OKRES SZKOLNY Izabela Danielewicz – psycholog SP nr 20 Anna Jańczak- pedagog SP nr 20

Spis treści 1.TEORIE PSYCHOLOGICZNE 2.OSIĄGNIĘCIA ROZWOJOWE (r. motoryczny, poznawczy, emocjonalny) 3.ROZWÓJ „JA” 4.AUTORYTETY 1.TEORIE PSYCHOLOGICZNE 2.OSIĄGNIĘCIA ROZWOJOWE (r. motoryczny, poznawczy, emocjonalny) 3.ROZWÓJ „JA” 4.AUTORYTETY

Teorie psychologiczne Erik H. Erikson IV. Wiek szkolny (6-12 lat) Kryzys psychospołeczny: pracowitość vs poczucie niższości Cel rozwoju: osiągnięcie poczucia własnej kompetencji Główna cnota: kompetencja Centralny proces: edukacja Etapy rozwoju poznawczego wg J. Piageta III. Operacje konkretne (6-12 lat) Coraz bardziej odwracalne manipulacje na reprezentacjach konkretnych przedmiotów, decentracja umożliwiająca uwzględnienie w rozważaniach wielu własności przedmiotu w tym samym czasie. Zdolność do zachowania stałości, np. masy, ciężaru, objętości (niezmienność wartości ciągłych- ilości); rozumowanie logiczne.

Poczucie kompetencji Poczucie kompetencji Samoocena W działaniu W relacjach społecznych Ocena rodziców Ocena rówieśników Ocena nauczyciela

Rozwój motoryczny Faza wczesna ok. 7-8 latFaza późna ok lat Doskonalą się sprawności: ubierania (wiązanie sznurowadeł), rysowania. Zmniejsza się nadmierna ruchliwość dziecka. Ruchy dziecka coraz bardziej precyzyjne.Działania stają się celowe, ekonomiczne i uporządkowane. Dziecko uczy się pisać, wykonuje prace ręczne. Rysunki dzieci stają się coraz wierniejszym odbiciem rzeczywistości. Etap dziecka doskonałego: wysoka koordynacja ruchowa, łatwość w opanowywaniu nowych ruchów. Ruchliwość dziecka osiąga szczytową formę. Dobry okres doskonalenia różnych sprawności: sportowych, gry na instrumencie.

Rozwój poznawczy Faza wczesna ok. 7-8 latFaza późna ok lat Dziecko uczy się kierować swoją uwagą.Spostrzeżenie staje się coraz bardziej pełniejsze i bardziej dokładne. Pojawia się pamięć logiczna. Chętnie uczy się na pamięć nowych interesujących treści. Tworzy indywidualne strategie pamięciowe. Analizowanie, planowanie, przewidywanie konsekwencji własnych działań oraz działań innych osób. Umiejętność ujmowania cech rzeczywistości z różnych punktów widzenia i łączenia informacji. Formułowanie pierwszych ogólnych wniosków na podstawie szczegółowych obserwacji. Dokonywanie operacji logicznych: szeregowanie, klasyfikowanie; posługiwanie się pojęciami przestrzeni, czasu, prędkości. Wszystko w odniesieniu do konkretnych rzeczywistych przedmiotów i zdarzeń. Dziecko opanowuje zasady zachowania stałości w zakresie: masy, powierzchni i ilości cieczy. Szereguje elementy różniące się długością. Ustalanie logicznych relacji między elementami- analiza i synteza, co umożliwia czytanie. Umie klasyfikować, np. jabłko i piłka są okrągłe.

Sprawności językowe i komunikacyjne Faza wczesna ok. 7-8 latFaza późna ok lat Dziecko zaczyna rozumieć słowa wieloznaczne i metafory. Tworzy własny kod służący porozumiewaniu się w wąskiej grupie koleżeńskiej. Uczy się czytać.Różnicuje formy wypowiedzi w zależności od adresata- nauczyciela, kolegi. Lepiej rozumie tekst słyszany niż czytany samodzielnie. Świadomość językowa: Rozumie ironię, grę słów. Zwraca uwagę na treść tego, co pisze.Doskonali pisanie ze słuchu. Zwraca uwagę na ortografię i gramatykę. Doskonali czytanie i może skupić się na znaczeniu treści.

