Badania pedagogiczne (przegląd literatury)

Pytania do przeglądu literatury założeń metodologicznych prac empirycznych Co było przedmiotem zainteresowań autora? Co było celem badań? Czy została określona teoretyczna podstawa badań? Czy w pracy dokonano rozróżnień terminologicznych? (teorie, terminy, pojęcia)? Czy, jaki i ile sformułowano problemów badawczych? Czy sformułowano hipotezy badawcze? Jakie przyjęto założenia? Czy wymieniono (opisano) metody, techniki i narzędzia badawcze? Co wiemy o próbie badawczej (doborze próby) i terenie badań? Czy opisano przebieg, organizacje badań? W jaki sposób opracowano i zaprezentowano wyniki badań? (ilościowo- tabele, wykresy, opis; jakościowo – opis, cytaty z wypowiedzi badanych itp.)

Elementy procesu badawczego na podstawie przeglądu Przedmiot zainteresowań badawczych, przedmiot badań Cel badań Podstawa teoretyczna badań; literatura przedmiotu (dot. przedmiotu badań), stan badań, stan niewiedzy, teorie, rozróżnienia terminologiczne (podstawowe terminy, pojęcia, definicje) Problematyka badawcza – problemy naukowe, problemy badawcze (ogólne i szczegółowe, pytania badawcze), założenia, tezy, hipotezy badawcze (ogólne, szczegółowe, robocze) Instrumentarium badawcze - metody, techniki i narzędzia badawcze Próba badawcza (metody doboru próby, jej charakterystyka) Zasięg czasowy i terytorialny badań? Przebieg, organizacja badań w terenie Analiza, opracowanie i prezentacja wyników badań

Funkcje pojęć, teorii w badaniach

„Omawiając zagadnienie związane ze sformułowaniem problemu badawczego, stwierdziłem, że dopóki wyraźnie nie uprzytomnimy sobie, jakie zjawiska nas interesują, tj. jakie własności, jakich przedmiotów lub też jakie zdarzenia czy procesy, którym te przedmioty podlegają, chcielibyśmy objąć naszym badaniem, tak długo sens naszych pytań, a w konsekwencji i problematyka naszych badań nie są jasne. To samo można by powiedzieć inaczej: dopóki nie uprzytomnimy sobie terminów, dopóki nie uprzytomnimy sobie treści pojęć odpowiadających terminom figurujących w pytaniach i hipotezach naszej problematyki , tak długo nie wiemy naprawdę, co chcemy badać”. Stefan Nowak, Metodologia badań społecznych, Warszawa 2007, s,. 62.

Język, nazwy, terminy, pojęcia Język danej nauki składa się z ze zbioru pojęć, którym posługują się jej przedstawiciele oraz terminów i symboli odpowiadających tym pojęciom Przedmioty interesujące badaczy społecznych (ludzie i zbiorowości), własności tych przedmiotów czy zdarzenia, procesy, jakim podlegają są w języku nauki oznaczone przez pewne nazwy (terminy) i odpowiadające im pojęcia, stanowiące ich znaczenie Nazwa (termin) oznacza te przedmioty, stany rzeczy czy zdarzenia, które posiadają własności składające się na jej znaczenie (pojęcie) W naukach społecznych związki pojęć z odpowiadającymi im terminami mają charakter pewnych konwencji terminologicznych (umowny)

Zadanie pojęć języka nauk Zadaniem pojęć języka danej nauki jest określenie zarówno interesujących ją przedmiotów, jak i ich aspektów (własności) i umożliwienie formułowania twierdzeń o tych własnościach lub zdarzeniach, którym te przedmioty podlegają W języku naukowym mówiąc o aspektach pewnych przedmiotów mamy na myśli zmienne, za pomocą których te przedmioty można opisywać Własność może oznaczać zmienną (aspekt, wymiar) ilościowy bądź jakościowy przedmiotu lub wartości danej jakościowej lub ilościowej zmiennej

Funkcje pojęć w badanich Komunikowanie – pojęcia tworzą wspólny język, który pozwala naukowcom komunikować się między sobą, przedstawiać rezultaty swoich badań i powtarzać je Spostrzeganie świata – pojęcia wprowadzają perspektywę (określony sposób) patrzenia na zjawisko empiryczne, a dzięki konceptualizacji świat społeczny staje się uporządkowany i zwarty; pojęcia pozwalają badaczom podnosić własne, jednostkowe doświadczenia do poziomu wspólnego myślenia Klasyfikacja i uogólnianie – pojęcia pozwalają strukturalizować, konkretyzować, porządkować obserwacje i redukować liczbę obiektów (uogólniać) poprzez potraktowanie niektórych z nich jako identycznych Składnik teorii - pojęcia definiują treść i własność teorii, powiązane w sposób racjonalny i logiczny tworzą teorie

