Jak tworzyć Szkołę Promującą Zdrowie Katarzyna Stępniak – Krajowy koordynator ds. promocji zdrowia w szkole Biała Podlaska, 30.10.2012

Terminy zjazdów: I – 30.10.2012 II – 29.11.2012

Herb - poznajmy się O mnie Coś więcej o mnie Autoportret Z czym przychodzę na warsztat

Oczekiwania i motywacja Czego oczekuję od warsztatów? Zgłosiłam/zgłosiłem się na to szkolenie, ponieważ …

Cele szkolenia Przypomnienie koncepcji, strategii i etapów tworzenia szkoły promującej zdrowie. Przygotowanie społeczności szkolnej do stworzenia szkoły promującej zdrowie. Przygotowanie uczestników do przeprowadzenia diagnozy w szkole jako podstawowego elementu pracy w szpz.

Zdrowie i promocja zdrowia Skojarzenia związane ze zdrowiem - zdrowie to…. Czynniki wpływające na zdrowie Promocja zdrowia

Definicja zdrowia Stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub kalectwa i niepełnosprawności (WHO 1947)

Zdrowie jest: Wartością, dzięki której jednostka lub grupa może realizować swoje aspiracje i potrzebę satysfakcji oraz zmieniać środowisko i radzić sobie z nim. Zasobem (bogactwem) dla społeczeństwa, gwarantującym jego rozwój społeczny i ekonomiczny; tylko zdrowe społeczeństwo może tworzyć dobra materialne i kulturalne, rozwijać się, osiągać odpowiedni poziom jakości życia. Środkiem do codziennego życia (a nie jego celem), umożliwiającym lepsza jego jakość.

Czynniki wpływające na zdrowie: ćwiczenie

Koło czynników zdrowia wg Lalonde (1974) Czynniki genetyczne 20 % Środowisko 20% Służba Zdrowia 10% Styl życia 50%

Czym jest „promocja zdrowia”?

Promocja zdrowia jest to proces umożliwiający ludziom zwiększanie kontroli nad swoim zdrowiem oraz jego poprawę. (Karta Ottawska) Promocja zdrowia jest dyscypliną nauki i sztuką wspomagania ludzi w dokonywaniu zmian w ich stylu życia, aby mogli zbliżyć się do optimum swego zdrowia. (wg O’Donnell’a)

Podstawowe różnice miedzy celami profilaktyki i promocji zdrowia ZDROWIE ZDROWIE Profilaktyka Zapobieganie chorobom Utrzymanie status quo ZDROWIE ZDROWIE Promocja zdrowia Potęgowanie („zwiększenie potencjału” zdrowia)

Terapia

Terapia

Profilaktyka

Profilaktyka

Promocja zdrowia

Promocja zdrowia

Co znaczy dla mnie Szkoła Promująca Zdrowie?

Dlaczego chcemy być szkołą promującą zdrowie?

Szkoła:   jest miejscem, gdzie członkowie społeczności szkolnej nie tylko uczą się i pracują, ale żyją; gdzie powinni nie tylko odpowiednio wywiązywać się z obowiązków, ale także dobrze się czuć, jest elementem środowiska lokalnego: oba te środowiska wzajemnie na siebie oddziałują, powinna przygotować młodych ludzi nie tylko do następnego etapu edukacji, ale również do życia - w tym do dokonywania „zdrowych” wyborów.

Promująca: tworząca warunki (fizyczne i społeczne) sprzyjające ochronie i pomnażaniu zdrowia, umożliwiająca aktywne uczestnictwo społeczności szkolnej w działaniach na rzecz zdrowia.

Zdrowie: ma swój wymiar fizyczny, psychiczny społeczny i duchowy, które powinny być w harmonii, decyduje o jakości życia ludzi obok wykształcenia i warunków ekonomicznych.

Jak to się zaczęło… Pomysł na szkołę promującą zdrowie narodził się wiele lat temu w Europie. Już w połowie lat osiemdziesiątych, kiedy działać zaczął ruch zdrowych miast narodziła się również jako „bliźniacza” koncepcja zdrowiej szkoły. W 1989 roku ukazał się pierwszy międzynarodowy dokument programowy pn.: Zdrowa szkoła opracowany przez WHO i Szkocką Grupę Edukacji. Publikacja ta została przetłumaczona na język polski i ukazała się jako pierwsze tłumaczenie w Europie w 1990 roku.

