SPARTA Sparta – położenie geograficzne i najdawniejsze dzieje Społeczeństwo starożytnej Sparty Ustrój polityczny Wychowanie spartańskie

SPARTA W I tysiącleciu p.n.e. Dorowie mieszkający w Lakonii (dolina rzeki Eurotas) założyli Spartę i rozpoczęli w VIIIw. podbój półwyspu Peloponez - Przyłączenie Messeni (ludność zamieniona w helotów) po wojnie 735-715 - aneksja Kynourii ok. 546 W drugiej połowie 555r. zjednoczenie polis w Lakonii na Peloponezie pod wodzą Sparty – Związek Peloponeski ( Elida, Arkadia, Megara i inne) ZP rozpadł się w 336 r. p.n.e. w wyniku klęsk poniesionych przez Spartę w wojnie z Tebami

Społeczeństwo Spartiaci – potomkowie Dorów zdobywców tylko oni mieli pełne prawa polityczne sprawowali urzędy każdy Spartiata osiągnąwszy pełnoletność otrzymywał działkę ziemi wraz z niewolnikami obowiązywał ich zakaz pracy zarobkowej i posiadania ziemi na własność(wspólnota równych) stanowili zaledwie 2-3% ludności niezwykle odpowiedzialni za losy państwa – służba wojskowa (ciężkozbrojni hoplici)

Społeczeństwo Perjojkowie(„mieszkający wokoło”) – podporządkowana Spartiatom społeczność zamieszkująca tereny podbite, mało urodzajne(pogórze wokół granic) cieszyli się wolnością osobistą i autonomią(ściśle kierowaną przez Spartiatów) zajmowali się handlem, rzemiosłem, żeglugą płacili daniny obowiązek służby wojskowej – lekkozbrojna piechota Heloci – ludność podbita, terenów równinnych, traktowana jak niewolnicy nie mieli żadnych praw mieli obowiązek pracy na rolinie można ich było sprzedać(przypisani do państwowych działek ziemi użytkowanych przez Spartiatów)

Ustrój Sparty Określony przez legendarnego prawodawcę i reformatora Likurga(IX-VIII w. p.n.e.) Ustrój oligarchiczny – władzę sprawowały nieliczne rody arystokratyczne Dwóch królów urząd dziedziczny sprawowany przez dwie rodziny(Agiadów i Eurypontydów) pełnili funkcje kapłańskie dowodzili armią w czasie wypraw wojennych Likurg [„Przynoszący światło”] IX-VIII w. p.n.e. Pomnik króla Leonidasa

Ustrój Sparty Władza ustawodawcza: Zgromadzenie ludowe(Apella) – wszyscy Spartiaci, którzy ukończyli 30 lat(hoplici) przegłosowywało(tak lub nie) projektów ustaw przedstawionych przez geruzję(krzykiem, rzadko inaczej niż chciała geruzja – dyscyplina) wybierało eforów i gerontów Geruzja 30 osobowa rada starszych(2 królów, 28 gerontów – Spartiatów powyżej 60 – tego roku życia wybieranych dożywotnio przez apele spośród arystokracji rodowej) miała inicjatywę ustawodawczą( monopol) wydawała wyroki w ciężkich przestępstwach nie musiała brać pod uwagę uchwał apelli

5 eforów(ephores – kontroler, nadzorca, obserwator) Ustrój Sparty Władza wykonawcza 5 eforów(ephores – kontroler, nadzorca, obserwator) wybierani na jeden rok przez Apellę do nich należała administracja kontrolowali urzędników i królów nadzorowali wychowanie młodzieży zwoływali geruzję i apellę kierowali finansami polityką zagraniczną Biegaczka lakońska

Wychowanie spartańskie uśmiercanie chorowitych noworodków (zrzucenie z góry Tajget) od 7 roku życia chłopcy mieszkali z rówieśnikami podlegali dyscyplinie wojskowej zdobywali cechy niezbędne żołnierzowi: odporność, dyscyplina, posłuszeństwo w wieku 20 lat przechodzili do grupy dorosłych , ale nadal większość czasu spędzali wśród mężczyzn( np. wspólne posiłki) po ukończeniu 30 lat czas na obowiązkowe życie rodzinne - kto ociągał się z założeniem rodziny był karany - kto spłodził 3-4 synów był zwalniany z obowiązkowej służby wojskowej * z tarczą albo na tarczy – kto stchórzył : - czasowe ograniczenie praw politycznych - strój w kolorowe łaty - golenie połowy wąsów - każdy mógł go uderzyć