Wszelkie prawa zastrzeżone, Justyna Zajdel 2010 Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy użyciu niesprawnego sprzętu medycznego Odmowa wykonania zabiegu Odpowiedzialność za wykonanie zabiegu zbędnego Pozostawienie ciał obcych w polu operacyjnym Tajemnica lekarska Presja pacjentki - cesarskie cięcie na życzenie Radosław Zajdel ZAJDEL & ZAJDEL

Dołożenie należytej staranności „Lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością” – art. 4 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 8 marca 2006 r., (sygn., I ACa 1018/05), sąd podkreślił, że: „Należyta staranność dłużnika (lekarza) określana przy uwzględnieniu zawodowego charakteru prowadzonej przez niego działalności gospodarczej uzasadnia zwiększone oczekiwania co do umiejętności, wiedzy, skrupulatności i rzetelności, zapobiegliwości i zdolności przewidywania. Obejmuje także znajomość obowiązującego prawa oraz następstw z niego wynikających w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej”. Dołożenie należytej staranności – orzecznictwo

Wszelkie prawa zastrzeżone, Justyna Zajdel 2010 Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy użyciu niesprawnego sprzętu medycznego Odmowa wykonania zabiegu Odpowiedzialność za wykonanie zabiegu zbędnego Pozostawienie ciał obcych w polu operacyjnym Tajemnica lekarska „Standardy”„Zalecenia”„Wytyczne”

5 Wytyczne, standardy, zalecenia EBM Konstytucja Ustawy Rozporządzenia Obwieszczenia Zarządzenia Źródła prawa contra dokumenty Akty normatywne „źródła niewiążące” Dokumenty KEL

Dotychczas w drodze aktów prawnych zostały wydane między innymi „standardy”: Charakter prawny standardów medycznych § Standardy dotyczące zasad stwierdzania śmierci mózgowej (Obwieszczenie MZ z r., MP 2007 r., nr 46, poz. 547) § Standardy w zakresie dostępu do gwarantowanych świadczeń zdrowotnych w opiece paliatywnej i hospicyjnej (Rozporządzenie MZ z r., DzU 2013r., poz. 1347), § Standardy w sprawie standardów postępowania medycznego w anestezjologii i intensywnej terapii (Rozporządzenie z r., DzU 2013 r., poz. 15). (Rozporządzenie z r., DzU 2013 r., poz. 15). § Standardy dotyczące opieki okołoporodowej i opieki nad noworodkiem (Rozporządzenie MZ z r., DzU 2012 r., poz. 1100). 6

Określa się standardy postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem, stanowiące załącznik do rozporządzenia - § 1 Rozporządzenia w sprawie opieki okołoporodowej (…). „Ingerencja w naturalny proces ciąży, porodu i laktacji wiąże się z uzasadnionym medycznie wskazaniem. Uzasadniona konieczność ingerencji w naturalny proces ciąży lub porodu, w szczególności leczenie cukrzycy ciężarnej, znieczulenie farmakologiczne, poród zabiegowy, oznacza, że ciąża lub poród wymaga zastosowania dodatkowych procedur wykraczających poza niniejsze standardy” – pkt I.3 Załącznika do rozporządzenia w sprawie opieki okołoporod. Zakres regulacji 7

Standardy postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie porodu nie odnoszą się do porodów rozwiązywanych poprzez cesarskie cięcie. Zarówno w przypadku wskazań do wykonania cesarskiego cięcia, jak i procedur związanych z wykonaniem zabiegu mają zastosowanie wytyczne postępowania medycznego, które mają charakter pozanormatywny. Zakres regulacji – c.d. 8

Zgodnie z art. 22 ust. 5 Ustawy o działalności leczniczej, „Minister właściwy do spraw zdrowia może określić w drodze rozporządzenia standardy postępowania medycznego w wybranych dziedzinach medycyny lub w określonych podmiotach wykonujących działalność leczniczą, kierując się potrzebą zapewnienia odpowiedniej jakości świadczeń zdrowotnych”. Oznacza to, że wydanie wiążących prawnie standardów zależy od decyzji Ministra Zdrowia. Dlaczego standardów jest mało? 9