1989 Healthy School Report I. Young, T. Williams 1990 polska wersja 30 000 egz. przesłane przez MEN do szkół

Jak to się zaczęło… Od 1991 roku rozpoczęła się polska przygoda ze szkołą promującą zdrowie. pierwsze Porozumienie między Ministrem Edukacji Narodowej a Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej. powołanie Koordynatora i Polskiego Zespół ds. Projektu Szkoła Promująca Zdrowie. wyłonienie 15 szkół podstawowych zlokalizowanych w 14 województwach. Placówki – szkoły projektowe - podjęły się tworzenia strategii, wypracowywania i sprawdzania metod pracy szkoły promującej zdrowie oraz organizacją projektu.

Jak to się zaczęło… Od 1992 roku Polska została przyjęta do Europejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie. W 1997 roku zorganizowano I Konferencję Europejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie w Salonikach (Halkidiki). W dokumencie programowym uczestnicy konferencji zapisali, iż: Szkoła Promująca Zdrowie jest inwestycją dla edukacji, zdrowia i demokracji; Każde dziecko i młody człowiek w Europie ma prawo i powinien mieć możliwość uczyć się w szkole promującej zdrowie.

Definicja Szkoły Promującej Zdrowie SzPZ tworzy warunki i podejmuje działania, które sprzyjają: dobremu samopoczuciu społeczności szkolnej, podejmowaniu przez członków społeczności szkolnej działań na rzecz zdrowia własnego i innych oraz tworzenia zdrowego środowiska.

Polski model szpz

Standardy Szkoły Promującej Zdrowie Szkoła Promująca Zdrowie pomaga członkom społeczności szkolnej (w tym rodzicom) zrozumieć i zaakceptować koncepcję szkoły promującej zdrowie. Szkoła promująca zdrowie zarządza projektami promocji zdrowia w sposób sprzyjający: Uczestnictwu, partnerstwu i współdziałaniu społeczności szkolnej, w tym rodziców i społeczności lokalnej Skuteczności i długofalowości działań.

Standardy Szkoły Promującej Zdrowie 3. Prowadzi edukację zdrowotną uczniów i pracowników, i dąży do zwiększenia jej skuteczności. 4. Tworzy klimat społeczny sprzyjający: - zdrowiu i rozwojowi uczniów i pracowników, - osiąganiu przez wszystkich sukcesów i wspierający ich poczucie własnej wartości, - uczestnictwu, partnerstwu i współdziałaniu członków społeczności szkolnej, rodziców i osób ze społeczności lokalnej. 5. Tworzy środowisko fizyczne sprzyjające zdrowiu, bezpieczeństwu i dobremu samopoczuciu uczniów i pracowników.

Metody pracy szkoły promującej zdrowie Ćwiczenie-paski

Strategia tworzenia szkoły promującej zdrowie Podejście siedliskowe Podejście „od ludzi do problemu” Uczestnictwo społeczności szkolnej Demokratyzacja życia w szkole

Podejście siedliskowe Miejsce, gdzie ludzie żyją, pracują, bawią się i korzystają z różnych świadczeń, Organizacja mająca specyficzną strukturę, zasoby, funkcje, System społeczny (całość), który zmienia się, aby promować zdrowie (a nie miejsce, w którym podejmowane są działania związane z promocją zdrowia)

Schemat powiązań między siedliskami w społeczności lokalnej

Podejście tradycyjne „od problemu do ludzi” Problemy priorytetowe oraz programy służące ich rozwiązaniu ustalane są poza szkołą Ludzie są mało zainteresowani rozwiązywaniem problemów zleconych

Podejście nowe - „od ludzi do problemu” Społeczność szkolna sama identyfikuje własne problemy, wybiera problemy priorytetowe i podejmuje działania prowadzące do ich rozwiązania Osoby z zewnątrz wspierają te działania

Uczestnictwo społeczności szkolnej Uczestniczyć – „współdziałać w jakiejś akcji; mieć swój udział, swoją część” (wg Słownika Języka Polskiego) SzPZ tworzą przedstawiciele społeczności szkolnej sami dla siebie. Ważne jest wsparcie i zaangażowanie przedstawicieli społeczności lokalnej. Aktywne uczestnictwo uczniów w działaniach szkoły promującej zdrowie.

Drabina uczestnictwa

Demokratyzacja życia w szkole Rozwój samorządności – danie uczniom możliwości współdecydowania o swojej szkole, klasie oraz o sobie i swoim zdrowiu, ustalanie praw uczniów, warunków i zasad współpracy, tworzenie struktur demokratycznych w szkole, w tym poszukiwanie nowych form pracy samorządu uczniowskiego, współpracy z rodzicami; Wprowadzanie nowych zasad komunikowania się ludzi – demokratyczny styl zarządzania, rola liderów, dialog – uczniowie, pracownicy szkół, rodzice, przedstawiciele społeczności lokalnej.

