Język polski w Niemczech tożsamość, konsolidacja, perspektywa Język polski w Niemczech tożsamość, konsolidacja, perspektywa Małgorzata Tuszyńska Ostróda 16.06.2016-19.06.2016r.

Zakres czasowy napływ kolejnych fal emigrantów, począwszy od lat 70. XX w. wywołany kryzysem gospodarczym i politycznym przystąpienie Polski do EU w 2004 r.

Nowe fale migracji ok. 2 320 tys.polskich obywateli Koniec 2014 roku – poza granicami Polski przebywało czasowo [?] ok. 2 320 tys.polskich obywateli (ok.320 tys. więcej niż w 2010 r.) W Europie – ponad 2 013 tys. osób z czego w UE – ok. 1 901 tys. - Wielka Brytania – 685 000 - Niemcy – 614 000 - Irlandia – 113 000 (w roku 2010- 133 tys.) - Holandia – 109 000. Spadek liczby migrantów z Polski w Hiszpanii (-5,9%), Grecji (-25%) Irlandii (spadek o -1,7%). GUS

Wyzwania nowej migracji Konieczność przystosowania do otaczającej rzeczywistości społecznej, kulturowej, systemu wartości. Integracja (akulturacja), ale nie asymilacja (rekulturacja). Potrzeba zachowania kształtowanej w środowisku rodzinnym identyczności kulturowej, własnego systemu wartości, języka.

Ramy prawne nauki j.polskiego w RFN Dwie regulacje wspólnotowe: Rozporządzenie Rady 1612/68/EWG z 15 października 1968 r. Dyrektywę Rady 77/486/EWG z 25 lipca 1977r. Umowa krajów związkowych „Hamburger Abkommen“ „Abkommen zwischen den Ländern der Bundesrepublik zur Vereinheitlichung auf dem Gebiet des Schulwesens“vom 28.10.1964 i.d.F. Vom 14.10.1971) umożliwia wprowadzenie języka polskiego jako obcego (od kl.5) w gimnazjach. Traktat między RP a RFN o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy 17.06.1991r.

Konwencja o prawach dziecka ONZ Państwa - Strony podejmują działania mające na celu poszanowanie prawa dziecka do zachowania jego tożsamości, a w tym obywatelstwa, nazwiska, stosunków rodzinnych, zgodnych z prawem, z wyłączeniem bezprawnych ingerencji. W przypadku, gdy dziecko zostało bezprawnie pozbawione części lub wszystkich elementów swojej tożsamości, Państwa - Strony okażą właściwą pomoc i ochronę celem jak najszybszego przywrócenia jego tożsamości.

Formy nauki języka polskiego nauka języka polskiego w lokalnych systemach edukacyjnych nauka przedmiotów ojczystych (język polski z elementami historii i geografii Polski ) w poloninych szkołach społecznych (katolickich i świeckich) kształcenie uzupełniające w Szkolnych Punk- tach Konsultacyjnych przy Konsulatach RP

Język polski w szkołach publicznych (stan z 2007 r Język polski w szkołach publicznych (stan z 2007 r. - 16 krajów związkowych) Język polski jako drugi obcy (Brandenburgia ,Berlin, Bremen,Hamburg,Palatynat, Meklemburgia-Pomorze Wschodnie,Nadrenia-Westfalia,Saksonia)- 7 krajów związkowych Język polski jako obcy w szkole podstawowej (Brandenburgia, Berlin, Bremen, Palatynat, Meklembiurgia-Pomorze Wschodnie, Nadrenia-Westfalia)- 6 krajów związkowych Język polski jako przedmiot maturalny (Brandenburg, Berlin, Bremen, Hamburg, Palatynat, Meklemburgia-Pomorze Wschodnie, Nadrenia- Westfalia, Saksonia)- 7 krajów związkowych Język polski jako język obcy wpisany na stale w prawo szkolne (Brandenburgia, Bremen, Meklemburgia-Pomorze Wschodnie, Saksonia) 4 kraje związkowe

Język polski w szkołach publicznych (stan z 2007r Język polski w szkołach publicznych (stan z 2007r. -16 krajów związkowych) Język polski jako pomoc w procesie integracji dzieci migrantów (Badenia-Wittenbergia, Hessia, Dolna Saksonia, Saksonia- Anhalt, Saksonia) 5 krajów związkowych Język polski jako ojczysty ( Berlin, Brandenburgia, Bremen, Meklemburgia-Pomorze Wschodnie, Palatynia, Nadrenia -Westfalia) 6krajów związkowych Język polski w edukacji zawodowej (Berlin, Brandenburgia, Bremen, Saksonia) 4 kraje związkowe Nauka języka polskiego nie jest proponowana w szkołach publicznych w 4 krajach związkowych (Bawaria, Kraj Saary, Schleswig-Holstein, Turyngia) Liczba uczniów w szkołach w lokalnych systemach edukacji w 2007 r oku ok. 7 tys.

