Model edukacyjny projektu „Praktyka czyni mistrza” OD NOWOŚCI DO INNOWACJI W EDUKACJI Model edukacyjny projektu „Praktyka czyni mistrza” Opracowała: Katarzyna Michalak 1

Innowacje pedagogiczne są to nowe wytwory materialne lub symboliczne mające na celu wprowadzenie do praktyki nieznanych dotychczas zmian o charakterze ulepszeń. Innowacja pedagogiczna polega na zmianie struktury całego systemu oświaty lub tylko niektórych jego składników w celu wprowadzenia ulepszeń o charakterze wymiernym. Będą one dotyczyły zarówno pracy nauczyciela, jak i dzieci oraz treści programowych lub warunków materialno-społecznej pracy przedszkola. Innowacje pedagogiczne mają do spełnienia pewne określone cele.

Innowacje pedagogiczne można rozpatrywać w pięciu aspektach: przedszkola dzieci rodziców administracji przedszkola nauczycieli

Uwarunkowania pracy innowacyjnej w przedszkolu Wszelka działalność innowacyjna przebiega zawsze w określonych warunkach, które dzieli się na zewnętrzne i wewnętrzne. Warunki zewnętrzne odnoszą się do środowiska społecznego, w którym przebiega twórczość, a wewnętrzne to czynniki podmiotowe odnoszące się do cech psychicznych innowatora.

Do warunków zewnętrznych zaliczamy: - stan i poziom materialnego wyposażenia każdego stanowiska pracy nauczyciela, - administrację oświatową, - rodziców, - sponsorów, - dyrektora przedszkola, - system informacji naukowo pedagogicznej. Do warunków wewnętrznych zaliczamy: - cechy osobowości nauczyciela, takie jak: samodzielność, stanowczość, wytrwałość, elastyczność, odwaga, zawodowa mądrość, uczciwość.

Przedszkola alternatywne Jednym z innowacyjnych rozwiązań w pedagogice przedszkolnej jest powoływanie do życia przedszkoli alternatywnych. Ich cechą jest otwarcie na otaczającą rzeczywistość i sprzyjanie wielostronnemu rozwojowi dzieci. Przedszkola alternatywne stanowią swoisty model organizacyjny nowoczesnego przedszkola z własnymi celami, swoistymi metodami i formami pracy wychowawczo-dydaktycznej oraz z własnym programem wychowania. Na grunt polski do pedagogiki przedszkolnej przeniesiono idee Rudolfa Steinera, Marii Montessori i Celestyn Freineta.

Rudolf Steiner Niemiecki pedagog, twórca idei wychowania i nauczania dzieci i młodzieży zgodnie z antropozoficzną nauką o człowieku. W 1919 założył w Stuttgarcie pierwszą niezależną Wolną Szkołę typu Waldorf. W przedszkolu steinerowskim nacisk położony jest głównie na kształtowanie woli. Dzieci uczą się wyłącznie przez naśladownictwo, zadaniem nauczyciela jest stworzenie im odpowiedniego środowiska fizycznego oraz poznanie temperamentu każdego ucznia . Czynnikami sprzyjającymi rozwojowi dzieci jest zdrowa żywność, wygodny ubiór, proste zabawki z drewna i ze skóry, rytmiczne piosenki, gry i zabawy ruchowe oraz pogodna twarz nauczyciela.

od dziecka i szanować je w czasie pracy. Maria Montessori Włoska lekarka i pedagog, twórczyni systemu wychowania przedszkolnego opartego na założeniach naturalizmu pedagogicznego. W 1906 założyła w Rzymie przedszkole Casa dei bambini (Dom Dziecięcy). W przedszkolach Montessori w centrum uwagi znajduje się odpowiednio zorganizowane otoczenie, które wyzwala w dziecku aktywność, radość i dobre samopoczucie. Szczególne znaczenie w tworzeniu odpowiedniego otoczenia ma wygląd budynku przedszkola. Nauczyciel spełnia ważną rolę, powinien być dobrze przygotowany merytorycznie oraz metodycznie. Swoje postępowanie musi uzależniać od dziecka i szanować je w czasie pracy.

Istotnym składnikiem otoczenia są pomoce rozwojowe, które służą dziecku, a nie nauczycielowi: - pomoce do praktycznych ćwiczeń dnia codziennego, - pomoce do kształcenia zmysłów, - pomoce do edukacji matematycznej, - pomoce do edukacji językowej, - pomoce do wychowania kosmicznego, - pomoce do wychowania religijnego.

