Programy Unii Europejskiej dla polskich bibliotek akademickich – przegląd dostępnych źródeł finansowania Edyta Urbańska Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu.

Prezentacja na temat: "Programy Unii Europejskiej dla polskich bibliotek akademickich – przegląd dostępnych źródeł finansowania Edyta Urbańska Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu."— Zapis prezentacji:

1 Programy Unii Europejskiej dla polskich bibliotek akademickich – przegląd dostępnych źródeł finansowania Edyta Urbańska Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu Łódź 24 czerwca 2004 r.

2 2 Rodzaje grantów (pochodzenie i zasady przyznawania środków) Programy finansowane z budżetu państwa Programy przedakcesyjne Unii Europejskiej Programy wewnętrzne UE Instrumenty finansowe Unii udostępniane na zasadach komercyjnych Fundusze strukturalne UE Komercyjna pomoc finansowa i doradcza

3 3 Przed akcesją Programy krajowe Fundusz PHARE Programy ramowe Programy wspólnotowe dopuszczające uczestni- ctwo polskich podmiotów edukacja kultura i ochrona dziedzictwa kulturowego społeczeństwo informacyjne

4 4 Po akcesji Wygaśnięcie możliwości ubiegania się o fundusze przedakcesyjne w obszarze kultury i edukacji Uruchomienie instrumentu Transition Facility – następcy programu PHARE (przeznaczonego na rozwój administracji, ale bez uwzględniania aspektu społeczeństwa informacyjnego) Kontynuacja niektórych programów horyzontalnych PHARE, m.in. Small Project Facility Zastąpienie programów przedakcesyjnych funduszami strukturalnymi i funduszem spójności Możliwość korzystania ze wszystkich programów wspólnotowych

5 5 PHARE - Small Project Facility Fundusz Małych Grantów - coroczne edycje Adresaci: fundacje stowarzyszenia instytucje kulturalne – np. BIBLIOTEKI inne instytucje non-profit Czas trwania – max. 9 m-cy Dofinansowanie: 5. 000 - 50.000 max. 80% kosztów projektu Jednostka zarządzająca: Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce

6 6 Źródła informacji o programach (1) Granty i pożyczki na serwerze Europa – baza grantów zarządzanych przez Komisję Europejską programy pogrupowane: tematycznie ze względu na Dyrektoriaty Generalne nimi zarządzające alfabetycznie granty najnowsze – ogłoszone od początku roku informacje na temat czasu trwania programu, beneficjentów, zakresu merytorycznego, wykazu dozwolonych działań, adresów kontaktowych i podstaw prawno-finansowych

7 7 Źródła informacji o programach (2) Strony Dyrektoriatów Generalnych i działy poświęcone administrowanym przez nie programom DG ds. Edukacji i Kultury DG ds. Społeczeństwa Informacyjnego DG ds. Polityki Regionalnej Urząd Komitetu Integracji Europejskiej Reprezentacja Komisji Europejskiej

8 8 Cele Wspólnoty Budowa i rozwój społeczeństwa informacyjnego realizowane zgodnie z inicjatywami eEuropa i eEuropa+ obecne w większości programów i inicjatyw wspólnotowych, także edukacyjnych, kulturalnych, odnoszących się do rozwoju regionalnego i zapobiegania wykluczeniu społecznemu

9 9 Dostępne programy Rozwój społeczeństwa informacyjnego eTEN 6 Program Ramowy Badań, Rozwoju Techno- logicznego i Prezentacji Unii Europejskiej @LIS – już zakończony!!! eContent Safer Internet Action Plan

10 10 eTEN (1) Kontynuacja programu TEN-TELECOM Część unijnej polityki: Transeuropejska Polityka Sieciowa Czas trwania: 2004 - 2006 Cele: rozwój społeczeństwa informacyjnego przeciwdziałanie dysproporcjom regionalnym i two- rzeniu się podklas informacyjnych ujednolicanie rynku unijnego i wprowadzanie na rynek nowych usług i aplikacji stosowanych w sieciach telekomunikacyjnych

11 11 eTEN (2) niwelowanie różnic w poziomie rozwoju starych i nowych państw członkowskich Komponenty: eAdministracja eZdrowie eInclusion (elektroniczna walka z alienacją społeczną) eNauczanie Małe i średnie przedsiębiorstwa Zaufanie i bezpieczeństwo

