego obciążania organizmu Wady postawy to dziś problem numer jeden młodego pokolenia. Liczne statystyki wskazują, że wśród młodzieży szkolnej (wg różnych danych) częstość występowania wad postawy wynosi od 50 do 90%. Od dłuższego czasu zwraca się uwagę na przeciążone tornistry/plecaki, które noszone przez uczniów obok braku aktywności fizycznej są jednym z czynników wpływających na występowanie wad postawy i bólu kręgosłupa.

Unikanie nadmiernego obciążania organizmu Wady postawy bardzo poważny problem: dotyczy licznej populacji dzieci i młodzieży nieprawidłowości nie są wyłącznie defektem kosmetycznym mogą w przyszłości warunkować poważne skutki zdrowotne w postaci: zaburzeń krążeniowo- oddechowych, upośledzenia sprawności i wydolności ogólnej, zespołów bólowych kręgosłupa, problemów ginekologicznych u kobiet i in.

Unikanie nadmiernego obciążania organizmu Czynniki sprzyjające utrwalaniu nawyku nieprawidłowej postawy oraz rozwojowi wad postawy: niewłaściwie dobrane stanowisko pracy ucznia (ławka i krzesło niedostosowane do wzrostu ucznia), niewłaściwe pozycje przyjmowane podczas pracy i wypoczynku, przeciążony „bagaż szkolny” i niewłaściwe jego noszenie, nadwaga, siedzący tryb życia oraz ograniczenie aktywności ruchowej dziecka zagrożenia dla jakości postawy nasilają się podczas tzw. skoków wzrostowych, przypadających na okres: wczesnoszkolny (6–7 lat) i pokwitaniowy (12-16 lat), gdy dziecko jest najbardziej podatne na wpływ rozmaitych czynników zewnętrznych, a rozwój układu mięśniowego nie nadąża za szybkim wzrostem kości.

Unikanie nadmiernego obciążania organizmu Zbyt ciężki tornister/plecak może zaburzyć prawidłowy rozwój układu kostno-mięśniowego, skutkiem czego jest boczne skrzywienie kręgosłupa czyli skolioza. Ciężary noszone przez dzieci wpływają negatywnie na stawy biodrowe, kolana, a także stopy. Skutki wad postawy, nabyte w dzieciństwie ujawniają się najczęściej dopiero w dojrzałym wieku (zwyrodnienie, ból kręgosłupa i stawów, nieprawidłowości w funkcjonowaniu narządów wewnętrznych)

waga plecaka szkolnego nie powinna przekraczać Zalecenia Głównego Inspektora Sanitarnego dotyczące tornistra/ plecaka szkolnego: aktualnie w Polsce nie ma przepisów określających ciężar tornistrów/plecaków dzieci i młodzieży wg zaleceń CIOP oraz Amerykańskiej Akademii Pediatrii: waga plecaka szkolnego nie powinna przekraczać 10-15 % masy ciała dziecka w tym: 10 % dla okresu wczesnoszkolnego 15 % dla uczniów od 13 roku życia

Zalecenia Głównego Inspektora Sanitarnego dotyczące tornistra/ plecaka szkolnego: powinien posiadać usztywnioną ściankę od strony pleców oraz szerokie, miękkie i równe szelki, zalecane jest dodatkowe zapięcie spinające szelki z przodu klatki piersiowej, jego ciężar powinien być rozłożony symetrycznie (cięższe rzeczy umieszczane na dnie lżejsze wyżej), powinien być noszony na obu ramionach, przy zakupie nowego zwracać uwagę na jego wykonanie i masę. (zbyt ciężki, po dodatkowym zapakowaniu niezbędnych rzeczy, z pewnością przekroczy dopuszczalną wagę)

Zalecenia Głównego Inspektora Sanitarnego dotyczące tornistra/ plecaka szkolnego: problem zbyt ciężkich plecaków jest wynikiem noszenia przez dzieci nie tylko zbyt dużej ilości podręczników i zeszytów, ale również dodatkowych rzeczy (niekoniecznie potrzebnych w danym dniu) konieczna jest kontrola rodziców nad zawartością tornistra, aby zapobiec zabieraniu przez uczniów nadmiernej ilości rzeczy zbędnych, wskazana jest współpraca ze szkołą w celu zorganizowania na terenie szkoły miejsc, w których uczniowie będą mogli pozostawić część przyborów i podręczników szkolnych

