Katarzyna Kadyszewska Gimnazjum w Radziłowie

Wilk jest największym żyjącym w Europie drapieżnikiem z rodziny psowatych. Większość wilków żyje w grupach rodzinnych tzw. watahach. Wielkość watahy wynosi od 2 do 10, najczęściej 4-5 osobników. Terytorium jednej watahy wilczej wynosi ok km 2 i zależy od zagęszczenia ofiar. Terytoria sąsiadujących ze sobą watah zwykle w małym stopniu nakładają się na siebie.

Do rui wilki przystępują w lutym, a szczenięta rodzą się na przełomie kwietnia i maja. Wadery zwykle szczenią się w norach, ale także w wykrotach drzew, a nawet w dobrze osłoniętych legowiskach na ziemi. Najczęściej rodzi się 5-6 szczeniąt, ale do zimy średnio dożywa tylko 2-3 (czasem tylko 1). Do watahy mogą też dołączać osobniki niespokrewnione, pochodzące z innych watah.

Wilki zasiedlają nizinne i górzyste obszary leśne, a także położone wysoko w górach. Występują w dużych kompleksach leśnych, obfitujących w ssaki kopytne. Tereny otwarte (turzycowiska, mokradła czy łąki) także mogą być jego siedliskiem.

Dawniej zasięg geograficzny wilka obejmował całą półkulę północną. Obecnie wilk występuje w Ameryce Północnej i Euroazji. Izolowane populacje utrzymują się w Hiszpanii, Portugalii, Włoszech, Szwecji, Norwegii i Finlandii. Zasięg geograficzny wilka dawniej i obecnie.

Wilki zajmowały niegdyś całą Polskę. Obecnie zasiedlają najliczniej we wschodniej części i w Tatrach, a sporadycznie w zachodniej części kraju.

Wilk jako zwierzę dzikie, groźne, inteligentne, o nieskrępowanej wolności, od najdawniejszych czasów oddziaływał z niezwykłą siłą na ludzką świadomość. Występuje w wielu utworach literackich, wierzeniach i przesądach. Wizerunki wilka spotykane są często w malarstwie, heraldyce, zwyczajach ludowych oraz występuje w nazewnictwie geograficznym.

Wilk na przestrzeni wieków cieszył się najgorszą sławą. Ludzie uważali go za zdradliwego, podstępnego, krwiożerczego i wiecznie głodnego. Przypisywano mu nawet konszachty ze złymi mocami. W legendach i mitach często był negatywnie przedstawiany. Symbolizował zagrożenie, zło, siły mroczne i dzikie. Pozytywnie bywała postrzegana wilcza niezależność i siła. Robiono talizmany z wilczych zębów, które miały zabezpieczać przed złymi mocami.

Wilki były znacznym zagrożeniem dla człowieka i jego trzód. Często polowały na zwierzęta domowe. Ludzie wypowiedzieli im bezwzględną wojnę. Polowano na nie, stosowano także trucizny, przepaście i pułapki, tzw. wilcze doły – wykopane w ziemi zapadnie przykryte gałęziami, do których zwierzęta wpadały i zabijane były drągami czy widłami. Człowieka wspomagały psy, które skutecznie walczyły z wilkami. Zaopatrywano je w specjalne żelazne obroże z kolcami, co miało zabezpieczyć przed zagryzieniem.

Wilki, przebywając w watahach, wspólnie polują z określonymi dla siebie rolami. W polowaniach na dużą zwierzynę wilki starają się najpierw rozproszyć stado na mniejsze grupy. Po wyborze ofiary wilki skaczą na barki zwierzyny, aby wytrącić ją z równowagi. Mocnym chwytem za kark powalają ją na ziemię i zabijają bardzo szybko. Taki atak na zdrowego i silnego osobnika, to bardzo ciężka i wyczerpująca praca fizyczna, dlatego wilki po obserwacji stada wyszukują sztuki stare, chore, osłabione bądź młode i takie atakują.

Wilk pełni ważną rolę sanitarną w ekosystemie. Polując, wybiera z populacji ofiar osobniki najłatwiejsze do zdobycia, eliminuje więc osobniki chore, kalekie, najstarsze i najmłodsze (czyli niedoświadczone). Zapobiega rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych w stadach ofiar.

