Akademia Pomorska w Słupsku, 09-10 czerwca 2016 r. Międzynarodowa konferencja: „Bezpieczeństwo państw Europy Środkowowschodniej w kontekście kryzysu migracyjnego” Akademia Pomorska w Słupsku, 09-10 czerwca 2016 r. Różnice w potencjale demograficznym Europy i krajów MENA jako czynnik migracyjny. Miasto jako obiekt push and pull w procesie migracji Differences in demographic changes of Europe and MENA region as a factor of migration. The push and pull factors of migration in cities JACEK RUDEWICZ KATEDRA BADAŃ MIAST I REGIONÓW WYDZIAŁ NAUK O ZIEMI Uniwersytet Szczeciński

PLAN PREZENTACJI: MODEL PUSH AND PULL MIGRACJI MIĘDZYNARODOWYCH POTENCJAŁ DEMOGRAFICZNY PAŃSTW EUROPY I MENA MIASTA PAŃSTW MENA RÓŻNICE W POTENCJALE DEMOGRAFICZNYM A KWESTIE BEZPIECZEŃSTWA MENA The term MENA is an English-language acronym referring to the Middle East and North Africa

SYSTEMOWY MODEL PUSH AND PULL MIGRACJI MIĘDZYNARODOWYCH

PUSH PULL SYSTEMOWY MODEL PUSH and PULL MIGRACJI MIĘDZYNARODOWYCH BARIERA i ZAKŁÓCENIA INFORMACYJNE Dodatkowe zjawiska: PRESJA PRESJA BARIERY i selekcja Owczy pęd Państwo (obszar) Miasto, wieś [geograficznie] Społeczeństwo [socjologicznie] PUSH Państwo (obszar) Miasto, wieś [geograficznie] Społeczeństwo [socjologicznie] PULL   Trigger Effect Wczesna modernizacja PAŃSTWO POCHODZENIA A PAŃSTWO TRANZYTOWE C PAŃSTWO DOCELOWE B Wypadkowa i presja czynników: Czynniki polityczne Czynniki ekonomiczne Czynniki kulturowe Czynniki religijne Czynniki naturalne geograficzne Czynniki modernizacyjne Współzależny czynnik demograficzny, potencjał Czynnik emocjonalny i samorealizacyjny (ind.) Bariery formalne państw A,B,C Bariera geograficzna (fizyczna) Bariera kulturowa Bariera językowa Bariera ekonomiczna Bariery techniczne, logistyczne Bariera bezpieczeństwa Wypadkowa i presja czynników: Czynniki polityczne Czynniki ekonomiczne Czynniki kulturowe Czynniki religijne Czynniki naturalne geograficzne Czynniki modernizacyjne Polityka imigracyjna i postawy obywateli (emocje) PRZEMIESZCZENIE WG CZASU DĄŻENIE DO KOMPENSACJI Opracowanie własne częściowo w oparciu o Lee E., A Theory of Migration, Demography, Vol. 3, No. 1. (1966), s. 47-57.

2. POTENCJAŁ DEMOGRAFICZNY PAŃSTW EUROPY I PAŃSTW MENA

POTENCJAŁ DEMOGRAFICZNY Pojęcie potencjału demograficznego, nie jest dokładnie wyjaśnione i zdefiniowane, choć często stosowane. Definiowany jest jako „siła napędowa” tkwiąca w zasobach ludzkich, najczęściej w liczbie ludności i jej strukturze wiekowej. Powiązań tego określenia szukać można w ekonomicznej kategorii zasobu ludzkiego lub też kapitału ludzkiego, elementu potencjału ekonomicznego danego obszaru. Będącego także istotnym czynnikiem endogenicznego rozwoju.

Zasoby te zwane atrybutami lub instrumentami dzieli się na: W literaturze angielskojęzycznej bezpośrednie tłumaczenie „Demographic Potential” raczej nie występuje, stosuje się: Demographic Changes, Political Demography lub National Power Termin National Power – siła społeczeństwa/państwa jest definiowana jako siła wszystkich zasobów państwa dla niego dostępnych służąca realizacji jego celów. Zasoby te zwane atrybutami lub instrumentami dzieli się na: terytorialne: geograficzne, surowcowe, demograficzne oraz na społeczne: ekonomiczne, polityczne, psychologiczne i informacyjne. "Instruments of national power." in US NATO Military Terminology Group (2010). JP 1 (02) "Dictionary of Military and Associated Terms", 2001 (As amended through 31 July 2010) Pentagon, Washington: Joint Chiefs of Staff, US Department of Defense. p. 229. Retrieved 19 September 2010.

KARTOGRAMY

Population projection Państwo Populacja 2015   mln Egypt 89,10 Iran 78,50 Turkey 78,20 Sudan 40,90 Algeria 39,90 Iraq 37,10 Morocco 34,10 Afghanistan 32,20 Saudi Arabia 31,60 Yemen 26,70 Niger 18,90 Syria 17,10 Mali 16,70 Chad 13,70 Somalia 11,10 Tunisia 11,00 Azerbaijan 9,70 United Arab Emirates 9,60 Israel 8,40 Jordan 8,10 Libya 6,30 Lebanon 6,20 Turkmenistan 5,40 Palestinian Territory 4,50 Oman 4,20 Kuwait 3,80 Mauritania 3,60 Qatar 2,40 Bahrain 1,40 Djibouti 0,90 Western Sahara 0,60 Bangladesh 160,40 Pakistan 199,00 Rys.1. Aktualna i prognozowana liczba ludności dla państw europejskich oraz MENA (+Pakistan i Bangladesz). Dane dla lat 2015, 2030, 2050 [mln] Population projection Opracowanie kartograficzne własne na podstawie danych Population Reference Bureau

Rys. 2. Urodzenia na 1000 mieszkańców – państwa europejskie oraz MENA (+Pakistan i Bangladesz), 2015 przedziały klasowe wg metody Jenksa [‰] Birth Rate Niger 50,0 Iraq 31,0 Algeria 26,0 Lithuania 11,0 Poland 10,0 Germany 8,0 Opracowanie kartograficzne własne na podstawie danych Population Reference Bureau

Rys.3. Zgony na 1000 mieszkańców – państwa europejskie oraz MENA (+Pakistan i Bangladesz), 2015 przedziały klasowe wg metody Jenksa [‰] Death Rate EUROPE Mali 15,0 Ukraine 15,0 Poland 10,0 Saudi Arabia 4,0 MENA 1 MENA 2 Wyraźny spadek śmiertelności kobiet w połogu i zgonów noworodków od lat 90 Opracowanie kartograficzne własne na podstawie danych Population Reference Bureau

Rys.4. MODEL PRZEJŚCIA DEMOGRAFICZNEGO MIEJSCE EUROPY ORAZ PAŃSTW MENA Demographic Transition Theory MENA 2 MENA 1 EUROPE TZW. DRUGIE PRZEJŚCIE DEMOGRAFICZNE Złożony wieloaspektowy wg przyczyn spadek dzietności i zmiana modelu rodziny

Rys.5. Oczekiwana długość życia – państwa europejskie oraz MENA (+Pakistan i Bangladesz), 2015 przedziały klasowe wg metody Jenksa [lata] Norway 82,0 Sweden 82,0 United Kingdom 81,0 Austria 81,0 Life Expectancy at Birth Chad 51,0 Djibouti 62,0 Egypt 71,0 Iran 74,0 Iraq 69,0 Israel 82,0 Kuwait 74,0 Lebanon 77,0 Mali 53,0 Morocco 74,0 Niger 60,0 Oman 77,0 Pakistan 66,0 Somalia 55,0 Opracowanie kartograficzne własne na podstawie danych Population Reference Bureau

Rys.6. Odsetek ogółu ludności w wieku poniżej 15 lat – państwa europejskie oraz MENA (+Pakistan i Bangladesz), 2015. Przedziały klasowe wg metody Jenksa [%] Population Under Age 15 Niger 52,0 Afghanistan 45,0 Yemen 41,0 France 19,0 Norway 18,0 Poland 15,0 Germany 13,0 Opracowanie kartograficzne własne na podstawie danych Population Reference Bureau

Rys.7. Odsetek ludności w wieku 65 i więcej lat – państwa europejskie oraz MENA (+Pakistan i Bangladesz), 2015. Przedziały klasowe wg metody Jenksa Age 65 + Iraq 3,0 Afghanistan 2,0 Tunisia 8,0 Italy 22,0 Germany 21,0 PIRAMIDA WIEKU Czech Republic 17,0 PIRAMIDA WIEKU Opracowanie kartograficzne własne na podstawie danych Population Reference Bureau

Rys.8. Współczynnik dzietności – liczba dzieci na kobietę w wieku rozrodczym (15-49). Państwa europejskie oraz MENA Dane z 2015 r. Total Fertility Rate (TFR) Poland 1,3 Portugal 1,2 Russia 1,8 Saudi Arabia 2,9 Chad 6,5 Niger 7,6 Opracowanie kartograficzne własne na podstawie danych Population Reference Bureau

Rys. 9. Wskaźnik udziału kobiet w edukacji wyższej Rys.9. Wskaźnik udziału kobiet w edukacji wyższej. Państwa europejskie oraz MENA Dane z 2015 r. Tertiary School Gender Parity Index Qatar 6,66 Poland 1,55 Afghanistan 0.33 Opracowanie kartograficzne własne na podstawie danych Population Reference Bureau