Rozwój emocjonalny Faza wczesna ok. 7-8 latFaza późna ok lat Dziecko jest zdolne do bardziej trwałych stanów emocjonalnych. Stara się opanowywać swoje reakcje. Ma większą odporność psychiczną, ale przeżywa nowe lęki związane z rozumieniem sytuacji społecznych. Boi się krytyki, ośmieszenia, odrzucenia, dlatego może odczuwać lęk przed szkołą i kontaktami społecznymi. Emocje podlegają coraz wyraźnej intelektualizacji. Dostrzega rozbieżność między emocjami przeżywanymi a okazywanymi. Rozwija się świadomość możliwości regulowania własnych stanów emocjonalnych i rozumienie wpływu rozumowania moralnego na emocje. Ma świadomość możliwości jednoczesnego przeżywania różnych emocji o tym samym znaku. Zaznacza się świadomość możliwości jednoczesnego przeżywania emocji o różnych znakach (ambiwalencja uczuć) Uczy się właściwego zachowania, ale także mogą się pojawić nowe formy zachowań agresywnych- pierwsze objawy tyranizowania lub stania się ofiarą. Przejawiając zachowania agresywne liczy się z opinią grupy. Autoagresja i agresja werbalna.

Rozwój społeczny Faza wczesna ok. 7-8 latFaza późna ok lat Dziecko potrafi dostrzec wewnętrzne przyczyny zachowania innych ludzi, dostrzega odmienne niż własny punkty widzenia-decentracja interpersonalna. Rośnie rola rówieśników jako źródła wsparcia społecznego. Bardziej trwałe więzy. Tworzą się grupy rządzące się własnymi zasadami. Grupa daje poczucie spełnienia społecznego. Spędza więcej czasu z rówieśnikami niż z rodzicami. Dziecko zawiera przyjaźnie oparte na bliskości psychicznej i lojalności. Nadal bardzo istotne znaczenie ma jakość więzi z rodzicami. Dzieci rozwijają umiejętności współpracy i zaczynają rozumieć zasady życia społecznego Zawiera znajomości na zasadzie wspólnoty zainteresowań, grupy są spontaniczne i nietrwałe. Gwałtownie wzrasta wiedza o świecie. Dziecko zafascynowane swoimi odkryciami, zastanawia się, „po co ten świat jest”.

Gotowość szkolna Osiągnięcie przez dzieci takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który czyni je wrażliwymi i podatnymi na systematyczne nauczanie i wychowanie w szkole podstawowej; gotowość do podjęcia nowych zadań oraz zdolność przystosowania się do nieznanego środowiska i do zmienionej sytuacji życiowej.

Rozwój Ja Definicja Ja nabiera bardziej abstrakcyjnego, relatywnego i ogólnego charakteru Pojęcie Ja coraz rzadziej dotyczy cech zewnętrznych, a coraz częściej odnosi się do wartości wewnętrznych. Sześciolatek powie: „Jestem dobry w grę w piłkę”, a dziesięciolatek: „Jestem lepszy w grę w piłkę od moich kolegów” Wiedza o sobie ulega wzbogaceniu i integracji, pojawiają się sądy na temat własnych cech-jaki jestem i jaki chciałbym być. Wiedza o sobie pełni funkcję poznawczą, ale też instrumentalną- pozwala na stworzenie oceny, które działania warto podjąć. Dziecko odkrywa prywatny charakter życia psychicznego. Samoocena dziecka i poczucie własnej wartości formułowane są w odniesieniu do różnych sfer doświadczenia: kompetencji szkolnych, sportowych, społecznych, wyglądu zewnętrznego, zachowania i zaczyna stopniowo tworzyć spójny system.

Samoświadomość Informacje o sobie samym dotyczą już nie tylko wyglądu zewnętrznego. Samoświadomość obejmuje sferę właściwości intelektualnych, emocjonalnych i stosunki z innymi ludźmi Głównym źródłem informacjo o sobie, poza kontaktami z rówieśnikami, staje się własna refleksja. Coraz bardziej realistyczna ocena różnych swoich właściwości. Ocena zaczyna być stabilna, ponieważ dziecko w coraz większym stopniu ocenia siebie poprzez porównywanie się z ideałem własnej osoby, a mniej przez odwoływanie się do opinii otoczenia.