Celestyn Freinet Pedagog francuski, twórca koncepcji pedagogicznej, w której tradycyjnym metodom nauczania przeciwstawia tzw. metody naturalne. Ich istotę stanowi zdobywanie doświadczeń „po omacku”. W 1920 roku w południowej Francji założył doświadczalną szkołę, gdzie wypróbował swój system wychowawczy. Warunkiem skuteczności tej metody jest zapewnienie dzieciom swobodnej ekspresji, konsekwentne realizowanie ich samorządności i odpowiednie wyposażenie sal przedszkolnych. Realizacji tych celów służą techniki freinetowskie, takie jak: drukarnia, swobodne teksty, gazetka, korespondencja i doświadczenia poszukujące oraz ekspresja artystyczna.

Certyfikat jakości „Partnerskie przedszkole” Najważniejszym celem działania „Partnerskiego przedszkola” jest tworzenie najlepszych warunków rozwoju wychowanków. Szczególną uwagę zwraca się na komunikację między dziećmi, wpajanie im dobrych manier i życzliwości, uczenie jasności wypowiedzi i umiejętności słuchania. „Partnerskie przedszkole” to placówka nowoczesna, reagująca na zmiany otaczającego świata.

Certyfikat jakości „Przedszkole budujące więzi dorosłych i dzieci ze środowiskiem” Polski Komitet Międzynarodowej Organizacji Wychowania Przedszkolnego zainicjował akcję Przedszkole budujące więzi dorosłych i dzieci ze środowiskiem. Celem tej akcji jest upowszechnianie modelu przedszkola jako miejsca rozwoju świadomości ekologicznej i regionalnej.

Innowacje metody nauki czytania w przedszkolu 1. Metoda analityczno-syntetyczna Twórcą tej metody są Ewa i Feliks Przyłubscy. Autorzy ci wprowadzili określone modyfikacje w wariancie przeznaczonym dla dzieci w wieku przedszkolnym, zwracając uwagę na fakt, że nauka czytania stanowi jeden z elementów stymulujących ogólny rozwój dziecka. Punktem wyjścia w tej metodzie jest nie litera, lecz znany dziecku wyraz.

2. Metoda barwno-dźwiękowa Heleny Metery Autorka wydzieliła dwa okresy nauki czytania: przedliterowy, w którym następuje poznanie dźwiękowej budowy wyrazu, przeznaczony na wprowadzenie zapisu graficznego poszczególnych dźwięków, czyli liter, oraz właściwą naukę czytania. Punktem wyjścia w poznawaniu nowej litery jest analiza słuchowa wyrazu. Dziecko dokonuje wówczas wyodrębniania głoski. Podstawą poznania struktury graficznej określonych tekstów jest analiza fonetyczna poszczególnych wyrazów.

Bronisława Rocławskiego 3. Metoda fonetyczno-literowo-barwna Bronisława Rocławskiego Metoda ta łączy technikę płynnego czytania ze zrozumieniem z nauką pisania. W celu wyodrębnienia w trakcie nauki czytania określonych głosek autor wprowadził kolory czerwony i zielony. Do nauki czytania i pisania należy przystąpić, gdy dziecko bezbłędnie rozkłada wyrazy na głoski i potrafi składać wyrazy z głosek. W celu ułatwienia dziecku dokonywania analizy i syntezy głoskowej stosuje się klocki LOGO, które są ruchomym alfabetem. Naukę czytania kończy umiejętność czytania cichego.

4. Metoda wprowadzenia w świat pisma Ireny Majchrzak Nauka czytania rozpoczyna się od globalnego czytania własnego imienia dziecka. Poprzez zestaw ćwiczeń zwanych „ścianą pełną liter” dziecko poznaje małe i wielkie litery. Każdą literę należy pokazuje się mu tylko raz. Następny etap nauki nosi nazwę „targu liter”. Jest to okres zabaw i gier prowadzonych z wykorzystaniem liter, sylab i wyrazów o prostej budowie. Kolejny etap to „gra w sylaby” odnosząca się do powolnego przejścia do czytania ze zrozumieniem. Ostatni etap „nazywanie świata”, to zabawa, w której dzieci nazywają przedmioty znajdujące się w sali.

5. Metoda „zabawy w czytanie” Glena Domana U jej podstaw leży globalna nauka czytania. Przeznaczona jest ona dla dzieci poniżej piątego roku życia. Polega na organizowaniu dzieciom tzw. sesji, podczas której odczytywane na głos, w szybkim tempie słowa, zapisane są czerwonym kolorem (a później czarnym) na tzw. karcie migawkowej. Ścieżka nauki czytania obejmuje pięć etapów: 1. czytanie pojedynczych słów, 2. czytanie wyrażeń dwuwyrazowych, 3. czytanie prostych zdań, 4. czytanie rozbudowanych zdań, 5. czytanie całych książek.

6. Metoda naturalnej nauki języka Wendy Pye Jest to nauka słuchania, mówienia, czytania i pisania poprzez zabawę i działania twórcze. W naturalnej nauce języka nauka czytania i pisania przebiega w trzech etapach: zapoznanie dziecka z całością (cały tekst, zdanie, wyraz), zapoznanie dziecka ze szczegółami: budową zdania, litery, znakami interpunkcyjnymi, przechodzenie do budowania całości z wykorzystaniem zdobytej wiedzy.