3. MIASTA PAŃSTW MENA

R.10. Wskaźnik urbanizacji – państwa europejskie oraz MENA (+Pakistan i Bangladesz), 2015 przedziały klasowe wg metody Jenksa [%] Urban population (% of total) Israel 91,0 Lebanon 87,0 Unitde Arab Emirates 83,0 Bangladesh 23,0 Niger 22,0 Netherlands 90,0 Poland 60,0 Syria 54,0 Opracowanie kartograficzne własne na podstawie danych Population Reference Bureau

Urban areas and major cities No. City Country Pop. 1 Cairo Egypt 16,3 2 Istanbul Turkey 13,9 3 Tehran Iran 13,3 4 Karaczi Pakistan 9,3 5 Baghdad Iraq 9,0 6 Dhaka Bangladesh 7,0 7 Riyadh Saudi Arab. 6,3 8 Mogadishu Somalia 5,9 9 Lahaur 5,0 10 Khartoum Sudan 4,9 Rys.11. Tereny zurbanizowane i aglomeracje państw MENA powyżej 1 min. mieszkańców (56 aglomeracji). Urban areas and major cities Opracowanie kartograficzne własne na podstawie danych Population Reference Bureau

4. RÓŻNICE W POTENCJALE DEMOGRAFICZNYM A KWESTIE BEZPIECZEŃSTWA

CHARAKTERYSTYKA POPULACJI CHŁOPCÓW Z PAŃSTW MENA ORAZ Z EUROPY, GENERALIZACJA Cechy CHŁOPIEC do 15 roku życia z tzw. państw MENA Boys under 15 CHŁOPIEC do 15 roku życia Z EUROPY Szacunkowa liczba 160 000 000 48 000 000 Relacja 3,25 1 Trend populacji rosnący spadkowy Dostęp do edukacji utrudniony powszechny Religijność Wysoka Ateizm, umiarkowana Stosunek do kobiet Dominacja Partnerstwo Podatność na wpływy Duża Niska Samorealizacja Światopogląd Zamknięty Otwarty Status materialny Niski i średni Wysoki Agresja Zainteresowania Ograniczone Szerokie Determinacja Umiarkowana Perspektywy życiowe Nieprzewidywalne Znane →Demographic National Power

WPŁYW NIERÓWNOWAGI DEMOGRAFICZNEJ NA BEZPIECZEŃSTWO EUROPY ZAGROŻENIE FALOWYM NARASTANIEM MIGRACJI, UCHODŹCTWA ZAGROŻENIE TERRORYZMEM WEWNĘTRZNYM I ZEWNĘTRZNYM ZAGROŻENIE KULTUROWE ZAGROŻENIE EPIDEMIOLOGICZNE ZAGROŻENIE BEZPIECZEŃSTWA OSOBISTEGO/KRYMINALNE ZAGROŻENIE SOCJALNE ZAGROŻENIA EKONOMICZNE ZAGROŻENIA POLITYCZNE I GEOPOLITYCZNE ALIENACJA EMIGRANTÓW – NIEPOKOJE I ZAMIESZKI [DŁUGI CZAS ADAPTACJI] SEGREGACJA PRZESTRZENNA, ETNICZNA PRZENOSZENIE AGRESJI DO KRAJÓW POCHODZENIA NAPIĘCIA RELIGIJNE

Liczne dyskusje z dr Firasem Samim Alquatrani Uniwersytet w Basrze UWAGI NARASTAJĄCA PRESJA MIGRACYJNA – ZAGROŻENIA DŁUGOFALOWE PERSPEKTYWA WIELOPOKOLENIOWA, PRZESUWANIE SIĘ ZASIĘGU RÓŻNICY W POTENCJALE DEMOGRAFICZNYM KONIECZNOŚĆ DOSTOSOWANIA POLITYK WEWNĘTRZNYCH DOTYCZĄCYCH MIGRACJI /POROZUMIENIA W RAMACH UNII EUROPEJSKIEJ KONIECZNOŚĆ INTERWENCJI EKONOMICZNEJ I POLITYCZNEJ W KRAJACH MENA ORAZ KRAJACH BUFOROWYCH (?) ODPOWIEDZIALNOŚĆ MORALNA PROBLEMY DLA POLITYKI MIEJSKIEJ NA SZCZEBLU LOKALNYM PROBLEM ASYMILACJI IMIGRANTÓW KONKURENCJA NA RYNKU PRACY POMIĘDZY PRACOWNIKAMI Z EUROPY WSCHODNIEJ A IMIGRANTAMI – KONKURENCJA O „LEPSZEGO” MIGRANTA CZĘŚCIOWA MODERNIZACJA KRAJÓW MENA GROZI WZMOŻENIEM PROC. MIGRACYJNYCH MIGRACJE POMIĘDZY PAŃSTWAMI EUROPY I PAŃSTWAMI MENA

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Jacek Rudewicz Katedra Badań Miast i Regionów Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytet Szczeciński rudewicz@univ.szczecin.pl

ANEKS