Demokratyzacja życia w szkole Rozwój samorządności – danie uczniom możliwości współdecydowania o swojej szkole, klasie oraz o sobie i swoim zdrowiu, ustalanie praw uczniów, warunków i zasad współpracy, tworzenie struktur demokratycznych w szkole, w tym poszukiwaniu nowych form pracy samorządu uczniowskiego, współpracy z rodzicami; Wprowadzanie nowych zasad komunikowania się ludzi – demokratyczny styl zarządzania, rola liderów, dialog – uczniowie, pracownicy szkół, rodzice, przedstawiciel społeczności lokalnej.

- podstawą pracy w szkole promującej zdrowie Metody aktywizujące - podstawą pracy w szkole promującej zdrowie

Cykl uczenia się opartego na doświadczaniu (wg Kolba) 1. Doświadczanie 4. Własne 2. Refleksja eksperymentowanie i dyskusja 3. Pogłębianie, porządkowanie, Korekta wiedzy

Metody nauczania Metody podające Metody aktywizujące (np. wykład, pogadanka) (np. dyskusja, projekt, wchodzenie w rolę)

Argumenty „za” i „przeciw” stosowaniu metod Aktywnych Podających

Metoda projektu jako sposób włączania uczniów w działania na rzecz zdrowia

„Metoda projektów określa strukturę działań, ale nie podaje recepty, jak uczyć” J. H. Helm, L. G. Katz 2003

Projekt Projekt to zamierzony plan działania, postępowania: pomysł, plan, szkic jakiegoś przedsięwzięcia, np. ustawy, dokument zawierający rysunki techniczne, obliczenia, opisy, kosztorysy itp., związane z zamierzoną budową obiektu budowlanego lub urządzenia technicznego.   Słownik wyrazów obcych J. Tokarskiego

Metoda projektu Metoda projektów polega na tym, że uczniowie samodzielnie (pod dyskretną opieką nauczyciela) realizują „duże” zadanie (przedsięwzięcie) w oparciu o przyjęte wcześniej założenia. Wykonując zadanie zdobywają określoną wiedzę i kształtują szereg umiejętności, a prezentując swój projekt publicznie przekazują tę wiedzę innym.  Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w szkole. Zeszyt 1, KOWEZ 2000, E. Goźlińska

Projekty badawcze, edukacyjne Projekty działania lokalnego Dwa rodzaje projektów Projekty badawcze, edukacyjne Projekty działania lokalnego

Etapy realizacji projektu Zainicjowanie projektu i wybór obszaru tematycznego. Formułowanie i wybór szczegółowych tematów projektu oraz tworzenie zespołów do ich realizacji. Przygotowanie opisu projektu i zawarcie kontraktu. Przygotowanie harmonogramu działań i podział zadań. Wykonanie projektu, konsultacje i raport. Prezentacja projektu. Ocena projektu.

Korzyści wynikające ze stosowania metody projektu w szkole Świadome uczestnictwo w podejmowanych działaniach Kształtowanie umiejętności społecznych Stosowanie wiedzy z różnych przedmiotów w praktyce (interdyscyplinarny charakter)

Czego nie należy stosować! Porównywania Rywalizacji Organizacji konkursów, w których są przegrani

Proces tworzenia szkoły promującej zdrowie: polega na oddolnym wprowadzaniu zmian poprzez realizację kolejnych projektów (od diagnozy do ewaluacji), przebiega różnie w różnych środowiskach odpowiednio do diagnozy potrzeb i zasobów, realizowany jest zgodnie z zasadą małych kroków.

Etapy tworzenia szpz Model działań w tworzeniu szkoły promującej zdrowie – modyfikacja modelu L. W. Greena i M. Kreutera

Etap I - przygotowanie Entuzjasta, pomysł Pozyskanie sojuszników (zarażanie innych i Dyrekcji szkoły) Dyskusja w gronie pedagogicznym Uzyskanie informacji o programie Wybór szkolnego koordynatora i powołanie szkolnego zespołu ds. promocji zdrowia

Okres przygotowawczy – warunki wstępne Aktywność na rzecz promocji zdrowia w szkole i środowisku (działania te są zawarte i widoczne w misji i wizji szkoły) Otwartość na zmiany Przekonanie o słuszności idei Dyrektora szkoły oraz większości Rady Pedagogicznej Aktywność i twórcze zaangażowanie w realizację ścieżki edukacyjnej – edukacja prozdrowotna (lub innych form realizacji edukacji zdrowotnej w przypadku placówki).

Okres przygotowawczy Kontakt z wojewódzkim koordynatorem Uchwała Rady Pedagogicznej Pisemna deklaracja chęci przystąpienia do sieci Okres przygotowawszy trwa od 1 roku do 3 lat.