Wilk reguluje liczebność populacji zwierzyny. Wilk jako drapieżnik zmniejsza liczebność populacji swoich ofiar. Nigdy jednak w warunkach naturalnych nie doprowadzi do całkowitej eliminacji gatunku (tak, jak może tego dokonać człowiek jako drapieżnik-myśliwy).

Wilk zmniejszając liczebność swoich ofiar, osłabia konkurencję wewnątrzgatunkową między ofiarami. Konkurencja ta jest najsilniejszą i najbardziej wyczerpującą zależnością antagonistyczną. Jej osłabienie wpływa korzystnie na pozostające przy życiu ofiary, zwiększając im dostęp do zasobów środowiska.

Zgodnie z zasadami regulacji liczebności ofiar i drapieżców, liczebność wilka jest zależna od liczebności ofiar, czyli od dostępności pokarmu. Wilk wykształcił z ofiarą ścisły ewolucyjny układ, w którym panuje stan równowagi dynamicznej. Zarówno populacje wilków jak i ofiar, aby przeżyć, muszą dostosowywać dynamikę rozrodu.

Wilk zmniejsza konkurencyjną presję gatunków o podobnych niszach ekologicznych. Wilk jako drapieżnik, utrzymując na niższym poziomie liczebność swoich ofiar, umożliwia przetrwanie gatunków o podobnych niszach ekologicznych, które w przypadku braku tego drapieżnika podlegałyby silnej presji konkurencyjnej ze strony ofiar wilka. Wilk, jak i inne drapieżniki szczytowe są więc jednymi z gwarantów różnorodności biologicznej terenów, na których występują.

O roli wilka w ekosystemach mogą świadczyć badania wykazujące, że tam, gdzie liczebność zwierzyny regulowana jest przez wilka, wskazuje ona lepsze parametry niż populacja regulowana przez człowieka – myśliwego.

 kłusownictwo – zastawianie wnyków, nielegalne polowania, wybieranie szczeniąt z nor i przetrzymywanie ich w domu

 ruch drogowy (wypadki na szlakach komunikacyjnych) i rozbudowa infrastruktury

 nadmierne pozyskiwanie łowieckie dzikich ssaków kopytnych, co grozi brakiem pożywienia dla wilków  odstrzały w krajach sąsiednich (poluje się na wilki w Białorusi, Rosji, na Słowacji, Ukrainie i Litwie).  choroby  zranienia  pasożyty  starość

 izolacja siedlisk bytowania - fragmentacja podstawowych siedlisk i postępująca izolacja spowodowana gwałtownym rozwojem cywilizacyjnym  utrata ostoi

Wilki były tępione przez długi czas na terenie Polski. W latach 70. ubiegłego wieku liczebność wilków spadła do 100 osobników i wówczas złagodzono traktowanie tego gatunku. W 1975 r. wilk został ponowie wpisany na listę zwierząt łownych, ale wprowadzono dla niego okres ochronny od 1 kwietnia do 31 lipca, z wyjątkiem południowo – wschodnich województw. Okres ochronny wprowadzono w 1981 r. dla całego kraju. W 1995 r. po raz pierwszy wilk został objęty ochroną gatunkową na terenie większości kraju, a w 1998 r. w całym kraju.

Ochronę wilka gwarantuje:  „Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną”  Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Wilk wpisany jest do „ Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt" i ma status NT (near threatened) - gatunku niższego ryzyka, ale bliskiego zagrożenia.

 Konwencja Waszyngtońska (CITES) - międzynarodowy układ kontrolujący handel międzynarodo- wy różnymi gatunkami roślin i zwierząt oraz wytworzonymi z nich produktami.  Konwencja Berneńska – konwencja o ochronie europejskich gatunków zagrożonych i ginących oraz ich siedlisk naturalnych.

 Dyrektywa Siedliskowa Unii Europejskiej - wskazuje ważne gatunki roślin i zwierząt oraz typy siedlisk przyrodniczych dla których państwa członkowskie zobowiązane są powołać obszary ich ochrony (obszary Natura 2000).

Wilk jest przykładem gatunku bliskiego zagrożeniu wyginięciem. Oby nasze działania w dziedzinie jego ochrony powiodły się.

„Nie pozwól nam zniszczy ć powietrza, wody, ptaków, pszczół i wilków. Niech co ś jeszcze zostanie dla tych, Co b ę d ą potem” Anna Kami ń ska