12 12 eTEN (3) Finansuje wyłącznie działania związane z wprowadzaniem gotowej usługi na rynek, po zakończeniu fazy testów i badań Konsorcjum niezbędne do przygotowania wniosku: minimum dwóch niezależnych partnerów z państw członkowskich UE, gwarantujących kompletną realizację usługi - od etapu planowania, poprzez wdrożenie wstępne i funkcjonowanie

13 13 eTEN (4) Etapy ubiegania się o dofinansowanie: testowanie rynku – działania związane z testowaniem zdolności ekonomicznych, społecznych oraz administracyjnych usługi do utrzymania się na rynku; wymaga posiadania udokumentowanego zaplecza badawczego (badania muszą być przeprowadzone wcześniej) wdrożenie wstępne – wprowadzenie na rynek usługi po pozytywnym zakończeniu etapu testowania rynku i przy udziale środków własnych (fundusze z progra- mu eTen nie mogą stanowić jedynego źródła finansowania). Wynikiem wdrożenia wstępnego powinno być pełne wprowadzenie usługi na rynek

14 14 eTEN (5) Dofinansowanie - zarówno projektu w fazie testowania rynku, jak i na wstępne jego wdrożenie Usługa musi być innowacyjna, transeuropejska, odpowiadająca potrzebom społecznym i niemożli- wa do sfinansowania ze źródeł prywatnych Współdziałanie administracji, instytucji edukacji i kultury, organizacji pozarządowych, sektora prywatnego Konkursy: konkurs na rok 2004 – zamknięty 09.06.2004 kolejny konkurs – początek roku 2005

15 15 eTEN – eNauczanie Komponent najbardziej odpowiedni dla bibliotek Inicjatywa z pogranicza edukacji i rozwoju społeczeństwa informacyjnego – jeden z priorytetów programu Socrates Cele: poprawa dostępu do elektronicznych usług edukacyjnych ułatwianie procesu uczenia się przez całe życie oraz podnoszenia kwalifikacji zawodowych prowadzenie usług dla studentów i badaczy z wykorzystaniem technologii informacji i komunikacji

16 16 eTEN – eInclusion (1) Cele: promocja niezależności i uczestnictwa w społeczeń- stwie jak najszerszej grupy użytkowników, szczególnie osób niepełnosprawnych i starszych zapewnienie szerokiego dostępu do informacji i wiedzy - przy zachowaniu ochrony praw autorskich tworzenie platform i usług w dziedzinie technologii informacji i komunikacji – szeroko wykorzystywa- nych, ale spersonalizowanych i odpowiadających potrzebom tych grup rozwijanie umiejętności i chęci do posługiwania się nimi

17 17 eTEN – eInclusion (2) Powiązany z komponentem eNauczanie Związany z rozwojem regionalnym – w aspekcie rozszerzenia Obejmuje zagadnienia polityki społecznej - w kontekście równouprawnienia

18 18 6 Program Ramowy (1) Czas trwania 2002 - 2006 Szeroki zakres tematyczny Adresaci: jednostki naukowo-badawcze i edu- kacyjne, przedsiębiorstwa, instytucje publiczne, podmioty posiadające osobowość prawną Złożony z 7 programów tematycznych i szeregu akcji o charakterze horyzontalnym, wspierających między innymi współpracę międzynarodową, mobilność pracowników i rozwój infrastruktury badawczej

19 19 6 Program Ramowy (2) Komponenty dla bibliotek: Program tematyczny 2. Technologie społeczeństwa informacyjnego Program tematyczny 7. Obywatele i sprawowanie władzy w społeczeństwie opartym na wiedzy

20 20 6 Program Ramowy (3) 2. Technologie społeczeństwa informacyjnego badania nad bezpieczeństwem świata cyfrowego i ochroną praw i prywatności obywateli tworzenie systemów inteligentnego otoczenia, umożliwiającego udział w społeczeństwie informacyj- nym wszystkim obywatelom - bez względu na wiek i sytuację budowa i rozwój interaktywnych i inteligentnych systemów w dziedzinie dostępu do dziedzictwa kulturowego i technologii stosowanych w nauczaniu (łącząc się z inicjatywą eNauczanie)

