Podstawowe zasady działania przedsiębiorstwa zasada gospodarności – to ogólna zasada racjonalnego postępowania; chodzi w niej o zestawienie nakładów i uzyskanych efektów kierując się dwiema zasadami: - największej wydajności – kiedy przy danym nakładzie pragnie się osiągnąć maksymalny efekt; - oszczędności – kiedy przy danym efekcie dąży się do poniesienia minimalnych nakładów; zasada przedsiębiorczości – wyrażająca się w skłonności do podejmowania nowych wyzwań, do aktywności, podejmowania ryzyka, zaangażowania, twórczości i kreatywności;

zasada rentowności – zwraca uwagę na to, że przedsiębiorstwo powinno otrzymywać zwrot nakładów poniesionych na wytworzenie określonej wartości sprzedaży; zasada rachunku ekonomicznego – to narzędzie zasady rentowności, ma wpływ na lepsze jej wykorzystanie; chodzi tutaj o odpowiedni sposób mierzenia nakładów i efektów działalności przedsiębiorstwa; o stworzenie optymalnych wariantów umożliwiających osiągnięcie jak najlepszego efektu.

Cechy przedsiębiorstw Analizowanie cech przedsiębiorstwa z punktu widzenia organizacji. Cechy przedsiębiorstwa jako organizacji: celowość – chodzi głównie o cele gospodarcze, odrębność – prawna, techniczno – technologiczna. W przypadku przedsiębiorstwa bardzo ważna jest odrębność ekonomiczna, na którą składa się odrębność: - majątkowa – (dysponuje) gromadzi i powiększa własny majątek, racjonalnie go wykorzystuje, - finansowa - prowadzi działalność na zasadzie samofinansowania – tj. pokrywania wydatków wygospodarowanymi środkami,

- ponosi odpowiedzialność za efekty swojej działalności; - sporządza sprawozdania finansowe – ujmujące jego wyniki finansowe; - wiąże dochody personelu z wynikami produkcyjnymi i ekonomicznymi - ponosi odpowiedzialność za efekty swojej działalności;

otwartość, kierownictwo, hierarchiczność, strukturalizm, itp.

Zależne i niezależne cechy przedsiębiorstw Zależne Przedsiębiorczość Innowacyjność Gospodarność Równowaga finansowa Niezależne Autonomia Dochodowość Forma własności

Funkcje przedsiębiorstw funkcja rynkowa - najważniejsza dla przedsiębiorstwa; funkcje podstawowe – dla realizacji których przedsiębiorstwo zostało powołane, np. w przedsiębiorstwie transportowym - transport; funkcje pomocnicze – przyczyniają się do realizacji funkcji podstawowych, np. remonty, gospodarka narzędziowa, transport, itp.;

funkcja alokacyjna – sprowadza się do odpowiedzi na pytania: jak wykorzystać kapitał i posiadane zasoby ludzkie i materialne dla maksymalizacji dochodów oraz uzyskania dobrej pozycji na rynku wyrażającej się w rozszerzaniu działalności, zdobywaniu nowych segmentów zysku, pozyskiwaniu nowych nabywców, itp.; funkcja bilansowa – bilansowanie jest elementarną funkcją przedsiębiorstwa umożliwiającą zestawienie ponoszonych nakładów i uzyskiwanych dochodów;

funkcja efektywnościowa – polega na takim organizowaniu procesów produkcji i dystrybucji, aby w rezultacie przedsiębiorstwo osiągnęło planowany zysk; prawidłowa realizacja tej funkcji umożliwia podejmowanie trafnych decyzji dotyczących konkretnych operacji produkcyjnych i handlowych oraz strategii rozwoju przedsiębiorstwa; funkcja weryfikacyjna – polega na sprawdzaniu przez rynek wytwarzanych w przedsiębiorstwie wyrobów (usług), pod względem ich użyteczności, nowoczesności i innych walorów;

funkcja motywacyjna funkcja kreacyjna – to tworzenie podaży, kreowanie nowych (coraz lepszych) innowacyjnych produktów, jak najlepiej zaspokajających potrzeby klientów; funkcja informacyjna – polega na tym, że przedsiębiorstwo kreuje ogromną ilość informacji o produktach, procesach zachodzących w przedsiębiorstwie, itp.;

funkcja zarządzania – to powtarzające się czynności wykonywane przez podmiot zarządzający (kierownictwo); są one ściśle sprzężone z funkcjami rzeczowymi; funkcje rzeczowe – związane są z produkcją, marketingiem, funkcją finansową, personalną, itp.; im bardziej zharmonizowane ze sobą te funkcje, tym większa (możliwa) efektywność wykorzystania zasobów przedsiębiorstwa.