Ocena obciążenia uczniów ciężarem tornistrów w 2016 r. Dane z GIS Badanie przeprowadzono w blisko 700 szkołach: objęło prawie 115 tys. uczniów z klas I-VI szkół podstawowych oraz I-III gimnazjów Dane z WSSE Warszawa Badanie przeprowadzono w 76 szkołach objęło 12.848 uczniów w tym 8317 ze szkół podstawowych i 4531 z gimnazjów wkład Mazowsza do badań ogólnopolskich to: ok. 11 % zbadanych szkół ok. 11 % populacji zbadanych uczniów

Podstawowe wnioski badania problem nadmiernego obciążenia tornistrów widoczny jest w klasach I-III w szkołach podstawowych: 58% uczniów klas I-III nosi plecaki przekraczające 10% masy ich ciała, 17% z nich nosi plecaki przekraczające 15% masy ich ciała; na Mazowszu ok. 60% uczniów nosi plecaki >10% masy ciała i 18,2% uczniów nosi plecaki >15% masy ciała mniejszy problem nadmiernego obciążenia tornistrów stwierdzono u uczniów ze szkół gimnazjalnych, 22% uczniów spośród badanych nosiło tornistry, których waga przekraczała 10% masy ich ciała; na Mazowszu 19,5% uczniów nosiło plecaki >10% masy ciała i 1,4% zbadanych uczniów plecaki >15% masy ciała

Podstawowe wnioski badania Skala problemu największa w woj. kujawsko-pomorskim – 81% uczniów kl. I nosi plecaki >10% masy ciała, a 30% uczniów >15% masy ciała na Mazowszu w szkołach podstawowych najgorsza sytuacja w powiecie piaseczyńskim – 48,3% uczniów nosi plecaki >15% masy ciała Najcięższy plecak ważył 11 kg = 50 % masy ciała i należał do chłopca II klasy na Mazowszu najcięższy plecak (ze stelażem) ważył prawie 8 kg = 30% masy ciała i należał do dziewczynki II klasy (pow. piaseczyński)

miejskie (20) wiejskie (18) razem (38) Szkoły podstawowe liczba uczniów liczba uczniów zbadanych ogółem zbadanych odsetek zbadanych do ogólnej liczby uczniów z wysoką normą 15% z niską normą 10% ponad normą >15% odsetek ponad-norma-tywnych miejskie (20) 12710 4693 36,9% 3846 1916 847 18,0% wiejskie (18) 4577 3624 79,2% 2955 1400 669 18,5% razem (38) 17287 8317 48,1% 6801 3316 1516 18,2%

SZKOŁY WIEJSKIE odsetek uczniów z ponadnormatywną wagą tornistrów (>15% masy ciała)

SZKOŁY MIEJSKIE odsetek uczniów z ponadnormatywną wagą tornistrów (>15% masy ciała)

Podstawowe wnioski badania 40% skontrolowanych szkół było wyposażonych w indywidualne szafki, dające możliwość pozostawienia podręczników i przyborów szkolnych przez uczniów na terenie szkoły Na Mazowszu 21,2% szkół z szafkami indywidualnymi, w tym: 32% szkół podstawowych 18% gimnazjalnych WSSE w Warszawie nie dostrzegła korelacji między dostępem do indywidualnych szafek dla uczniów a niższą wagą tornistrów

Zalecenia Państwowej Inspekcji Sanitarnej dotyczące tornistra/ plecaka szkolnego W całości postępowania profilaktycznego w tym zakresie można wyróżnić następujące etapy: wiedzieć – chcieć – umieć – robić. Niezbędna jest zatem: wiedza na temat działań prozdrowotnych oraz roli prawidłowej postawy ciała i sposobach jej kreowania, odpowiednia motywacja do tego typu działań, umiejętności oraz rzeczywiste działania profilaktyczne.

Zalecenia Państwowej Inspekcji Sanitarnej dotyczące tornistra/ plecaka szkolnego Skuteczność działań profilaktycznych z zapobieganiu występowania wad postawy uwarunkowana jest koniecznością ścisłego współdziałania wszystkich podmiotów związanych ze środowiskiem nauczania i wychowania. Z tego też względu, zasadne jest podejmowanie prób systemowego rozwiązania problemu poprzez aktywizację współpracy pomiędzy: dziećmi i młodzieżą, ich rodzicami, pracownikami oświaty i ochrony zdrowia.

Dziękuję za uwagę