Rola urzędów i instytucji w ochronie i opiece nad zabytkami. Dylematy konserwatora.

ochrona zabytków polega na działaniach organów administracji publicznej w sto- sunku do zabytków (wydawanie zaleceń konserwatorskich, decyzji administracyjnych, kontrola stosowania przepisów ustawy) opieka nad zabytkiem sprawowana jest przez jego właściciela lub posiadacza i po- lega na prowadzeniu przede wszystkim prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych oraz zabezpieczeniu i utrzymania zabytku w jak najlepszym stanie;

Najważniejsze zadania wojewódzkiego konserwatora zabytków: 1) prowadzenie rejestru i wojewódzkiej ewidencji zabyt- ków oraz gromadzenie dokumentacji 2) wydawanie decyzji, postanowień, zaleceń konserwa- torskich i zaświadczeń w sprawach zabytków (na podst. ustawy i przepisów odrębnych) 3) sprawowanie nadzoru nad prawidłowością prowa- dzonych badań konserwatorskich, architektonicznych, prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budow- lanych i innych działań przy zabytkach oraz badań archeologicznych; 4) organizowanie i prowadzenie kontroli w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 5) współpraca z innymi organami administracji publicznej w sprawach ochrony zabytków 6) dofinansowywanie działań przy zabytkach

Podlaski Wojewódzki Konserwator Zabytków: -organ administracji publicznej -kierownik urzędu -od 1 września 2006 r. PWKZ jest P.Andrzej Nowakowski WUOZ w Białymstoku: -33 pracowników w ramach 30 etatów, w tym 22 pracowników merytorycznych pracujących w urzędzie w Białymstoku oraz w dwóch delegaturach (w Łomży i Suwałkach) -większość prac. merytorycznych ukończyło studia po- dyplomowe i posiada długoletnie doświadczenie w pra- cy przy zabytkach -w urzędzie pracują historycy sztuki, archeolodzy, etnografowie, konserwatorzy zabytków, historycy

1. uwagi ogólne. 2.zabytki w Białymstoku – kontrowersje wokół decyzji konserwatorskich 3.jak sobie radzą inni – problemy z zabytkami w kraju i za granicą? (przykłady)

1.Uwagi ogólne: 1.chaos legislacyjny (ciągłe zmiany przepisów, specustawy) 2.„mała szkodliwość społeczna”, odmowa wszczęcia dochodzenia, umarzanie postępowań 3.brak zdefiniowanej doktryny konserwatorskiej – orzeczenia ministra i wyroki sądów administracyjnych 4.nikła świadomość znaczenia zabytków (dotyczy zarówno właścicieli zabytków, jak też decydentów i ustawodawcy)

zabytek - nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie spo- łecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową

Zabytek a dobro kultury: 1. zabytki i dobra kultury nie są tożsame – wszystkie zabytki są dobrami kultury, a nie wszystkie dobra kultury są zabytkami 2. zgodnie z art. 2 pkt 10 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym dobrami kultury współczesnej są niebędące zabytkami dobra kultury, takie jak pomniki, miejsca pamięci, budynki, ich wnętrza i detale, zespoły budynków, założenia urbanistyczne i krajobrazowe, będące uznanym dorobkiem współcześnie żyjących pokoleń, jeżeli cechuje je wysoka wartość artystyczna lub historyczna. 3. W konstytucji pojęcie dobra kultury, w konwencjach międzynarodowych pojęcie dobra kulturalnego

wartości zabytkowe : 1. historyczna 2. artystyczna 3. naukowa

wartość historyczna (niewidoczna) 1.wartość historyczna zabytku to nie to samo, co wiedza historyczna na temat tego zabytku 2. wartość historyczna odnosi się do wydarzeń lub osób związa- nych z zabytkiem – zabytek posiada wartość historyczną, jeżeli w jego murach miały miejsce ważne historyczne wydarzenia lub jego powstanie wiąże się z działalnością historycznych postaci (fundator, autor projektu itp.). 3.za zabytek może być uznany obiekt architektoniczny (lub inny – park, cmentarz, układ urbanistyczny, ruralistyczny itp.), je- żeli jego zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową; do uznania za zabytek wystarczy posiadanie przynajmniej jednej z tych wartości. Może zdarzyć się więc sytuacja, że obiekt nie będzie posiadał wartości historycznej, a za zabytek zostanie uznany. 4.znajomość szczegółów z dziejów zabytku, nawet podana na tle historii miasta, często bardzo ciekawych, nie stanowi jednakże o jego wartości historycznej.

wartość artystyczna (widoczna czy wizualna) 1. określenie tej wartości polega na wykazaniu, że obiekt jest wybitnym przedstawicielem określonego stylu, albo jest nietypowym przedstawicielem takiego stylu, albo reprezentuje jego odmianę miejscową 2. zabytek jest wybitnym dziełem sztuki lub architektury

wartość naukowa 1.nie polega na tym, że obiekt można badać; każde badanie jakiegokolwiek obiektu, a zabytku tym bardziej, zazwyczaj przynosi jakąś wiedzę 2.wartość naukowa zawiera się w samym zabytku i powstaje „razem z zabytkiem” 3.Wartość naukowa polega na tym, że przy projektowaniu i powstawaniu zabytku zastosowano jakąś nową technologię, przyjęto jakieś nowatorskie rozwiązania konstrukcyjne, albo użyto jakiegoś materiału dotąd nie stosowanego w tego rodzaju obiektach

Karta Wenecka (1964): -rejestry krajowe -badania zabytków we współpracy z archeologami i planistami -rozszerzona definicja zabytku (włączone zespoły) -konieczność prowadzenia konserwacji -ochrona otoczenia zabytku -restauracja tylko w razie koniecznościrestauracja -nie powinno się przeprowadzać rekonstrukcji zabytkurekonstrukcji zabytku -uszanowanie oryginalnej konstrukcji oraz materiałówkonstrukcjimateriał -wszystkie nowo dodane elementy zabytkowego budynku powinny być rozróżnialne od oryginalnych -dopuszczalne jest stosowanie sprawdzonych technologii nowoczesnych -niedopuszczalne jest umieszczanie wiernych kopii elementów budynku w miejsce oryginalnych -wykonując prace archeologiczne nie należy modyfikować zabytkowego budynku w celach ukazania dawniejszych warstw archeologicznych -działania przy zabytkach powinny być dokumentowane

konserwacja - działania mające na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego dest- rukcji oraz dokumentowanie tych działań restauracja - działania mające na celu wyeksponowanie wartości artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, jeżeli istnieje taka potrzeba, uzupełnienie lub odtworzenie jego części, oraz dokumentowanie tych działań rewaloryzacja – działania mające na celu przywrócenie wartości użytkowych i ekspozycję zarówno zabytków architektury jaki i zes- połów urbanistycznych; rezultatem tych działań jest dostosowanie istniejących lub zdegradowanych założeń, z możliwie maksymalnym zachowaniem walorów historycznych, do wymogów współczesnych użytkowników, dostosowanie funkcjonalne oraz integrację z kontekstem urbanistycznym rewitalizacja - rewaloryzacja w połączeniu z całokształtem działań gospodarczych i społecznych związanych z poprawą funkcjonalną i użytkową

2009, Sienkiewicza 61(63), remont kamienicy z przebudową i rozbudową

1999, Warszawska 57, remont kamienicy z rozbudową i dobudową (tzw. Alternatywy 4)