Relacje z innymi ludźmi i samoocena „Ja – zadanie” - na ile umiem sobie poradzić z nauką w szkole, czy dobrze czytam, liczę, piszę, jaki jestem w sporcie, czy potrafię robić coś takiego, co wyróżnia mnie spośród moich rówieśników. Dziecko, które odnosi sukcesy, będzie na ich podstawie budować przekonanie o własnej kompetencji, które z kolei wpływać będzie na samoocenę. „Ja – rówieśnicy”- jakie są moje kontakty z innymi dziećmi, czy dzieci mnie lubią, czy mam wielu kolegów; „ Ja – dorosły”, dziecko szuka informacji o tym, jak jest spostrzegane przez dorosłych, jakie mają o nim zdanie, czy jest chwalone, nagradzane, cieszy się ich sympatią czy też nie.

Zrozumienie dźwięków wydawanych przez dorosłego jako intencjonalnych, wydawanych po to, by zwrócić uwagę dziecka na coś we wspólnym polu percepcji, stanowi ważne osiągnięcie rozwojowe. Intencja komunikacyjna jest szczególnym przypadkiem rozumienia intencji w ogóle, chodzi o rozumienie intencji drugiej osoby względem stanu własnej intencji. Formuła Clarka (1996) dla zobrazowania intencji komunikacyjnej: Czyjąś intencją jest, abym [ja podzielał uwagę wobec (X)] 15

Autorytety Rodzice - Nauczyciele- Rówieśnicy- Inni dorośli Dzieci czują potrzebę uniezależnienia od rodziców i dlatego zwracają się do innych dorosłych, np. nauczycieli Rówieśnicy stają się dużym autorytetem Dziecko dostrzega zróżnicowanie oczekiwań moralnych- rówieśnicy, nauczyciele, rodzice Odchodzi od pojęcia sprawiedliwości jako podporządkowania się autorytetowi w kierunku idei równości

Autorytety-rodzice Dzieci mniej uzewnętrzniają swoje uczucia wobec rodziców, ale nadal rodzice są bardzo dla nich ważni. Poglądy przekazane przez rodziców są tak silne, że dzieci uważają je za swoje własne. Dzieci nie chcą, by traktować je jako rozkoszne maluchy. Zwykle niecierpliwią się, gdy są upominane, ponieważ uważają, że same wiedzą, jak należy postępować i chcą być traktowana jak osoby odpowiedzialne. Dzieci traktują rodziców jako bezpieczną bazę, polegają na ich obecności,wsparciu i bezwarunkowej akceptacji. Duże znaczenie dla poczucia wartości dziecka ma ocena rodziców. Dzieci czują potrzebę uniezależnienia od rodziców i dlatego zwracają się do innych dorosłych, np. nauczycieli.

Autorytety- nauczyciele „Moja Pani jest najmądrzejsza na świecie”, „Pani powiedziała, że…” Stają się jedną z najważniejszych osób w życiu dziecka. Są ważnym źródłem odpowiedzi na pytania. Ocena i opinia nauczyciela wpływa na samoocenę ucznia. Sukcesy lub porażki w pierwszych latach szkoły podstawowej nierzadko decydują o przebiegu kariery szkolnej, a także pracy zawodowej dorosłego człowieka. Nauczyciel jest źródłem kompetencji, których opanowanie przybliża dziecko do świata dorosłych.

Autorytety-rówieśnicy Rośnie rola rówieśników jako źródła wsparcia społecznego. Bardziej trwałe więzy. Tworzą się grupy rządzące się własnymi zasadami. Grupa daje poczucie spełnienia społecznego. To, co spaja grupy koleżeńskie jest wspólnota działania (w odróżnieniu od wspólnoty poglądów w wieku dorastania). Grupa umożliwia rozwijanie wiedzy i nabywanie nowych umiejętności. Rozwój poczucia solidarności. Nauka współdziałania i uwzględnienia różnych punktów widzenia. Ważne źródło samooceny. Ważne źródło wsparcia w doświadczanych trudnościach.

Bibliografia Brzezińska, A.I.(2013). Psychologiczne portrety człowieka. Gdańsk: GWP Trempała, J.(2011).Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa :PWN Gerrig, R.J, Zimbardo, P.G (2012). Psychologia i życie. Warszawa: PWN. Brzezińska, A.I., Appelt, K. i Ziółkowska, B. (2010). Psychologia rozwoju człowieka. W: J. Strelau i D. Doliński (red.). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2. Gdańsk: GWP Kulik, A.(2005).Rozwój psychiczny dziecka. W:Wolańczyk,T.,Komender,J.(red.).Zaburzenia emocjonalne i behawioralne u dzieci. Warszawa: PZWL Greenland, K.G.(2012). Dziecko wolne od stresu. Warszawa: Czarna Owca