21 21 6 Program Ramowy (4) 7. Obywatele i sprawowanie władzy w społeczeń- stwie opartym na wiedzy obywatelstwo, demokracja i nowe formy sprawowania władzy z perspektywy historii i dziedzictwa kulturowego, z uwzględnieniem tworzenia nowych form integracji i różnorodności kulturowej działania prowadzące do rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy na poziomie lokalnym, krajowym i regionalnym

22 22 6 Program Ramowy (5) Program bardzo trudny, finansujący wyłącznie projekty innowacyjne uczestnictwo bibliotek – zwykle jako instytucja testująca bądź wdrażająca nowe rozwiązania (tzw. użytkownik końcowy) Konkursy: obecnie brak konkursów, w które mogłyby się włączyć biblioteki

23 23 eContent (1) Cele: poprawa dostępu do internetu i jego wykorzystania poprawa dystrybucji danych elektronicznych i dostępu do informacji pochodzących z sektora publicznego promocja zróżnicowania kulturowego i językowego w globalnej sieci internetowej wspieranie rozwoju rynku elektronicznego, zwłaszcza małych i średnich firm działających w sektorze multimediów i teleinformatyki

24 eContent (2) Edycja na lata 2001-2005 – zakończona (15.05.2004 - zamknięcie ostatniego konkursu) szansa na włączenie się w projekty zaakceptowane w poprzednich konkursach usługa Content Village efekt projektu PICA, realizowanego w ramach programu eContent w formie środek towarzyszący polega na rozpowszechnianiu rezultatów programu – zawiera artykuły i materiały informacyjne na temat projektów oraz organizowanych imprez forum dyskusyjne pozwalające na wymianę doświadczeń i uwag oraz wyszukiwanie partnerów

25 25 eContent (3) Edycja na lata 2005-2008 szczegóły - dostępne będą w drugiej połowie b.r. na stronach DG ds. Społeczeństwa Informacyjnego oraz Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie

26 26 Safer Internet Action Plan (1) Poprzednie dwie edycje na lata 1999-2002 i 2003-2004 – zakończone (15.06.2004 - zamknięcie ostatniego kunkursu) Edycja trzecia zaplanowana na lata 2005-2008 Obejmie akcje: 1.Walka z treściami nielegalnymi 2.Zwalczanie treści niechcianych i szkodliwych 3.Promowanie bezpieczniejszego środowiska 4.Podnoszenie świadomości

27 27 Safer Internet Action Plan (2) Cele akcji 1. i 3.: wypracowanie rozwiązań prawnych w zakresie kontroli treści internetowych, harmonizacji przepisów krajowych, z uwzględnieniem prawa do wolności słowa, współpracy policji, sądów i prokuratur z podmiotami tworzącymi i udostępniającymi treści internetowe

28 28 Safer Internet Action Plan (3) Cele akcji 2.: tworzenie i doskonalenie środków technicznych pozwalających na ograniczanie ilości treści nielegalnych i szkodliwych zarządzanie nimi w aspekcie oceny efektywności dostępnych technologii filtrujących doskonalenie środków wspomagających i koordynują- cych wymianę informacji i najlepszych praktyk w skutecznym zwalczaniu spamów

29 29 Safer Internet Action Plan (4) Cele akcji 4.: podnoszenie świadomości w zakresie bezpiecznego korzystania z internetu Współpraca międzynarodowa - integralna część każdej akcji Implementacja programu – poprzez tzw. środki towarzyszące, obejmujące: badania opinii użytkowników dla uzyskania danych na temat bezpiecznego korzystania z internetu i nowych technologii on-line wsparcie technologiczne (np. systemy filtrujące)

30 30 Safer Internet Action Plan (5) studia wspierające program i jego akcje (włączając samokontrolę) nagrody dla najlepszych praktyk wymianę informacji konferencje, seminaria, warsztaty i inne spotkania projekty pilotażowe i prezentacje najlepszych praktyk tworzenie sieci łączących różnorodne przedsięwzięcia o charakterze transeuropejskim badania stosowane o zakresie ogólnoeuropejskim

