Dorota Dominik, Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie Pedagogiczne uwarunkowania adaptacji dziecka 6 letniego w szkole podstawowej – rola nauczyciela Dorota Dominik, Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Zagadka dla przedszkolaków    Dzieciom w przedszkolu podczas badań postawiono pytanie: W która stronę jedzie autobus z załączonego obrazka? Przyjrzyj się uważnie! Znasz już odpowiedź? Przypominamy, możliwe odpowiedzi to albo lewo albo prawo. Jeszcze nie wiesz? Bo dzieci odpowiedziały natychmiast...

ODPOWIEDŹ ; "W lewo" A dlaczego? "Bo nie widać drzwi." Jeśli odpowiedź poznałaś dopiero tutaj, może pora rozglądnąć się po okolicy za jakimś żłobkiem?  

Niepokój to uczucie towarzyszy nie tylko rodzicom 6-latków , ale także nauczycielom, dyrektorom szkół, przygotowującym się na ich przyjęcie. Jak każda zmiana w życiu napawa niepokojem i może być źródłem frustracji a nawet stresu. Spróbujmy zrobić to tak, aby nie bolało…

Motto na dziś „Nie zmuszaj dzieci do aktywności, lecz wyzwalaj ich aktywność. Nie każ myśleć, lecz twórz warunki do myślenia. Nie żądaj, lecz przekonuj. Pozwól dziecku pytać i powoli rozwijaj jego umysł tak, aby samo chciało wiedzieć …”

Dziecko postrzegamy jako pełnowartościową i stale zmieniającą się jednostkę, która znajdując się w momencie rozwojowym determinującym przebieg całego jej życia, wymaga szczególnej troski i wsparcia.

Postępowanie z dzieckiem musi respektować unikalne właściwości dziecka, które wyrażają się tym, że potrafi samo doświadczać życia i wychodzić poza aktualnie opanowane standardy funkcjonowania. Dziecko jest istotą w znacznym stopniu autonomiczną, co nie oznacza, że niezależną.

Problem gotowości szkolnej musi uwzględniać różne konteksty Kontekst kulturowy (znaczenie środowiska z którego przychodzi) Kontekst edukacyjny (dotychczasowe doświadczenia edukacyjne, relacje z nauczycielem) Kontekst materialno-przestrzenny (co szkoła ma do zaproponowania dziecku, w jakich warunkach będzie przebywało)

Dojrzałość szkolną można więc rozpatrywać jako kategorię rozwojową zależną od interaktywnego współdziałania właściwości dziecka, jego fizycznego i mentalnego zaangażowania, oraz aktywności dorosłych wspierających uczenie się dziecka oraz jakości funkcjonowania przedszkola i szkoły (R.Michalak, E.Misiorna)

R. Havighurst W okresie poprzedzającym naukę w szkole dziecko musi sprostać wielu zadaniom życiowym, do których zaliczamy przede wszystkim;

osiąganie stabilności fizjologicznej, tworzenie prostych pojęć dotyczących rzeczywistości społecznej i fizycznej, uczenie się nawiązywania kontaktów uczuciowych z rodzicami, rodzeństwem i innymi ludźmi, rozwijanie umiejętności rozróżniania dobra i zła oraz kształtowanie się początków sumienia, opanowanie sprawności ważnych w grach i zabawach, kształtowanie postawy wobec siebie samego jako zmieniającego się organizmu, uczenie się współżycia z rówieśnikami

Daniel Goleman (1997) inaczej o gotowości wiara w siebie, która wyraża się poczuciem panowania nad swoim ciałem, zachowaniem i otaczającą rzeczywistością oraz zaufaniem do swoich możliwości i ufnością wobec innych, ciekawość, a więc przekonania, że zdobywanie nowych informacji jest czymś pozytywnym i daje zadowolenie, intencjonalność, której wskaźnikiem jest chęć i zdolność wpływania na przebieg zdarzeń oraz wytrwałe do tego dążenie

samokontroli, czyli zdolności kształtowania i kontrolowania swoich poczynań oraz własnych stanów psychicznych adekwatnie do swojego wieku, towarzyskości, która wyraża się w zdolności nawiązywania pozytywnych kontaktów, opartych na wzajemnym zrozumieniu, umiejętności porozumiewania się, przejawiającej się w chęci i zdolności do wymiany myśli, uczuć i pomysłów, umiejętności współdziałania, a więc zdolności dopasowywania swoich potrzeb i oczekiwań do potrzeb i oczekiwań innych.

Zadanie nauczycieli w przygotowaniu dziecka do nauki szkolnej To „prowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci oraz przeprowadzenie analizy gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole” Za; Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23.12.2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17

Zadania nauczyciela w zakresie diagnozy dziecka wynikające z aktów prawnych:

1. Wybranie programu wychowania przedszkolnego, opracowanie własnego lub modyfikowanie programu innych autorów. Program powinien zawierać propozycję metody diagnozy i sposobu osiągania celów kształcenia i wychowania, z uwzględnieniem indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości dzieci. (Dz. U. z 2009 r. Nr 89. poz. 730 – w sprawie programów nauczania)

Narzędzia diagnostyczne Skala Gotowości Szkolnej (SGS – 5) badająca obszary; A. poznawanie świata i siebie, B. zabawa i nauka w grupie rówieśników, C. samodzielność w trudnych sytuacjach, D. podejmowanie zadań i praca pod kierunkiem nauczyciela, E. przygotowanie do nauki czytania, pisania, matematyki

Na podstawie analizy wyników badań standaryzacyjnych powstała wystandaryzowana wersja metody SGS pod nazwą Skala Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (SGE-5) – badająca 31 pozycji w 4 podskalach; Kompetencje Poznawcze, Aktywność, Sprawność Psychomotoryczna, Odporność Emocjonalna

Zalety Analiza wyników obserwacji w większym stopniu będzie służyła nauczycielowi do ułożenia programu indywidualizacji pracy z dziećmi, a następnie analizie postępów dzieci i ocenie gotowości do nauki w szkole. Dostrzeganie i wspieranie uzdolnień dzieci jest istotne, gdyż przyczynia się do rozwoju wewnętrznej motywacji, zainteresowań daje też dziecku poczucie bycia zauważanym i rozumianym

(Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz.17 – w sprawie podstawy programowej) 2. Prowadzenie i dokumentowanie obserwacji pedagogicznych dzieci oraz ich analiza i podsumowanie w październiku/listopadzie, a po raz drugi w kwietniu w roku szkolnym poprzedzającym rozpoczęcie nauki w szkole podstawowej (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz.17 – w sprawie podstawy programowej)

3. Przekazanie rodzicom informacji o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej według określonego wzoru. (Dz. U. z 2010 r., Nr 97, 624 – w sprawie świadectw, dyplomów i innych druków)

A zatem Najważniejszymi obowiązkami nauczyciela wobec 6-latków są; INDYWIDUALIZACJA nauczania poprzez dostosowanie metod i wymagań do możliwości i potrzeb dzieci oraz zadbanie o ADAPTACJĘ dziecka do warunków szkolnych oraz zadbanie o ich poczucie bezpieczeństwa.

Dorota Dominik, Rzeszów 2012 Co znalazło miejsce w priorytetach Ministra Edukacji polityki oświatowej na rok szkolny 2012/2013 - wspieranie rozwoju dziecka młodszego, w tym obniżenie wieku szkolnego do 6 lat, - wzmacnianie bezpieczeństwa w szkołach i placówkach oświatowych - podniesienie jakości kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych Dorota Dominik, Rzeszów 2012

Łatwo powiedzieć, ale co należy zrobić ?

Dziecko rozpoczyna funkcjonować w rolach Członka społeczności szkolnej Osoby uczącej się Osoby nauczanej Wychowanka Członka klasy Kolegi Osoby niedorosłej oraz wciąż syna/córki (sporo tych ról…)

Mogą pojawić się trudności wynikające z 3 grup przyczyn Przyczyny sytuacyjne (nowa instytucja, nowe wymagania); Przyczyny subiektywne (emocje towarzyszące dziecku, jego uprzednie doświadczenia) Przyczyny obiektywne/rozwojowe (6 latek ma słabą odporność psychiczną i wysoką reaktywność, co utrudnia przystosowanie).

BUDOWANIE POCZUCIA WARTOŚCI DZIECKA; Po pierwsze BUDOWANIE POCZUCIA WARTOŚCI DZIECKA; Wdrażanie do samodzielności w domu i w szkole; docenianie postępów, chwalenie nawet malutkich sukcesów Przygotowanie dziecka do pozytywnego myślenia o sobie; „pomagam mamie”, „potrafię sam to zrobić”

Po drugie KONSEKWENCJA W DZIAŁANIU Pomoc dziecku z rozróżnianiu tego, co jest dobre a co złe; Wprowadzanie reguł; Nagrody i konsekwencje jako element porządkowania świata dziecka; Zachęcanie dziecka do zabierania głosu w swojej sprawie.

ZBUDOWANIE BEZWARUNKOWO PRZYJAZNEGO ŚRODOWISKA I po trzecie ZBUDOWANIE BEZWARUNKOWO PRZYJAZNEGO ŚRODOWISKA Bez oczekiwania natychmiastowych sukcesów. Bez nadmiernych wymagań.

6 kroków łagodnego wprowadzania malucha do szkoły 1. Zanim pokażesz szkołę, poznajcie się –niech dziecko zobaczy w Tobie czyjąś mamę, panią Anię, która ma psa i lubi grać w piłkę. Zachęcaj dzieci do zadawania pytań, nawet osobistych, pytaj, co lubią robić, czy mają rodzeństwo itd..

3. Opowiedz dzieciom, jaki będzie pierwszy dzień w szkole – opowiedz, co będą robić, zadbaj o przyjazne rytuały, np. piosenka na powianie, na pożegnanie, zabawa, ćwiczenia rozluźniające.

3. Rozmawiaj z dziećmi o emocjach – zapytaj, czego się boją, wyjaśniaj, że każdy człowiek czasem się boi, zwłaszcza nowych rzeczy, pytaj, co im podoba, a co nie.

4. Oprowadź dzieci po szkole – pokaż klasę, inne klasy, łazienkę, świetlicę, plac zabaw. Obserwuje dzieci, które boja się wychodzić z klasy, pomóż im, idąc z nimi „za rączkę”. Pokaż im ich „prywatną przestrzeń” – szafkę, półkę, wyjaśnij, do czego służą, rozdaj znaczki.

5. Pokaż, że szkoła jest fajna – opowiedz, jaka zabawa i przygoda czeka ich w szkole, o wycieczkach, o tym, jakich zdobędą przyjaciół, jakich ciekawych rzeczy się nauczą.

6. Bądź przyjacielem dziecka – bo autorytetem dla dziecka już jesteś 6. Bądź przyjacielem dziecka – bo autorytetem dla dziecka już jesteś. Buduj bezpieczeństwo i zaufanie, nie porównuj dziecka z innymi, chwal za starania, bądź cierpliwy.

WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI

Współpraca jest konieczna, bo rodzice są nieocenionym źródłem informacji o dzieciach, ich mocnych i słabych stronach, wspierają pracę nauczycieli, bez ich udziału nie można rozwiązać nawet najbłahszego problemu; z kolei wiedza nauczyciela na temat szkolnego funkcjonowania dziecka pozwala rodzicom lepiej poznać jego rzeczywiste możliwości oraz da rodzicom poczucie wpływu na to, co dzieje się z ich dziećmi.

Stosunek rodzica do szkoły ma wpływ na to, jak będzie funkcjonowało dziecko. Nauczyciel musi być gotowy i otwarty na współpracę, gdyż rodzic 6-latka jak nigdy potem czuje NIEPOKÓJ.

Zdecydowana większość rodziców wyraża potrzebę i chęć współpracy ze szkołą Oczekują informacji o postępach dziecka i możliwych problemach ZANIM się pojawią; Oczekują wskazówek, rady i pomocy, wiedzy fachowej w rozwiązywaniu problemów wychowawczych; Zrozumienia i wsparcia a nie obwiniania za problemy dziecka; Poszanowania ich osoby i uczuć.

Przede wszystkim jednak (za; Selingman, Żłobicki) Rodzice chcą mieć poczucie wpływu na to, co się dzieje z ich dzieckiem w szkole – oczekują od nauczycieli otwartości na sugestie i prośby.

Warto wraz z rodzicami obalać mity edukacyjne (badania B Warto wraz z rodzicami obalać mity edukacyjne (badania B. Sochaczewskiej) 1. Nie ma wyraźnego związku między przystosowaniem się dziecka do nowych warunków a wiekiem. 2. Dziewczynki lepiej przystosowują się do przedszkola niż chłopcy. 3. Istnieje związek między przystosowaniem się dziecka do szkoły a dotychczasowym przebiegiem jego rozwoju.

3. Nie ma wyraźnego związku pomiędzy poziomem rozwoju umysłowego dzieci a przystosowaniem się do szkoły. 4. Status społeczny rodziny nie przesądza o przystosowaniu się dziecka do szkoły (co innego skłonność do pojawiania się u dziecka zaburzeń). 5. Nie dostrzega się związku pomiędzy przystosowaniem się dzieci do nowych warunków a formalną strukturą rodziny.

6. Dzieci z rodzin wielodzietnych, podobnie jak jedynacy, napotykają na trudności z przystosowaniem się. 7. Dostrzega się związek między przystosowaniem się dziecka do pobytu w szkole a środowiskiem, w którym było do tej pory wychowywane i systemem wychowawczym stosowanym przez rodziców (racjonalizm vs nadopiekuńczość czy liberalizm).

REKOMENDACJE Czyli najważniejsze, co należy uczynić w związku ze startem szkolnym 6 latka

Dokładne zdiagnozowanie strefy aktualnego i najbliższego rozwoju dziecka, i to we wszystkich przejawach jego funkcjonowania, Dobre przygotowanie wszystkich podmiotów edukacji, w aspekcie merytorycznym, metodycznym, jak i organizacyjnym, do objęcia dziecka opieką edukacyjną od jak najwcześniejszych lat jego życia, Zmienić system oczekiwań i wymagań wobec dziecka, zarówno ze strony rodziny, jak i nauczycieli przedszkolnych i szkolnych, Określić powinności głównych instytucji opiekuńczo-wychowawczych w zakresie objęcia troską wszystkich dzieci, bez względu na ich możliwości i ograniczenia rozwojowe.

I najważniejsze to pamiętać że każde dziecko jest inne i w wieku 6 lat inaczej realizuje swoją drogę rozwojową, potrzebuje czasem więcej czasu, aby rozwinąć swój potencjał.

że dziecko uczy się i myśli w działaniu a nie w ławce Nauczyciel musi o tym pamiętać 24 godziny na dobę, aby nie zaprzepaścić tego, co właśnie się staje.

Dziękuję i powodzenia !