Co trzeba zrobić w okresie przygotowawczym? Odbyć formę doskonalenia Rady Pedagogicznej z obszaru SzPZ. Powołać szkolny zespół i koordynatora. Podjąć systemowe działania w zakresie promocji zdrowia Monitorować stale samopoczucie całej społeczności szkolnej. Opracować raport.

Struktura SZKOŁA Szkolny koordynator ds. promocji zdrowia – kluczowa osoba w tworzeniu SzPZ. Lider, który inicjuje i ułatwia dokonywanie zmian. Szkolny zespół promocji zdrowia – przedstawiciele wszystkich grup społeczności szkolnej, osoby aktywne, otwarte na nowości, zaangażowane, wspierające koordynatora

Wiarygodny koordynator Co ja robię dla swojego zdrowia? koktajl-party

Jakie cechy powinien posiadać wiarygodny koordynator?

Każda osoba angażująca się w tworzenie szpz powinna wiedzieć, że: jej udział jest całkowicie dobrowolny, działania te mają służyć poprawie samopoczucia wszystkich członków społeczności szkolnej, każdy będzie współtwórcą tego procesu i ma szansę aktywnie w nim uczestniczyć.

Etap II – diagnoza stanu wyjściowego - Badanie członków społeczności szkolnej Zebranie danych Ustalenie listy problemów

Diagnoza w Szkole Promującej Zdrowie

Co wpływa na moje samopoczucie? U, N, R, Psz

Jest to etap niezbędny do rozpoczęcia i zaplanowania działań w programie. Podstawą tej fazy pracy jest stworzenie listy problemów wymagających rozwiązania w danej społeczności szkolnej. Lista ta będzie stanowić punkt wyjścia do wyboru problemu priorytetowego tzn. takiego, który społeczność szkolna uzna za najważniejszy, najpilniejszy do rozwiązania oraz jest gotowa podjąć działania służące jego rozwiązaniu. Istotne jest też podsumowanie tego, co już w szkole zrobiono, jakie mamy osiągnięcia, co nam się udaje w promocji zdrowia. Społeczność szkolna sama przeprowadza diagnozę, planuje swoje działania i sprawdza ich efekty. Ważne jest, aby w procesie diagnozowania, zbierania i analizowania danych uczestniczyli przedstawiciele wszystkich grup społeczność szkolnej, a wyniki zostały udostępnione całej społeczności szkolnej. Obecnie istnieje szeroki wybór narzędzi diagnostycznych dla szkół. Do diagnozy można wykorzystać także typowe arkusze, stosowane w szkołach promujących zdrowie. do badania samopoczucia członków społeczności szkolnej lub kwestionariusze do autoewaluacji działań szkół w zakresie pięciu standardów. Proponuje się regularne przeprowadzanie diagnozy przed zaplanowaniem działań na każdy rok.

O czym należy pamiętać przy przeprowadzaniu diagnozy Zbieraj dane obiektywne i porównywalne (mierzalne). Zbieraj tylko dane, które naprawdę wykorzystasz. Zanim zapytasz innych (np. w ankiecie), zapytaj siebie: Dlaczego o to pytam? Czy dane te są na pewno potrzebne? Jak wykorzystam te dane? Zaplanuj prosty i przejrzysty sposób zbierania danych. Włącz do diagnozy jak najwięcej ludzi. Jeśli chcesz uzyskać od ludzi informacje, zadbaj, aby: czuli się bezpiecznie, byli zainteresowani udzieleniem prawidłowych i pełnych informacji. Zapisz dokładnie, jak wykonałeś diagnozę (np. dobór badanych, warunki itd.); informacje te będą niezbędne przy ewaluacji. Przedstaw wyniki diagnozy społeczności szkolnej i innym osobom, które mogą być nimi zainteresowane. Uwaga! Planując diagnozę stanu wyjściowego myśl o ewaluacji, czyli co i jak będziesz sprawdzał po zakończeniu działań.

Zakończeniem etapu przygotowawczego powinno być: ustalenie składu szkolnego zespołu i wybór koordynatora, zaakceptowanie przez większość rady pedagogicznej inicjatywy tworzenia szpz, analiza celów i powodów – dlaczego chcemy się tym zająć w naszej szkole, ustalenie zasad współpracy oraz przepływu informacji.

„Zadanie domowe-międzyzjazdowe” Powołanie zespołu roboczego, pozyskanie sojuszników Przeprowadzenie diagnozy samopoczucia (w całej szkole lub wybranych klasach) Opracowanie wyników diagnozy Wybór problemu priorytetowego

Dziękuję i zapraszam na II zjazd katarzyna.stepniak@ore.edu.pl