31 31 Dostępne programy Kultura i edukacja Kultura 2000 Socrates eLearning Leonardo da Vinci TEMPUS EU-Japan Year of People-to-People exchanges

32 32 Kultura 2000 (1) Pierwsza edycja na lata 2000-2004 - zakończona Edycja druga – zaplanowana na lata 2005-2006

33 33 Kultura 2000 (2) Cele: podkreślanie różnorodności kulturowej i rozwój nowych form kulturalnej ekspresji podkreślanie wspólnego dziedzictwa kulturowego o znaczeniu europejskim rozpowszechnianie know-how i promowanie dobrych rozwiązań w konserwacji i zabezpieczaniu dziedzictwa rozwijanie dialogu międzykulturowego i wzajemnej wymiany między krajami z i spoza Europy rozszerzanie dostępu obywateli Unii do uczestnictwa w kulturze

34 34 Kultura 2000 (3) Typy akcji: roczne projekty współpracy projekty realizowane w ramach wieloletnich umów o współpracy specjalne wydarzenia kulturalne o wymiarze europejskim lub międzynarodowym (Dni Dziedzictwa Europejskiego, Europejski Miesiąc Kulturalny, kulturalne punkty kontaktowe itp.) akcje pierwsza i druga - najbardziej odpowiednie dla projektów w obszarze ochrony dziedzictwa kulturowego, czytelnictwa książek i tłumaczeń

35 35 Socrates (1) Program edukacyjny na lata 2000-2006 Akcje dla bibliotek: Grundtvig wspieranie edukacji dorosłych promocja innowacyjnych metod edukacyjnych z uwzględnieniem nauczania nieformalnego Minerva wspieranie współpracy europejskiej na polu nauczania otwartego i nauczania na odległość wykorzystanie technologii informacji i komunikacji w edukacji

36 36 Socrates (2) Wspólne akcje (Joint actions) łączą program Socrates z programem Leonardo da Vinci i z programem Młodzież Środki towarzyszące (Accompanying measures) wspieranie inicjatyw promujących ogólne cele programu za pośrednictwem działań informacyjnych, szkoleń itp.

37 37 Socrates (3) Konkurs dla akcji Środki towarzyszące: wnioskowanie do 01.10.2004 obejmuje m.in.: rozwój i zastosowanie technologii informacji i komunikacji w edukacji i szkoleniach uatrakcyjnianie procesu uczenia się aktywne obywatelstwo zapobieganie alienacji społecznej

38 38 Socrates (4) tematyka wniosków: organizacja szkoleń i spotkań w zakresie zarządzania projektami i pokonywania trudności wynikających z ich realizacji promocja równości szans w dostępie do edukacji integracja osób niepełnosprawnych walka z rasizmem edukacja międzykulturowa

39 39 Socrates (5) Granty przygotowawcze – dla wszystkich typów akcji finansują spotkania potencjalnych partnerów projektów związane z formalnym przygotowaniem aplikacji (jedna wizyta na jeden projekt) najbliższy termin wnioskowania – planowane ogłoszenie w drugiej połowie b.r. informacje - Narodowa Agencja Programu Socrates przy Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji w Warszawie

40 40 eLearning (1) Czas trwania: 2004 – 2006 Cele: poprawa jakości i dostępności europejskich systemów edukacyjnych i szkoleniowych poprzez efektywne wykorzystanie technik multimedialnych i internetu rozwój usług wspierających innowacyjne metody prezentacji informacji edukacyjnej i kulturalnej, uwzględniających podnoszenie kwalifikacji zawodo- wych promowanie literatury poprzez elektroniczny dostęp do źródeł

41 41 eLearning (2) Najbardziej godna polecenia akcja - Promocja umiejętności korzystania z zasobów cyfrowych Cele akcji: identyfikowanie i rozpoznawanie tzw. dobrych praktyk, promujących umiejętność korzystania z zasobów cyfrowych, z uwzględnieniem: poprawy dostępu do pomocy dydaktycznych dla instytucji i osób mających trudności z dostępem do technologii informacyjno-komunikacyjnych różnic w stylach uczenia się zaspokajania potrzeb specjalnych grup użytkowników: imigrantów, niepełnosprawnych, dzieci hospitalizowanych badania możliwości stosowania działań aktywizujących i motywujących osoby uczące się