Problemy szkolnictwa publicznego Różny staus prawny języka polskiego w sytemach szkolnych w krajach związkowych Różnorodność form edukacyjnych oraz słaba ich dostępność Wielorakie funkcje nauczania języka polskiego (język sąsiada, język obcy, język migranta procesie integracji, język ojczysty) Brak jednolitej oferty i kompleksowego nauczania j.polskiego w szkolach publicznych Słaba informacja na temat możliwości oraz prawa do nauczania języka ojczystego. Brak świadomości urzędników o bilateralnych umowach z Polską

Formy oświaty polskiej i polonijnej Szkółki przy Polskich Misjach Katolickich oraz Chrześcijańskiego Centrum Krzewienia Kultury, Tradycji i Języka Polskiego w Niemczech T.z. Szkoły społeczne przy organizacjach polonijnych np. Macierzy Szkolnej w Niemczech, Towarzystwo „Oświata” w Berlinie czy mniejsze Stowarzyszenie Kulturalne „Wawel”, „Lajkonik” , Schwarzwald Baar Heuberg i inne. Szkolne Punkty Konsultacyjne przy Konsulatach RP podlegające MEN

Przedstawiciele Polonijnej Oświaty Schleswig-Holstein:Polsko-Niemieckie-Towarzystwo Spoleczno-Kulturalne LUBEKA95, Stowarzyszenie Polskie „KRAKUS” T.z. Hessia: Katolickie Stowarzyszenie Krzewienia Kultury, Tradycji i Jezyka Polskiego Badenia-Wirttenbergia: Stowarzyszenie Wspierania Jezyka, Historii oraz Kultury Polskiej „Lajkonik”, :Polskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oswiatowe „Wawel” T.z., Chrzescijanskie Centrum Krzewienia Kultury, Tradycji i Jezyka Polskiego przy Polskiej Misji Katolickiej w Stuttgarcie Bawaria: Chrzescijanskie Centrum Krzewienia Kultury, Tradycji i Jezyka Polskiego w NiemczechT.z.; -Szkola Jezyka Polskiego przy Polskiej Misji Katolickiej w Aschaffenburgu, Zrzeszenie Polskich Chrzescijan – Szkola Polonijna w Erding Saksonia:„Nasza Szkola” Chemnitz, Polska Misja Katolicka, Punkt Nauczania Jezyka Polskiego im. Ksiecia Jozefa Poniatowskiego Dolna Saksonia: Centrum Ksztalcenia Jezyka Polskiego, Kultury i Tradycji przy Polskiej Misji Katolickiej w Hanowerze Berlin:Polskie Towarzystwo Szkolne„Oświata”T.z, Polska Misja Katolicka Hamburg:Chrzescijanskie Centrum Krzewienia Jezyka, Tradycji i Kultury Polskiej w Hamburgu, Polska Misja Katolicka w Hamburg, NRW:Polska Macierz Szkolna w Niemczech t.z. w Mönchengladbach, Centrum Krzewienia Kultury, Tradycji i Jezyka Polskiego przy PMK w Bielefeld

Czas powstania placówek oświaty polonijnej

Sposób organizacji polonijnej edukacji Zajęcia z j.polskiego z elementami historii i geografii Polski raz w tygodniu (od 2 do 4 lekcji po 45 min.) Programy nauczania w oparciu o propozycję MEN Kadra nauczycielska wykształcena na polskich uniwersytetach Podręczniki i materiały nauczania z Polski (często sponsorowane przez MEN) Liczba uczniów stabilna, ale z tendencją spadkową w klasach straszych Finansowane ze środków organizacji (składki członkowskie, darowizny, praca społeczna) także wsparcie finansowe z Polski Szkoły pełnia rolę centrów polonijnego życia kulturalnego prowadząc kółka teatralne, grupy taneczne, pielegnując polskie tradycje i święta narodowe, konursy recytatorskie, wiedzy o historii i literaturze Polski etc.

Potrzeby oświaty polonijnej Brak własnych lokali i pomieszczeń Brak środków na długofalowe działania promocyjne Mała popularność wśród młodzieży powyżęj 16 lat Fluktuacja nauczycieli Brak środków na ustabilizowane płace Brak kadry nauczycielskiej przygotowanej do pracy z dziećmi obcojęzycznymi oraz do nauki j. polskiego jako obcego Słaba możliwość rozwoju z powodu braku stabilności środków finansowych

Problemy z językiem polskim Z możliwości edukacji w języku polskim korzysta niewielki procet rodzin z polskimi korzeniemi. Raport o sytuacji j.polskiego w Niemczach z 2007r. podaje liczbę 7 tys. uczniów w nauczaniu publicznym Słaba informacja na oficjalnych stronach władz szkolnych o możliwości nauki języka polskiego. Niska świadomość migrantów z Polski oraz trudności adaptacyjne Wielorakość form nauczania, brak ujednoliconych standardów i spójnego systemu polonijnej oświaty w RFN Dyfuzja wysiłków na rzecz rozwoju edukacji polonijnej

„Wspólne Oświadczenie Okrągłego Stołu” z dnia 12 czerwca 2011 r. Strategia oświaty polskojęzycznej w Niemczech priorytetowym zadaniem RFN i Polski „Wspólne Oświadczenie Okrągłego Stołu”  z dnia 12 czerwca 2011 r. „Deklaracja Polityczna i Program Współpracy” przyjętych przez szefów resortów spraw zagranicznych Polski i Niemiec podczas konsultacji międzyrządowych z okazji 20- lecia ”Traktatu między RP a RFN o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy” w czerwcu 2012r. Strategia naucznia języka ojczystego w RFN Stała Konferencja Ministrów Kultury, Nauki, Oświaty Krajów Związkowych RFN (KMK) w dniu 20.06.2013 r.   