Wszelkie prawa zastrzeżone 2009 Justyna Zajdel Odpowiedzialność cywilna Odmowa wykonania zabiegu Odpowiedzialność za wykonanie zabiegu zbędnego Pozostawienie ciał obcych w polu operacyjnym Tajemnica lekarska Odpowiedzialność cywilna (majątkowa)

Prawa pacjenta

Art. 6 ust. 1 UoPP „Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej”. Z cytowanego przepisu wynika, że zastosowanie postępowania medycznego, które stoi w sprzeczności z aktualnym stanem wiedzy medycznej, narusza prawa pacjenta. 12

Art. 4 ust. 1 UoPP „W razie zawinionego naruszenia praw pacjenta sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego”. Poza zadośćuczynieniem za naruszenie prawa pacjenta do świadczeń zgodnych z aktualnym stanem wiedzy medycznej, pacjent może ubiegać się o odszkodowanie za szkodę majątkową. Naruszenie praw pacjenta 13

Przesłanki odpowiedzialności Zdarzenie np. wykonanie zabiegu oczywiście zbędnego Szkodarozstrój zdrowia, ryzyko zdrowotne Związek przyczynowyistnienie wykazuje proces dowodowy Odpowiedzialność zaistnieje jedynie wówczas, gdy proces dowodowy wykaże istnienie związku przyczynowego między zdarzeniem a wystąpieniem szkody, która doprowadziła do strat majątkowych (np. dodatkowych kosztów leczenia).

Związek przyczynowy „W tzw. "procesach lekarskich" ustalenie w sposób pewny związku przyczynowego pomiędzy postępowaniem lekarza a powstałą szkodą jest najczęściej niemożliwe, gdyż w świetle wiedzy medycznej w większości wypadków można mówić tylko o prawdopodobieństwie wysokiego stopnia, a rzadko o pewności, czy wyłączności przyczyny” – wyrok SN z roku, sygn., II CSK 285/

„Istotą ochrony zdrowia pacjentów poddanych leczeniu przez specjalistów jest wdrożenie procesu leczenia, który eliminuje powikłania (zwłaszcza te typowe i częste) towarzyszące wybranej metodzie lub zmniejsza ryzyko ich wystąpienia”. – wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 8 marca 2013 r., sygn., I ACa 26/13. Odpowiedzialność lekarza – orzecznictwo 16

Orzeczenie SA w Gdańsku z Sygn., IACa 36/11 „Szpital nie może ponosić odpowiedzialności odszkodowawczej za każde powikłanie występujące w toku leczenia pacjenta lub w toku porodu, gdyż wiązało by się to z jego odpowiedzialnością absolutną (…). Za powikłanie wynikłe z czynności medycznych podjętych na życzenie pacjenta, odpowiedzialność ponosi lekarz wykonujący czynność (…)”. 17

Zabieg oczywiście zbędny Przeprowadzenie zabiegu oczywiście zbędnego uzasadnia zwiększenie wysokości zadośćuczynienia. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 kwietnia 1976 roku „dopuszczenie do poważnego zabiegu operacyjnego oczywiście zbędnego w świetle wiedzy medycznej i doświadczenia lekarskiego jest zaniedbaniem w rozumieniu Kodeksu cywilnego". 18

Zgoda pacjenta

Obowiązek informacji Art. 31 ust. 1 UoZL „Lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi lub jego ustawowemu przedstawicielowi przystępnej informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu”. 20

„Przejęcie” ryzyka przez pacjenta „Jeżeli ciężki rozstrój zdrowia lub inne następstwa mieszczą się w granicach ryzyka związanego z danym zabiegiem, wystąpienie danego następstwa uchyla odpowiedzialność lekarza (…), gdy chory uprzedzony o istnieniu ryzyka zgodził się na przeprowadzenie zabiegu”. 21

Zgoda na zabieg oczywiście zbędny W przypadku, gdy wykonywany zabieg jest oczywiście zbędny w świetle aktualnej wiedzy medycznej, poinformowana zgoda pacjenta na przeprowadzenie zabiegu nie uchyla odpowiedzialności lekarza za jego wykonanie mimo braku wskazań medycznych. 22

Odpowiedzialność karna

Uszkodzenie ciała dziecka poczętego „Kto powoduje uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2” - art. 157a § 1 k.k. § 2 „Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka poczętego są następstwem działań leczniczych, koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego”. 24