42 42 eLearning (3) prowadzenie kampanii informacyjno-promocyjnych poprzez działające w danym obszarze sieci europejskie, stowarzyszenia, władze publiczne, konsorcja partnerskie Plany: utworzenie ogólnoeuropejskiej sieci komunikacji elektronicznej, skupiającej ośrodki badawcze, uczelnie, biblioteki specjalistyczne i szkoły tworzenie interdyscyplinarnych, dostępnych powsze- chnie, centrów zdobywania wiedzy i ośrodków zasobów kulturowych informatyzacja bibliotek i przekształcanie ich w nowo- czesne centra zasobów edukacyjnych, kulturalnych i informacji praktycznych

43 43 eLearning (4) Pierwszy konkurs ogłoszony 30.04.2004, zamknięcie 28.06.2004 obejmuje m.in. akcję: Promocja umiejętności korzystania z zasobów cyfrowych

44 44 Leonardo da Vinci (1) Program edukacyjny na lata 2000-2006 Cele: wspieranie doskonalenia systemów kształcenia i szkolenia zawodowego zwiększanie szans na rynku pracy poprzez promocję innowacyjności w kształceniu, rozwój konkurencyjności i kształtowanie przedsiębiorczości Instrumenty: wymiany i staże projekty pilotażowe i językowe tworzenie międzynarodowych sieci instytucji

45 45 Leonardo da Vinci (2) Konkurs na lata 2005-2006 Obszar wnioskowania: Procedura A: Mobilność – staże, praktyki, szkolenia w innym kraju członkowskim wnioskowanie do 11.02.2005 oraz 10.02.2006 narodowe agencje mogą wyznaczyć dodatkowe terminy wnioskowania

46 46 TEMPUS (1) Ponownie otwarty dla polskich partnerów – od lutego 2004, trwa do roku 2006 Ukierunkowany na Albanię, państwa byłej Jugosławii, kraje byłego Związku Radzieckiego, Mongolię, państwa basenu Morza Śródziemnego Cele: promowanie wzajemnego rozumienia i zbliżania kultur rozwój wolnego społeczeństwa obywatelskiego dostosowywanie i rozwój szkolnictwa wyższego w kierunku realizacji potrzeb społeczno-ekonomicznych i kulturalnych

47 47 TEMPUS (2) Konkurs na Środki strukturalne i uzupełniające (Structural and Complementary Measures) wnioskowanie - do 15.10.2004 zakres merytoryczny projektów - priorytety narodowe kraju partnerskiego ochrona dziedzictwa kulturowego jednym z priorytetów Albanii, Macedonii i Chorwacji

48 48 EU-Japan Year of People-to-People exchanges Program wymiany między UE a Japonią Promuje: bezpośrednie kontakty i wymiany wystawy i inicjatywy (wydarzenia kulturalne, konferencje, projekty informacyjne itp.) Adresaci: instytucje naukowe i kulturalne organizacje społeczne, pozarządowe i fundacje władze regionalne i lokalne Planowane rozpoczęcie programu - rok 2005

49 49 Fundusze strukturalne UE Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Sektorowy Program Operacyjny – Rozwój Zasobów Ludzkich

50 50 ZPORR (1) Finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Priorytety dla bibliotek: Priorytet 1. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów Działania: 3.1: Regionalna infrastruktura edukacyjna – działalność naukowo-badawcza powiązana z dydaktyką na poziomie wyższym, z uwzględnieniem pomieszczeń dydaktycznych i bibliotek 5. Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego – tworzenie lokalnych publicznych punktów dostępu do internetu

51 51 ZPORR (2) Priorytet 2. Wzmocnienie rozwoju regionalnych zasobów ludzkich Działanie 1. Rozwój umiejętności powiązanych z potrzebami regionalnego rynku pracy oraz możliwości kształcenia ustawicznego – szkolenia osób dorosłych w zakresie języków obcych oraz wykorzystania technik informacyjnych i telekomunikacyjnych Priorytet 3. Rozwój lokalny Poddziałanie 2.2 Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych i powojskowych - adaptacja byłych pomieszczeń przemysłowych i wojskowych na różne cele, np. na biblioteki

