SPRZEDAŻ ALKOHOLU NIELETNIM Raport z badania PBS DGA 1 SPRZEDAŻ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW OSOBOM NIEPEŁNOLETNIM W GDAŃSKU RAPORT Z BADAŃ „Tajnego Klienta” PBS DGA Spółka z o.o. dla Urzędu Miasta Gdańska Sopot, wrzesień 2006

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 2 Charakterystyka projektu Metodologia badania  Projekt badawczy: Sprzedaż alkoholu i papierosów osobom niepełnoletnim  Klient: Urząd Miasta Gdańska  Wykonawca: PBS DGA Spółka z o.o.  Terminy badań: września 2006  Metodologia: Obserwacja uczestnicząca (Tajny Klient). Badanie realizowane było przez dwóch audytorów – osobę wyglądająca na nieletnią i osobę dorosłą. Zadaniem osoby „nieletniej” było dokonanie zakupu piwa i papierosów, natomiast zadanie osoby dorosłej polegało na podjęciu interwencji, w przypadku sprzedaży.  Próba: 50 prób zakupu piwa i papierosów  Prace terenowe: Przeszkoleni audytorzy PBS  Analizy statystyczne: SPSS, Excel.

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 3 Wyniki badań

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 4 Skala zjawiska Sprzedaż alkoholu i papierosów / żądanie dowodu WYKRES. Badanie przeprowadzono w 50 punktach sprzedaży (N=50)

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 5 WYKRES. Próba zakupu piwa i papierosów. Badanie przeprowadzono w 50 punktach sprzedaży napojów alkoholowych i papierosów na terenie miasta Gdańska (N=50 ). Sprzedaż alkoholu i papierosów osobom nieletnim Na 50 podjętych w badaniach prób zakupu piwa i papierosów 60% (30 wizyt) zakończyło się jego sprzedażą zaś w 40% prób (20 wizyt) „nieletni ankieter” spotkał się z odmową sprzedaży.

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 6 Sprzedaż alkoholu i papierosów nieletnim Kategorie punktów sprzedaży Badanie zrealizowano w 25 sklepach i 25 lokalach gastronomicznych WYKRES. Sprzedaż alkoholu i papierosów w różnych kategoriach punktów sprzedaży (N=50)

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 7 Sprzedaż alkoholu i papierosów nieletnim Zachowania sprzedawców WYKRES. Liczba sprzedawców (kobiet i mężczyzn) i ich zachowania wobec prób zakupu piwa i papierosów przez osoby niepełnoletnie (N=50)

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 8 Sprzedaż alkoholu i papierosów nieletnim Płeć „nieletniego” a łatwość zakupu WYKRES. Liczba chłopców i dziewcząt, którym sprzedano i którym odmówiono sprzedaży piwa i papierosów.

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 9 Żądanie dowodu osobistego Kupujący, od których żądano dowodu WYKRES. Żądanie dowodu w trakcie zakupu alkoholu i papierosów a płeć kupującego (N=50)

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 10 Żądanie dowodu osobistego Sprzedający, którzy żądali dowodu WYKRES. Żądanie dowodu w trakcie zakupu alkoholu a płeć sprzedającego (N=50)

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 11 WYKRES. Żądanie dowodu w trakcie zakupu alkoholu i papierosów w różnych kategoriach punktów sprzedaży (N=50) Żądanie dowodu osobistego Kategorie punktów sprzedaży

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 12 Świadkowie sprzedaży Liczba świadków w punktach sprzedaży CZY KTOŚ ZAREAGOWAŁ? WYKRES. Liczba świadków (N=104) WYKRES. Reakcja świadków (Świadkowie sprzedaży n=39)

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 13 Reakcje świadków sprzedaży Na 50 przeprowadzonych badań, których świadkami były łącznie 104 dorosłe osoby NIE ZNALAZŁ SIĘ NIKT, kto by w jakikolwiek sposób zareagował lub podjął jakąkolwiek interwencję w związku ze sprzedażą piwa i papierosów osobie wyglądającej na niepełnoletnią.

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 14 Reakcje świadków sprzedaży zNa poziomie deklaracji aktywność świadków jest znacznie większa niż w rzeczywistości - w ogólnopolskich badaniach ankietowych pn. „Wzory konsumpcji alkoholu w Polsce – postawy i zachowania mieszkańców wobec problemów alkoholowych” (zrealizowanych przez PBS na zlecenie PARPA w 2005 r.) - ok. 14% badanych stwierdziło, iż w ciągu ostatniego roku podjęło interwencję będąc świadkiem sprzedaży alkoholu osobie niepełnoletniej. To niezbyt wiele ale znacznie więcej niż 0% jakie odnotowano obecnie. zJak przełamać obojętność świadków sprzedaży alkoholu i papierosów osobom niepełnoletnim? To jedno z istotnych wyzwań współczesnej profilaktyki !

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 15 Reakcja na interwencję „dorosłego ankietera” Miejsca sprzedaży alkoholu i papierosów Ogółem podjęto 30 interwencji

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 16 Interwencje wobec sprzedawców Badanie wyraźnie pokazuje, iż warto podejmować interwencję wobec nierzetelnych sprzedawców, którzy sprzedają alkohol i papierosy niepełnoletniej młodzieży. Spośród 30 podjętych w podczas badań interwencji prowadzonych przez tzw. „dorosłego ankietera” 12 zakończyło się sukcesem (40%), zaś w 18 przypadkach, mimo podjętej interwencji doszło do sprzedaży alkoholu i papierosów „niepełnoletnim ankieterom”. Co zrobić aby dorośli Gdańszczanie byli nieobojętni wobec naruszających prawo sprzedawców alkoholu? To ważne zadanie dla lokalnego systemu edukacji publicznej, prowadzonej w ramach profilaktyki problemów alkoholowych.

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 17 Podsumowanie wyników badań

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 18 Podsumowanie  Pozytywnie należy ocenić zachowania sprzedawców (właścicieli) małych osiedlowych sklepów spożywczych. Na 9 przeprowadzonych badań tylko w jednym przypadku doszło tam do sprzedaży piwa i papierosów „nieletnim respondentom” zaś w pozostałych 8 badaniach sprzedawcy zażądali okazania dowodów osobistych, a następnie odmówili sprzedaży (mimo nalegań ankieterów, którzy przekonywali ich, że są pełnoletni).

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 19 Podsumowanie  Można uznać, iż w przypadku „małych sklepów spożywczych” wynik badania jest sukcesem lokalnych instytucji odpowiedzialnych za działania profilaktyczne, służb porządkowych oraz mass-mediów, zaangażowanych w promocję tego typu projektów.  W tej sytuacji rekomendujemy kontynuację prowadzonych dotąd działań, w szczególności dalsze systematyczne monitorowanie zachowań sprzedawców oraz publikowanie informacji z tych badań w mediach oraz materiałach przekazywanych przedsiębiorcom. Może temu służyć np. doroczna konferencję podsumowującą „funkcjonowanie gdańskiego rynku alkoholowego” - byłaby to także dobra okazja do nagrodzenia kilku/kilkunastu wylosowanych „rzetelnych sprzedawców” (odmawiających sprzedaż alkoholu i tytoniu nieletnim) oraz promocja idei odpowiedzialnego biznesu.

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 20 Podsumowanie  Aż ¾ spośród skontrolowanych w ramach badań gdańskich hipermarketów i supermarketów nie przestrzega obowiązującego prawa sprzedając piwo i papierosy „nieletnim klientom”. Tylko w dwóch na osiem skontrolowanych wielkich sklepów zażądano okazania dowodu osobistego od młodo wyglądającego klienta.  W tej sytuacji istotne znaczenie może mieć specjalny program edukacyjno-interwencyjny realizowany we współpracy z „sieciami handlowymi”, przewidujący specjalne warsztaty szkoleniowe dla kasjerek/-ów i sprzedawców alkoholu (papierosów) oraz ponowne badania metodą „tajnego klienta” (po upływie kilku miesięcy) pozwalające ocenić efekty podjętych działań (finansowane przez sieci handlowe).

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 21 Podsumowanie  Zdecydowanie najgorzej w badanej grupie placówek detalicznych wypadły sklepy działające na terenie gdańskich stacji benzynowych. W każdym z 8 badań zrealizowanych w tych placówkach sprzedano piwo i papierosy osobie wyglądającej na nieletnią – w żadnym z ww. sklepów nie zażądano dowodu potwierdzającego pełnoletność klienta. Dopiero interwencja „dorosłego ankietera” spowodowała, że w 5 badanych placówkach sprzedawca wycofał się ze swojej wcześniejszej decyzji o sprzedaży i zażądał dowodu osobistego.  Również w tym przypadku warto rozważyć możliwość uruchomienia wspólnego projektu, realizowanego i współfinansowanego przez firmy paliwowe, którego głównym elementem powinny być warsztaty dla sprzedawców oraz badania monitorujące efektywność podjętych działań.

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 22 Podsumowanie  Na 25 prób zakupu podjętych przez chłopca 11 zakończyło się „sukcesem” (14 razy odmówiono sprzedaży), w przypadku dziewczyny „udanych zakupów” było prawie 2-razy więcej. Aż 19 prób (na 25 przeprowadzonych badań) zakończyło się sprzedażą piwa i papierosów. Może to oznaczać, iż niepełnoletnie dziewczyny znacznie łatwiej niż chłopcy mogą kupić piwo i papierosy w gdańskich sklepach i lokalach gastronomicznych.  Sprzedawcy/kelnerzy 2-krotnie częściej żądali okazania dowodu osobistego od chłopców niż od dziewcząt. Warto zwrócić uwagę na ten problem przygotowując warsztaty szkoleniowe dla sprzedawców.

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 23 Podsumowanie  Zdecydowanie bardziej odpowiedzialnie „za ladą” i „za barem” zachowują się kobiety, które znacznie częściej niż mężczyźni żądają od młodych klientów okazania dowodu osobistego (tylko jeden spośród szesnastu mężczyzn zażądał dowodu (ok. 6%), w grupie kobiet zrobiło to 20 osób (spośród 34) co stanowi ok. 60% sprzedawczyń/kelnerek uczestniczących w badaniu.  Warto podkreślić, iż planując specjalne warsztaty szkoleniowe dla sprzedawców należy zwrócić szczególną uwagę na reprezentatywny i aktywny udział w tym projekcie mężczyzn (sprzedawców, kelnerów, barmanów).

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 24  Warto raz jeszcze podkreślić, iż bardzo istotne znaczenie w ograniczeniu rozmiarów zjawiska sprzedaży alkoholu i papierosów osobom niepełnoletnim może mieć edukacja publiczna promująca „nieobojętność świadków sprzedaży” – jak pokazały obecne badania 40% sprzedawców wycofało się ze swojej wcześniejszej decyzji i zażądało dowodu osobistego od młodo wyglądającego klienta – niestety, aż 60% mimo podjętej interwencji nadal gotowych było sprzedać piwo i papierosy „niepełnoletnim ankieterom”. Podsumowanie

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 25 Informacje o PBS DGA Informacje

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA 26 Informacje o PBS DGA Dane podstawowe  Nazwa Firmy – PBS DGA Sp. z o.o.  Adres: Sopot, ul. Junaków 2  Adres biura w Warszawie: Warszawa, Al. Jerozolimskie 151/1  Numer tel. - (0-58) (0-22)  Numer fax - (0-58)  -  Rok powstania  Zakres działania - cała PolskaZarząd:  Krzysztof Koczurowski- Prezes Zarządu;  Ryszard Pieńkowski- V-ce Prezes Zarządu; Zespół realizujący projekt:  Bogusław Prajsner- Dyrektor Departamentu Badań i Profilaktyki Wykluczenia Społecznego  Katarzyna Nałysz- Analityk

DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU I PAPIEROSÓW DLA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Raport z badania PBS DGA lutego 2003 roku PBS Sp. z o.o. otrzymała „Impactor” nagrodę w kategorii Instytut Badawczy Roku. W ciągu ostatnich czterech lat Pracownia corocznie (także w roku bieżącym) była nominowana do tej nagrody. Impactor Roku jest nagrodą szczególnie cenną, gdyż wybór laureatów odbywa się metodą głosowania, w którym udział biorą seniorzy wskazani przez dane środowisko (przedstawiciele firm - liderów rynku). 28 września 2005 roku PBS otrzymała certyfikat Programu Kontroli Jakości Pracy Ankieterów za rok 2005 we wszystkich 6 kategoriach: „Badania realizowane techniką ankieterskich wywiadów osobistych/ audytoryjnych - PAPI.” „Badania realizowane techniką ankieterskich wywiadów osobistych z wspomaganiem komputerowym – CAPI.” „Badania realizowane techniką ankieterskich wywiadów telefonicznych z systemowym wspomaganiem komputerowym – CATI.” „Badania, w których materiał przygotowywany jest samodzielnie przez badane osoby.” „Badania jakościowe.” „Badania retail audit” Informacje o PBS Z satysfakcją informujemy, że…