Pojęcie Pojęcie jest abstrakcją – symboliczną reprezentacją obiektu, przedmiotu lub zjawiska behawioralnego, symbolem jednej z jego właściwości, cech Pojęcia wymagają zdefiniowania – opisania, ustalenia zawartości treściowej, znaczenia i zakresu To samo pojęcie może mieć wiele definicji (jeżeli elementy różnych definicji wchodzą w zakres zawartości treściowej pojęcia) Definicje pojęciowe to definicje opisujące znaczenie danego pojęcia poprzez odwołanie się do innych pojęć, terminów pierwotnych i pochodnych

Struktury pojęciowe Struktury pojęciowe – struktura jasno i wyraźnie sformułowanych pojęć i twierdzeń, w którą racjonalnie wbudowane są kategorie opisowe Twierdzenia struktur pojęciowych dotyczą związków pomiędzy dwoma lub więcej właściwościami empirycznymi i mogą zostać przyjęte lub odrzucone w trakcie badań Twierdzenia struktur pojęciowych opisują zachowania, pozwalają wyjaśnić i przewidywać różne obserwacje empiryczne Większość dzisiejszych „teorii” to struktury pojęciowe, które można wykorzystać w badaniach, ale trzeba pamiętać, że ich rola w wyjaśnianiu i przewidywaniu jest ograniczona (zależność twierdzeń takich struktur od obserwacji empirycznych)

Definicje operacyjne Definicja operacyjna (instrumentalna) – to zbiór procedur, operacji badawczych, które powinien przeprowadzić badacz w celu ustalenia przejawów zjawiska opisywanego przez dane pojęcie Przyjęcie określonych definicji operacyjny (operacjonalizacja pojęć) stanowi krok niezbędny w poprawnym przebiegu procesu badawczego W szczególności wymaga się wykorzystanie definicji operacyjnych wówczas, gdy zjawiska nie można bezpośrednio obserwować – pozabehawioralne właściwości zjawiska czy zdarzenia empiryczne takie, jak: spostrzeżenia, wartości i postawy (empiryczne przejawy pojęcia) Definicje operacyjne wprowadzają konkretny sposób rozumienia pojęcia poprzez zaprojektowanie procedur pomiarowych, empirycznych kryteriów stosowania danego pojęcia naukowego (np. w formie pozycji kwestionariusza)

„Odmowa chodzenia do szkoły” Forma zaburzenia funkcjonowania dziecka szkolnego, która charakteryzuje się wysokim lękiem i niepokojem dziecka odnoszącym się do szkoły i sytuacji szkolnej, powodująca trudności w uczęszczaniu do szkoły i w następstwie dłuższe okresy absencji dziecka w szkole Zasadniczo jest rozumiane jako zaburzenie funkcjonowania dziecka, charakteryzujące się utrzymującą się odmową dziecka do szkoły lub wyraźnymi trudnościami pozostania w szkole przez cały czas trwania lekcji Odróżnia się to zaburzenie od wagarowania, które jest typem zachowania negatywnego, problemowego (wynikające z negatywnej motywacji i negatywnego stosunku do szkoły) Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. III, M-O, ...., s. 765-770.

Elementy składowe silny stres odczuwany w sytuacji konieczności pójścia do szkoły objawiające się zaburzeniami somatycznymi (ból gardła, brzucha, głowy, nudności) zaburzenia zachowania przejawiane w sytuacji konieczności pójścia do szkoły (lęk, panika, napady złości, krzyk, płacz, groźby, zachowania agresywne i autoagresywne zaczynające się nasilać w sytuacji konieczności pójścia do szkoły) trudności w uczęszczaniu do szkoły (opuszczanie niektórych lekcji, spóźnianie się np. na pierwsze lekcje) rzeczywista absencja (zupełne nie uczęszczanie do szkoły spowodowane odmową - od krótkich okresów absencji, kilka dni, po dłuższe, trwające ponad rok szkolny)

Pytania Co dziecko odczuwa w związku z koniecznością pójścia do szkoły jakiś stres? Jakie zachowania przejawia w sytuacji konieczności pójścia do szkoły ? Jak często dziecko czuje się źle w związku z pójściem do szkoły? Jak często dziecko czuje się źle w szkole? (czy zgłasza takie problemy?) Czy zdarzyło się, że dziecko opuściło lekcje? Z jakiego powodu? Czy zdarzyło ci się, że dziecko odmówiło rodzicom pójścia do szkoły? Jak długo trwa absencja dziecka? Jaki są powody absencji dziecka?

Wskaźniki rozwoju problemu Jak długo trwa absencja dziecka? mniej niż dwa tygodnie, od dwóch tygodni do roku (faza zasadnicza) ponad rok (faza chroniczna) Dlaczego dziecko nie chodzi do szkoły? odmowa pójścia do szkoły choroba (pobyt w szpitalu) .....