52 52 ZPORR (3) Priorytet 4. Pomoc techniczna Działanie 2. Wsparcie procesu wdrażania ZPORR – wydatki związane z wdrażaniem ZPORR, w tym szkolenia dla pracowników zaangażowanych we wdrażanie, zakup sprzętu komputerowego wykorzystywanego przy wdrażaniu, przygotowanie badań, analiz i raportów służących poprawie efektywności zarządzania ZPORR

53 53 SPOR - RZL (1) Finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Priorytety dla bibliotek: Działanie 2.1. Zwiększenie dostępu do edukacji - promocja kształcenia przez całe życie Poddziałanie: Ułatwianie dostępu do edukacji uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi - zakup nowoczesnego sprzętu specjalistycznego, ułatwiającego kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi; wyposażenie internetowych centrów informacji multimedialnej w sprzęt komputerowy wraz z oprogramowaniem Beneficjenci - m.in. biblioteki w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych

54 54 SPOR - RZL (2) Poddziałanie: Rozwój systemu kształcenia ustawicznego dorosłych, w tym kształcenia na odległość - tworzenie internetowych centrów informacji multimedialnej w bibliotekach szkolnych i pedagogicznych, wraz z wyposaże- niem w sprzęt komputerowy i oprogramowanie Ostateczni odbiorcy - m.in. szkoły wyższe i studenci Projektodawcy - m.in. szkoły wyższe, jednostki naukowe i organizacje pozarządowe

55 55 SPOR - RZL (3) Działanie 2.3. Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki - organizacja szkoleń i pomocy doradczej dla kadr zarządzających i pracowników przedsiębiorstw (ogólnych i związanych ze zmianami technologicznymi), uwzględniających system edukacji na odległość i kursy w zakresie zastosowania technologii informacji Beneficjenci - m.in. jednostki naukowe, szkoły wyższe i instytucje szkoleniowe (np. Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej)

56 56 Otwarte konkursy Zestawienie Socrates Środki towarzyszące - wnioskowanie do 01.10.2004 Granty przygotowawcze – planowane ogłoszenie w drugiej połowie b.r. TEMPUS konkurs na Środki strukturalne i uzupełniające – wnioskowanie do 15.10.2004 Fundusze strukturalne odrębne terminy dla różnych akcji różne terminy w poszczególnych województwach

57 57 Zdobywanie doświadczenia (1) Dołączanie się do zatwierdzonych projektów - wykazy zaakceptowanych projektów na stronach domowych poszczególnych programów informacja na temat podejmowanych inicjatyw i jednostek włączających się w ich realizację szansa na przyłączenie się do konsorcjum jako partner lub podwykonawca zadań pominięcie procedury aplikowania doświadczenie i uzyskanie środków finansowych na realizację zadania

58 58 Zdobywanie doświadczenia (2) Uczestnictwo w sesjach ewaluacyjnych projektów pozwala na zapoznanie się ze zgłaszanymi projektami (ich słabymi i mocnymi stronami) wiedza do wykorzystania przy pisaniu własnych wniosków aplikacyjnych Otwarte konkursy w programach: eTen – do 30.06.2004 Safer Internet Action Plan - do 22.05.2005 TEMPUS III - nie określono ostatecznego terminu nadsyłania aplikacji

59 59 Okres przejściowy (1) Brak krajowych punktów kontaktowych w Polsce dla niektórych programów zapewne zostaną uruchomione w najbliższym czasie Dokumenty programów uruchomionych przed rozszerzeniem, a niedostępnych wcześniej dla jednostek z nowych państw członkowskich, zostały już poprawione, bądź są w trakcie aktualizacji

60 60 Okres przejściowy (2) Wnioskowanie w programach wspólnotowych - zazwyczaj bezpośrednio do stosownych DG Komisji Europejskiej dwa tryby wnioskowania w niektórych programach - zależnie od akcji: Komisja Europejska narodowa agencja danego programu Wnioskowanie o środki z funduszy strukturalnych ZPORR - stosowne departamenty w urzędach marszałkowskich SOP RZL - Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu