Zofia Rudnik-Karwatowa, Paweł Kowalski, Jakub Banasiak (Instytut Slawistyki PAN) Bibliograficzna baza iSybislaw – nowe narzędzie w światowej slawistyce Warsztaty bibliograficzne „Bibliografia jako narzędzie w humanistyce” Instytut Badań Literackich, Warszawa,

Krótka historia bibliografii językoznawstwa slawistycznego  Tradycyjna bibliografia światowego językoznawstwa slawistycznego, w tym polonistycznego, pt. Przegląd bibliograficzny była wydawana jako odrębny dział, a następnie część 2. (oddzielny wolumin) czasopisma „Rocznik Slawistyczny” od 1908 do 1992 roku. Ostatnia w tej postaci publikacja bibliografii za rok 1981 obejmuje 5766 opisów bibliograficznych dokumentów.

Ewolucja bibliografii  Na początku lat 90. XX w. w Instytucie Slawistyki PAN przy współpracy organizacyjnej Towarzystwa Naukowego Warszawskiego zainicjowano prace nad unowocześnieniem bibliografii. Na pierwszym etapie prac stworzono autonomiczny system SYBISLAW umożliwiający opracowanie i edycję bibliografii. Jednocześnie rozpoczęto tworzenie bazy danych bibliograficznych. W latach opublikowano jako samoistne wydawnictwo 6 tomów (7 woluminów) Bibliografii językoznawstwa slawistycznego za lata Ostatnia publikacja zawiera 7497 opisów bibliograficznych dokumentów.

Rewolucja cyfrowa Drugi etap prac nad nowoczesnym systemem informacji slawistycznej obejmuje lata /2008.  W 1998 roku na Międzynarodowym Kongresie Slawistów w Krakowie została przedstawiona koncepcja nowoczesnego systemu informacyjno-wyszukiwawczego językoznawstwa slawistycznego.  W 2006 roku stworzony został system iSybislaw umożliwiający tworzenie i zarządzanie bibliografią oraz udostępnianie jej użytkownikom w internecie. System został wdrożony w 2007 roku.  System iSybislaw został zaprezentowany w postaci bibliograficznej bazy danych na Międzynarodowym Kongresie Slawistów w Ochrydzie w 2008 roku.  Zasób informacyjny bazy jest rozbudowywany przez interdyscyplinarny zespół polskich i zagranicznych slawistów pod kierunkiem językoznawców z IS PAN. Stale rozwijane są funkcjonalności bazy.

Rewolucja cyfrowa

Dane o bazie iSybislaw  zasięg chronologiczny – od roku 1992 do dnia dzisiejszego;  zakres tematyczny – językoznawstwo slawistyczne, językoznawstwo kontrastywne słowiańsko-niesłowiańskie, a także językoznawstwo ogólne;  zasięg terytorialny – bez ograniczeń;  zasięg językowy – bez ograniczeń;  zasięg formalny – wydawnictwa zwarte, czasopisma, artykuły;  typ dokumentów – drukowane i cyfrowe;  obecnie w bazie dostępne są informacje o ponad 21 tysiącach dokumentów.

Zalety bazy:  wolny, nieograniczony dostęp do zbioru informacyjnego;  ogólnodostępna baza iSybislaw realizuje ideę Otwartej Wiedzy;  umożliwia przyjazne i szybkie uzyskanie informacji, sprzyjając jednocześnie podniesieniu jakości wiedzy z dziedziny językoznawstwa slawistycznego;  umożliwia prowadzenie badań metalingwistycznych.

Możliwości nowoczesnego systemu informacyjno- wyszukiwawczego iSybislaw wobec ograniczeń tradycyjnego systemu informacji bibliograficznej:  Postkoordynacja – umożliwia bezpośredni dostęp do zbioru informacyjno-wyszukiwawczego przez każde wyrażenie. Dzięki nieograniczonym możliwościom wyszukiwawczym użytkownik otrzymuje informację relewantną i kompletną.  Szczegółowość – zależy od zasobu słownika języka iw i odpowiedniej wartości selekcyjnej, uwarunkowanej kompetencją twórców języka iw i indeksatorów. Odpowiednią szczegółowość zapewnia leksyka odwzorowująca pośrednio pole semantyczne językoznawstwa slawistycznego, a bezpośrednio dokumenty z tej dziedziny. Język słów kluczowych jest stale rozwijany i doskonalony w oparciu o pełne teksty indeksowanych dokumentów.  Notacja paranaturalna – język charakteryzujący się słownictwem paranaturalnym jest przyjazny dla użytkowników ze względu na równokształtność jego jednostek z wyrażeniami języka naturalnego, czyli m.in. terminami, nazwami własnymi. Zapewnia on jednocześnie większą efektywność funkcjonalną od języków naturalnych, dzięki systemowemu rozwiązaniu problemów związanych z wieloznacznością, synonimią i in.

Możliwości nowoczesnego systemu informacyjno- wyszukiwawczego iSybislaw wobec ograniczeń tradycyjnego systemu informacji bibliograficznej:  system hipertekstowy:  możliwość nielinearnego przeglądania zawartości zbioru systemu;  elastyczność – możliwość indywidualnego przeszukiwania dzięki wielości relacji;  dostęp do pełnych tekstów połączonych z opisem formalnym i opisem treściowym dokumentu.

Wielojęzyczność systemu informacyjno-wyszukiwawczego. Rozwiązania zastosowane w systemie iSybislaw:  interfejs użytkownika w trzech językach: polskim, rosyjskim i angielskim;  klasy ekwiwalencji terminów;  dostęp do wielojęzycznego zasobu informacyjnego.

Aktualność informacji i wiedzy  W systemie przeprowadzana jest systematyczna aktualizacja słownictwa. Procedura ta obejmuje także rewizję występujących w języku iw słów kluczowych, polegającą m.in. na usuwaniu wieloznaczności niektórych wyrażeń, np. z zakresu onomastyki zoonimia 1 ‘zbiór zoonimów’ i zoonimia 2 ‘dyscyplina zajmująca się zoonimami’ = zoonomastyka ‘ts.’; chrematonimia 1 ‘zbiór chrematonimów’ i chrematonimia 2 ‘dyscyplina’ = chrematonomastyka ‘ts.’  Inny przykład aktualizacji leksyki języka iw. stanowi uwzględnianie istotnych dla pewnych poddziedzin i kierunków językoznawstwa terminów, które utrwaliły się i rozpowszechniły w ostatnim okresie, np. ekolingwistyka, dyskursologia, kontaktologia, kaszubologia, komunikatywizm // komunikologia, jezykoznawstwo korpusowe i inne.

Jakość języka informacyjno-wyszukiwawczego:  opisy bibliograficzne profesjonalnie opracowane de visu przez polskich i zagranicznych językoznawców;  zgodność opisów bibliograficznych z polskimi i międzynarodowymi normami;  weryfikacja formalna i merytoryczna rekordów przez specjalistę ds. informacji naukowej i językoznawców

Efektywność systemu informacyjno- wyszukiwawczego realizujemy poprzez:  reprezentatywność zbioru informacyjnego;  jakość języka informacyjno-wyszukiwawczego, czyli kompletność i dokładność informacji, jej aktualność oraz relewancję techniczną i pragmatyczną;  kompetencję językową i językoznawczą indeksatorów i redaktorów, kompetencję innych specjalistów.

Bibliografia (wybór)  BABIK W., Język słów kluczowych językoznawstwa slawistycznego - próba charakterystyki, „Zagadnienia Informacji Naukowej", 2000, nr 2, s  BOJAR B., RUDNIK-KARWATOWA Z., Koncepcja nowoczesnego systemu informacji slawistycznej. [In:] Językoznawstwo : prace na XII Międzynarodowy Kongres Slawistów w Krakowie Warszawa : Wydaw. Energeia, 1998, s (Z Polskich Studiów Slawistycznych; seria 9).  Informatyzacja bibliografii slawistycznej : materiały międzynarodowej konferencji naukowej : Warszawa, 6–7 grudnia 1994, pod red. Z. Rudnik-Karwatowej. – Warszawa : Wydaw. Energeia, – 100 s.  KORNACKA M., Z praktyki komputerowego opracowywania bibliografii slawistycznej. [In:] II Krajowa Konferencja „Komputerowe wspomaganie badań naukowych” : II KK KOWBAN : materiały. - Wrocław : Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, 1995, s  RUDNIK-KARWATOWA Z., Bibliograficzna baza danych i „Bibliografia językoznawstwa slawistycznego” – efekty zastosowania techniki komputerowej. [In:] II Krajowa Konferencja „Komputerowe wspomaganie badań naukowych” : II KK KOWBAN : materiały. – Wrocław : Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, 1995, s. 111–114.  RUDNIK-KARWATOWA Z., Język informacyjno-wyszukiwawczy dokumentacyjnego systemu językoznawstwa slawistycznego : doświadczenia z realizacji projektu. [In:] Językoznawstwo : prace na XIII Międzynarodowy Kongres Slawistów w Lublanie Warszawa : Komitet Słowianoznawstwa PAN, 2002, s (Z Polskich Studiów Slawistycznych; seria 10).  RUDNIK-KARWATOWA Z., KARPIŃSKA H., Słownik słów kluczowych językoznawstwa slawistycznego. – Warszawa : Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 2006 [poprawiona i uzupełniona wersja dostępna na płycie CD oraz wersja demo na stronie  RUDNIK-KARWATOWA Z., MIKOS Z., BOJAR J., Nowoczesny system informacji slawistycznej : zadania, dotychczasowe wyniki i perspektywy, „Zagadnienia Informacji Naukowej”, 2007, nr 2, s  RUDNIK-KARWATOWA Z., BANASIAK J., MIKOS J., Językowe problemy optymalizacji wyszukiwania informacji w systemie iSybislaw, „Slavia Orientalis”, 2013, R. 62, nr 4, s

Zofia Rudnik-Karwatowa, Paweł Kowalski, Jakub Banasiak (Instytut Slawistyki PAN) Dziękujemy za uwagę