7. Metoda Dobrego Startu Marty Bogdanowicz Jest to polska modyfikacja francuskiej metody „Le Bon Depart” czyli dobry odjazd, odlot. Jej założeniem jest jednoczesne rozwijanie funkcji językowych i spostrzeżeniowych. Autorka opracowała trzy podstawowe formy tej metody: piosenki do rysowania (zestaw ćwiczeń otwierający cykl zajęć), piosenki i znaki, piosenki na literki (zestaw ćwiczeń zaczynających pracę nad alfabetem i wprowadzający polisensoryczne uczenie się 22 liter).

Wzór graficzny „Piosenki do rysowania” Wzór graficzny „Piosenki do rysowania”. Schemat sposobu odtwarzania wzorów. Strzałki oznaczają kierunek ruchu, litery – kolejność ruchów.

Metody twórcze w wychowaniu fizycznym w przedszkolu

1. Metoda ekspresji ruchowej Carla Orffa Autor wyszedł z założenia, że kulturę fizyczną dziecka należy rozwijać w ścisłej korelacji z kulturą rytmiczno-muzyczną oraz kulturą słowa. Charakterystyczną cechą tej metody jest powiązanie muzyki z ruchem. 2. Metoda gimnastyki rytmicznej A. i M. Kniessów Jest to metoda bazująca na naturalnym, zrytmizowanym, ekspresyjnym ruchu. Zasadniczymi jej elementami są: ruch, muzyka, rytm i przybory, np. grzechotka, bębenek i inne.

3. Metoda ruchowej ekspresji twórczej Rudolfa von Labana W Polsce tą metodę spopularyzował W. Gniewkowski. U jej podstaw leży naturalna ruchliwość i naturalny styl motoryki dziecka. Pozwala ona na posługiwanie się różnymi formami ruchu i ekspresji, jak: ćwiczenia muzyczno-ruchowe, zabawy, groteska, taniec pantomima, inscenizacja, itp. 4. Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne System ćwiczeń wywodzi się z naturalnych potrzeb dziecka, zaspakajanych w kontakcie z dorosłymi. Jej podstawowe założenia to rozwijanie przez ruch świadomości własnego ciała i sprawności ruchowej, świadomości przestrzeni, działania w niej, dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi.

5. Kinezjologia Edukacyjna Paula E. Dennisona Jest to metoda polegająca na wykorzystaniu naturalnego ruchu fizycznego, niezbędnego do organizowania pracy mózgu i ciała, w celu samostrukturalizującego uczenia się i twórczej samorealizacji jednostki.

Metody aktywne w przedszkolnej edukacji muzycznej Jej założeniem jest pełna aktywizacja dziecka i zerwanie z werbalizmem w procesie edukacji dzięki poprzedzaniu nauki teorii muzyki działaniem praktycznym i przeżyciom muzycznym. Metoda ta obejmuje także aktywne kształcenie słuchu muzycznego, improwizację wokalną, instrumentalną i ruchową.

Literatura: Bogdanowicz M.: Metoda Dobrego Startu: od wierszyka do literki, Gdańsk 2006. Boguszewska A., Weiner A.: Edukacja plastyczno-muzyczna. 160 pomysłów na nauczanie zintegrowane w klasach I-III. Książka pomocnicza dla nauczycieli klas początkowych, logopedów i pedagogów szkolnych oraz nauczycieli pracujących w świetlicach, Kraków 2000. Czaja-Chudyba I.: Jak rozwijać zdolności dziecka?, Warszawa 2009. Dyka F., Kida J., Hadała A.: Koncepcje metodyczne pracy z lekturami w klasach I-III, Rzeszów 2000.

Gruszczyk-Kolczyńska E. , Zielińska E. : Dziecięca matematyka Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E.: Dziecięca matematyka. Książka dla rodziców i nauczycieli, Warszawa 1997. Helm J. H., Katz L. G.: Mali badacze: metoda projektu w edukacji elementarnej, Warszawa 2003. Nehring A., Sawicka L., Szelągowska-Strzyga A.: Uczyć ciekawiej, to znaczy jak? Nauczanie zintegrowane - scenariusze zajęć metodami aktywizującymi, Toruń 2002. Soida D. (op.): Bądź Mistrzem-Przyjacielem, czyli Edukacja ekologiczna na wesoło. Kraków, 1996. Stasica J.: 160 pomysłów na nauczanie zintegrowane z przyrody w klasach I – III, Kraków 2008. Strzelczak E.: Twórcze lekcje: scenariusze zajęć integralnych dla klas III, Poznań 2000.