Prace nad „Strategią...” Z protokołu posiedzenia grupy roboczej AG-4 „Herkunftssprachenförderung“ 20.11.2012r.:

Problemy do rozwiązania... jak kwestię znaczenia nauki języka ojczystego w rozwoju kompetencji uczniów dwujęzycznych postrzega się w poszczegółnych krajach związkowych w RFN? jak na kształtowanie kodyfikacji prawnych w poszczególnych krajach związkowych wpływąć będą postawy migrantów wobec nauki języka polskiego ? jakie będą konsekwencje przeprowadzenia diagnozy potrzeb środowisk polonijnych dla polityki językowej, a więc integracyjnej, wobec uczniów polskojęzycznych w poszczególnych krajach związkowych?

www.szkolapopolsku.de

Cele projektu: zbudowanie systemu wsparcia placówek oświaty polonijnej działających na terenie całych Niemiec, podniesienie jakości kształcenia języka polskiego i po polsku (głównie w społecznych szkołach polonijnych), promocja języka polskiego we wszystkich krajach związkowych.

Zadania w projekcie: powołanie Centrum Koordynacji i Promocji Języka Polskiego w Niemczech, przeszkolenie nauczycieli oraz kadry kierowniczej, dofinansowanie działalności społecznych szkół polonijnych, zorganizowanie pobytów edukacyjnych wzmacniających więzi z krajem i podnosząc znajomość języka i kultury kraju pochodzenia dla uczniów pochodzenia polskiego.

www.fundacjareja.eu

www.polskarada-berlin.de

Zadania w projekcie: powołanie Centrum Koordynacji i Promocji Języka Polskiego w Niemczech, rozwijanie działalności Centrum, diagnoza potrzeb szkół i środowisk polonijnych, organizacja dofinansowania szkół polonijnych, administrowanie bazą danych, utrzymywanie kontaktu ze szkołami polonijnymi, wdrożenie jednakowych standardów nauczania języka polskiego działania promocyjne. Osoba odpowiedzialna: Małgorzata Tuszyńska Kontakt: m.tuszynska@szkolapopolsku.de

www.polnischunterricht.de

Zadania w projekcie: powołanie Centrum Koordynacji i Promocji Języka Polskiego w Niemczech, rozwijanie działalności Centrum, nadzór merytoryczny i programowy w zakresie szkoleń, organizacja i realizowanie szkoleń dla nauczycieli i kadry zarządzającej, utrzymywanie kontaktów z nauczycielami szkół polonijnych, utrzymywanie kontaktów z ekspertami w projekcie i osobami prowadzącymi szkolenia, działania promocyjne. Osoba odpowiedzialna: Anna Zinserling Kontakt: a.zinserling@szkolapopolsku.de

Wyzwania edukacji polonijnej stałe zadania podejmowane przez tradycyjne związki polonijne -utrzymanie tożsamości narodowej i więzi z Krajem zmiana fokusu organizacji polonijnych na potrzeby nowych migrantów

Zadania polonijnej oświaty w RFN -wypracowanie i wdrożenie systemów stałego wsparcia poloninej oświaty utworzenie centrów wsparcia polonijnej oświaty ( ciągłość informacji i baza danych, diagnoza i celowana reakcje na aktualne potrzeby Polonii i nowych migrantów) - promocja języka polskiego i dwujęzyczności dzieci polskich migrantów (rynek pracy, decyzje o powrocie, stały dostęp do kultury polskiej) -ujednolicenie standardów nauczania oraz narzędzi pomiaru kompetencji uczniów szkół polonijnych, -wzrost standardu oferty szkolnej i bazy dydaktycznej - podniesienie kompetencji kadry dydaktycznej -podniesienie atrakcyjności szkoły polonijnej poprzez wykorzystanie nowoczesnych technologii informacyjno- komunikacyjnych konsolidacja działań w celu uzyskania kodyfikacji prawnych dla nauczania języka polskiego w poszczególnych landach

Czy warto uczyć się języków ojczystych? Sieć Euridice 2009 Biegła znajomość języka ojczystego jest bardzo ważna dla uczniów-imigrantów. Może ułatwić imigrantom uczenie się języka wykładowego, co będzie stymulowało ich rozwój we wszystkich sferach. Ponadto ”sposób, w jaki ich język ojczysty jest postrzegany w społeczeństwie goszczącym pomaga wzmacniać poczucie własnej wartości i tożsamości dzieci-imigrantów oraz ich rodzin”. Z raportu: „Integracja dzieci - imigrantóww szkołach w Europie”2009r.

Dziękuję za uwagę !