2009, Kilińskiego 15, remont kamienicy z rozbudową

1994, ul. Piękna 3, przebudowa synagogi Piaskowej

2004, Warszawska 25, nadbudowa zabytkowego budynku

1990, Św. Rocha 5, przebudowa z rozbudową

1993, Pałacowa 3, remont kamienicy z rozbudową i nadbudową

2005, Warszawska 9, przebudowa i rozbudowa kamienicy

2009, Warszawska 15, remont kamienicy z przebudową i rozbudową

2008, Warszawska 39, budowa nowego obiektu w miejscu tzw. tytoniówki

l.90-te XX w., Warszawska/Sienkie- wicza, przebudowa z nadbudową

2009, Branickiego 5, rozbiórka kamienicy

2003, Warszawska 48, wykreślenie z rejestru i rozbiórka tzw. wytrzeźwiałki

2009, ul. Warszawska 48, budowa Archiwum i Muzeum Archidiecezjalnego

2009, Warszawska 48, Archiwum i Muzeum Archidiecezjalne

2001, Warszawska 44/1, budowa tzw. plomby w miejscu rozebranego budynku

Warszawska/Pałacowa 7, hotel „Gołębiewski”, lata 90.te XX w. – budowa, rozbudowa

2004, Rynek Kościuszki, budowa tzw. „Koszałka”

1998, ul. Św. Mikołaja (Liniarskiego), budowa nowego budynku w zabytkowym otoczeniu

REWALORYZACJA RYNKU

2006, likwidacja skweru przy Rynku Kościuszki

2008, Rynek Kościuszki, waga czy kramnice?

2008, Rynek Kościuszki, ratusz, Cafe Esperanto

2010, zespół bazyliki katedralnej, naprawa muru oporowego i schodów, balustrada

2008, zespół bazyliki katedralnej, usuwanie drzew, remont dachu bazyliki

, zespół kościoła Św. Rocha, usuwanie drzew i krzewów

2011, zespół kościoła Św. Rocha, pomnik ofiar katastrofy smoleńskiej

2007, Lipowa 15, sobór Św. Mikołaja, usunięcie wszystkich drzew wokół cerkwi w związku z remontem ogrodzenia

2001, Lipowa 24, tzw. kamienica z kariatydami, dobudowa wejścia do piwnicy

1996, Warszawska 50, remont tzw. kamienicy z wykuszami

, Warszawska 37, kamienica (pałac) Cytrona, planowane podpiwniczenie i zabudowa dziedzińca

Białystok. Osiedle drewnianych domów pomiędzy ul. Bema i Młynową Skuteczna ochrona drewnianych domów pochodzących z począt- ku XX wieku, przy Mohylowskiej, Witebs- kiej, Kochanowskiego czy Toruńskiej będzie mogła być zrealizowana jedynie wtedy, gdy powstanie tu park kulturowy

Tak miałby wyglądać Łuk Triumfalny Leona Tarasewicza na Rynku Kościuszki Podlaski WKZ uz- godnił lokalizację łuku, uwzględniając opinię Wojewódzkiej Rady Ochrony Zabytków. Członkowie Miejskiej Komisji Urbanistyczno-Archi- tektonicznej jednogłośnie uznali, że na Rynku Kościuszki nie widzą miejsca na łuk Leona Tarasewicza. Widzieliby go na przykład przy operze.

Chaotyczna zabudowa przy Świętokrzyskiej i Grzybowskiej w Warszawie

Budowa parku fontann rusza pod obstrzałem krytyki Inwestycja powstała w strefie buforowej wokół Starego Miasta, które jest na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Wycięto kilkadziesiąt drzew.

Warszawa, trakt królewski, Skwer Hoovera

WARSZAWA, LEGIA, PARKING ZAMIAST ZABYTKU Ogromnym uszczerbkiem dla naszej kultury jest utrata tak cennego obiektu – mówią mieszkańcy Warszawy w związku z rozbiórką modernis- tycznego kompleksu ba- senów Legii w War- szawie. W jego miejscu powstanie parking na 700 aut, który służyć ma nowemu stadionowi.

Pałac Brühla na Młocinach Stołeczny Konserwator Zabytków, Ewa Nekanda- Trepka, wydała decyzję akceptującą częściową zabudowę przypałacowego parku. Mowa jest o czterech apartamentowcach w części zachodniej…

W zabytkowych budynkach stropy mają zostać rozebrane. W środku architekci zaproponowali nowe konstrukcje. Z dawnego wyposażenia i maszyn niemal nic nie zostało, poszły na złom już osiem lat temu. Część z tego, co udało się uratować, stanie na zewnątrz. Z boku dobudujemy ogromne kominy na potrzeby systemów wentylacji. Wszystko uzgadniamy z konserwa- torem zabytków – zapewnia inwestor. Dawna elektrownia Powiśle

Spór o kamienice przy Foksal rozstrzygnie minister kultury Stołeczny konserwator zabyt- ków nie zgodził się na remont elewacji jednej z kamienic przy ulicy Foksal. Inwestor chciał jej przywrócić XIX-wieczną świet- ność. Ewa Nekanda-Trepka opowiedziała się za wyglądem z lat 30. XX wieku, choć sama przyznaje, że to spór o dok- trynę konserwatorską.

ZAMEK TROPSZTYN w Wytrzyszczce koło Czchowa

Wrocław, ul. Świdnicka, Solpol (1993), tzw. architektura „łazienkowa”

Nazywają go "Manhat- tanem„ lub "bunkrow- cami", a często po prostu "sedesowcami" z racji o- walnych zagłębień okien- nych. Mowa o zespole mieszkano-usługowym przy placu Grunwaldz- kim we Wrocławiu, który bez wątpienia jedną z ikon współczesnego Wrocławia. Awangardowy projekt do dzisiaj budzi skrajne emocje. WROCŁAW, SEDESOWCE, CZYLI WROCŁAWSKI MANHATTAN

Model odbudowy w Urzędzie Miasta Poznania Zamek Królewski w Poznaniu Odbudowa Zamku Przemysła, czyli kryzys intelektualny Na Wzgórzu Przemysła w samym sercu Poznania ma stanąć zamek Gargamela - uważają przeciwnicy projektu odbudowy Zamku Królewskiego. Dotąd swój sprzeciw wyrażali na „Facebooku”. Członkowie grupy "Powstrzymajmy budowę Zamku Gargamela w Poznaniu" wciąż zastanawiają się nad kolejnymi działaniami. Grupa liczy w tej chwili prawie 1800 członków

Wyspa Spichrzów - wyspa w Gdańsku utworzona w 1576 po przekopaniu kanału Nowej Motławy. Znajduje się w centrum miasta na wschód od Głównego Miasta Na początku 1945 r. Wyspa Spichrzów spłonęła – podpalona przez czerwo- noarmistów

Kraków, „szkieletor” (92 m)

KRAKÓW, UL. GRODZKA, TRAKT KRÓLEWSKI, NOWA ZABUDOWA W POBLIŻU KOŚCIOŁÓW FRANCISZKANÓW I DOMINIKANÓW, NIEOPODAL ZNANEGO ADRESU PRZY FRANCISZKAŃSKIEJ 3

24 WRZEŚNIA Otwarcie podziemi Ryn- ku w Krakowie. Pod płytą placu powstało multimedialne muzeum i skansen archeologiczny w jednym, gdzie można oglądać wystawę "Śla- dem europejskiej tożsa- mości Krakowa". Na powierzchni ok. 4 tys. metrów kwadratowych znajduje się ekspozycja ukazująca rolę Krakowa w średniowiecznej Euro- pie i ponad 800-letnią tradycję handlu i rze- miosła na tym tere-ie. Pod płytą największego rynku w Europie powstał unikatowy park archeo- logiczny, którego budo- wa trwała od 2005 roku. Najbardziej kontrower- syjnym elementem mu- zeum jest świetlik, który przybrał na powierzchni Rynku formę piramidy ze szkła stanowiącej zarazem fontannę.

Paryż, widok na Luwr od strony zach., szklana piramida (l. 80-te XX w.)

Musée du quai Branly znajduje się na lewym brzegu Sekwany, w cieniu Wieży Eiffla

W celu budowy opery dokonano kolejnych kontrowersyjnych zmian w zabudowie przestrzennej Paryża - wyburzono zabytkowy dworzec Paris Bastille z 1859 r., późniejszą galerię sztuki oraz zamknięto perspektywę ul. Św. Antoniego Opera, wzniesiona w 1989, budziła ogromne kontrowersje. Inicjatorem budowy był prezydent Mitterrand

Hale Baltarda W 1971 r., mimo ostrych kontrowersji społecznych, stare Hale zostały wyburzone (po uprzedniej decyzji przeniesienia targowiska za rogatkę Villette), a na ich miejscu wzniesiono nowoczesny kompleks nazwany Forum des Halles (otwarty w 1979). Stał się on jednym z większych i częściej odwiedzanych paryskich centrów usługowo - handlowych, z mul- tipleksem, sklepami oraz krytym basenem.

Citreon to prawdziwa wizytówka marki Cit- roen, mieści salon i muzeum poświę- cone "cytrynkom". Nazwa budynku to też jego adres - budynek zajmuje 42 numer przy prestiżo- wych Polach Elizej- skich. Nowoczesny, szklany obiekt wy- różnia się na tle kamienic z epoki Haussmanna.

Awangardowe Centrum Georges Pompidou, określane też jako archi- tektoniczne dziwadło ze stali i szkła w wielu kolorach, otwarto w 1969 r. Zaprojektowane w stylu „high-tech” do dzisiaj budzi kontrowersje, a jed- nocześnie jest określane jako jedna z wizytówek miasta

2011, Londyn, projekt ratusza

1999, BERLIN, PRZEBUDOWA REICHSTAGU

2000, Berlin, siedziba kanclerza Republiki Federalnej

Kościół Pamięci Cesarza Wilhelma (1961) w sercu zach. części Berlina Przebudowany dworzec główny XX/XXIw., nowoczesna zabudowa historycznego Placu Poczdamskiego

ANTWERPIA, GŁÓWNY DWORZEC KOLEJOWY ORAZ WSPÓŁCZESNE AKWARIUM (aquatopia) z piraniami i rekinami

ANTWERPIA, OKOLICE ULICY MEIR

ANTWERPIA, GROENPLAATS Z KATEDRĄ NMP I HISTORYCZNYM HOTELEM, (ob. Hilton)

ANTWERPIA, ULICA MEIR, BOERENTOREN, 1932, 97m, pierwszy drapacz chmur w Europie ANTWERPIA, NABRZEŻE SKALDY, KAMIENICA Z 1602 r., jedna z najstarszych w mieście ANTWERPIA, NABRZEŻE SKALDY, XIV-wieczna TWIERDZA STEEN I WSPÓŁCZESNY BIUROWIEC

BRUGIA, WSPÓŁCZESNY DWORZEC AUTO- BUSOWY W ŚREDNIOWIECZNYM MIEŚCIE BRUGIA, PRZEBUDOWA I ADAPTACJA ZABYTK ÓW DO NOWEJ FUNKCJI BRUGIA, DOMY NAD KANAŁEM

Bruksela, dzielnica europejska

Leuven, ulica Brukselska

BRUKSELA, WZGÓRZE TREURENBERG, WSPÓŁCZESNA ZABUDOWA W POBLIŻU KATEDRY p.w. Św. Michała i Guduli (XI w., przebudowa XIII i XV w.)

Drezno zostało wpisane na listę UNESCO w 2004 r. Po raz pierwszy w historii UNESCO wykreśliło obiekt z listy światowego dziedzictwa - to kara za budowę mostu na Łabie, który niszczy barokową panoramę stolicy Saksonii. Most ma odciążyć miasto od samochodów i zmniejszyć hałas. Za jego budową 13 lat temu w referendum opowiedzieli się mieszkańcy i dlatego władze nie mogły wycofać się z projektu. UNESCO nie przekonała do zmiany decyzji ani mediacja niemieckiego MSZ, ani nowe projekty mostu opartego na niskich filarach, tak by jak najmniej zasłaniać piękny widok.MSZ