Rodzaje przedsiębiorstw Z punktu widzenia kryterium wielkości wyróżnia się przedsiębiorstwa: samozatrudniające, mikro - w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych średnioroczne zatrudnienie to mniej niż 10 pracowników; roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych przekracza równowartość w złotych 2 miliony euro lub suma aktywów bilansu firmy sporządzonego na koniec jednego z trzech lat nie przekroczyła równowartości 2 miliony euro;

 małe przedsiębiorstwa, mniej niż 50 pracowników; obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych przekraczający równowartość w złotych 10 milionów euro lub suma aktywów jego nie przekroczyła równowartości 10 milionów euro;  średnie przedsiębiorstwa - mniej niż 250 pracowników; obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych przekraczający równowartość w złotych 50 milionów euro lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z trzech lat nie przekroczyła równowartości 43 miliony euro;  duże przedsiębiorstwa – zatrudniające więcej niż 250 pracowników.

Ze względu na formę zintegrowania zakładów wyróżnia się przedsiębiorstwa: zintegrowane poziomo – w których podstawowe zakłady prowadzą ten sam rodzaj działalności, np. montaż samochodów; zintegrowane pionowo – w których podstawowe zakłady zajmują się realizacją jednej z faz cyklu produkcyjnego, od surowca do gotowego wyrobu – np. jeden zakład zajmuje się produkcją blachy do karoserii, inny montażem, itp.; konglomeraty – to przedsiębiorstwa, w których poszczególne zakłady wytwarzają produkty nie mające ze sobą żadnego związku technologicznego, np. jeden zajmuje się przetwórstwem ropy naftowej, drugi przetwórstwem żywności.

Z punktu widzenia charakteru produkcji wyodrębnia się przedsiębiorstwa: wydobywcze, wytwórcze, usługowe.

Z punktu widzenia typu produkcji wyodrębnia się przedsiębiorstwa: produkcji jednostkowej, produkcji seryjnej, produkcji masowej.

Ze względu na geograficzny obszar działania wyodrębnia się przedsiębiorstwa: lokalne, krajowe międzynarodowe, globalne.

Z punktu widzenia przedmiotu działalności wyróżniamy: przedsiębiorstwa produkcyjne, przedsiębiorstwa handlowe, przedsiębiorstwa usługowe. W warunkach gospodarki centralnie planowanej obowiązywała zasada czystości branżowej.

Z punktu widzenia kryterium przedmiotu działania wyodrębnienia się przedsiębiorstwa: przemysłowe – które pozyskują zasoby naturalne, zajmują się przetwórstwem surowców i materiałów wytwarzając produkty na cele konsumpcyjne lub produkcyjne, handlowe – prowadzą sprzedaż i/lub zakup towarów oraz realizują działania związane z logistyką czyli fizycznym przepływem towarów z otoczenia do przedsiębiorstwa, w samym przedsiębiorstwie oraz z przedsiębiorstwa do otoczenia, transportowe – zajmują się przemieszczaniem wszelkich ładunków i osób oraz wykonawstwem czynności pomocniczych,

budowlane – prowadzące roboty budowlano – montażowe w zakresie budownictwa ogólnego, produkcyjno – usługowego oraz specjalistycznego, rolne – dostarczają roślinnych oraz zwierzęcych produktów rolnych lub zajmują się świadczeniem usług produkcyjnych dla rolnictwa, np. naprawa sprzętu rolnego, usługowe – realizują świadczenia materialne i niematerialne na rzecz osób fizycznych lub prawnych, mieszane – które łączą realizację różnego rodzaju czynności.

Z punktu widzenia formy organizacyjno – prawnej wyróżnia się przedsiębiorstwa: państwowe – oparte na własności ogólnospołecznej; spółdzielcze – oparte na własności grupowej; stanowią dobrowolne i samorządne zrzeszenie dowolnej liczny członków; prowadzą działalność gospodarczą w ich interesie dysponując zmiennym funduszem udziałowym pochodzącym z wpłat członkowskich; prywatne – działające w formie spółek; wyróżnia się: spółki osobowe, podstawowe znaczenie ma kapitał ludzki, tzn. wiedza, doświadczenie, umiejętności oraz spółki kapitałowe – w których na plan pierwszy wysuwa się kapitał rzeczowy i pieniężny.