Kształtowanie kompozycji przestrzennych w architekturze krajobrazu

Ogród jest obszarem wydzielonym w krajobrazie, uporządkowanym pod względem funkcjonalnym, plastycznym i przestrzennym za pomocą elementów roślinnych i architektonicznych. Elementy te powinny być integralną częścią całej kompozycji oraz jej poszczególnych fragmentów w postaci wnętrz ogrodowych.

Ogólne zasady tworzenia kompozycji przestrzennych w architekturze krajobrazu Kompozycję przestrzenną tworzą elementy podstawowe, takie jak: pionowe, poziome i ukośne linie oraz płaszczyzny; także bryły uporządkowane w przestrzeni poprzez zastosowanie czynników kompozycyjnych, którymi są punkt, akcent, dominanta, rytm, motyw, proporcje, koncentracja, symetria, asymetria.

Wszystkie elementy budujące ogród powinny być odpowiednio dobrane pod względem plastycznym, funkcjonalnym, przestrzennym, tak aby tworzyły wspólną całość, czyli były ujęte jedną myślą kompozycyjną stanowiącą o określonym stylu.

Trzy podstawowe grupy stylów kompozycyjnych: Geometryczne Swobodne mieszane

Style geometryczne Regularne, formalne Zaczęły powstawać najwcześniej w historii sztuki ogrodowej Należą tu ogrody starożytne – egipskie, greckie, rzymskie, perskie Należą tu ogrody średniowieczne, renesansowe i barokowe Regularność planu i kompozycji przestrzennej

Style geometryczne Występują często podziały na kwatery oparte na prostych figurach geometrycznych Drogi przeważnie proste, przecinające się pod kątem prostym lub ostrym Rośliny sadzone w regularnych odstępach Rośliny często strzyżone, formowane jako zielone ściany Symetria w obrębie poszczególnych fragmentów ogrodu

Style geometryczne Symetria w całym planie założenia Układy kompozycyjne wyraźne i czytelnie uporządkowane, statyczne i często monumentalne Kompozycja ogrodu często podporządkowana dominancie (budowla – np. pałac, willa)

Style swobodne Nieregularne Pojawiły się w Europie w XVIII w, a do ich powstania przyczyniły się m.in. Odkrycia geograficzne na Dalekim Wschodzie Ogrody w Japonii i Chinach – inspiracja dla założeń wzorowanych na rodzimym krajobrazie Plan ogrodu nieregularny, brak symetrii

Style swobodne Drogi prowadzone w sposób kręty, meandryczny, w późniejszym czasie – owalny i eliptyczny Kształtowanie rzeźby terenu czy elementów wodnych – naśladujące naturalne formy W ogrodach sytuowano ruiny wzorowane na budowlach starożytnych Roślinność nie strzyżona, rośnie swobodnie Roślinność przejęła rolę dominujących wcześniej budowli architektonicznych

Style swobodne Rośliny i ich walory dekoracyjne stały się głównym elementem ogrodu Kompozycja nieregularna, dynamiczna Ogrody angielskie, romantyczne czy sentymentalne (XVIII i XIX wiek)

Style mieszane =Kombinowane Łączą cechy stylu regularnego z nieregularnym Tego typu ogrody zaczęły powstawać pod koniec XIX wieku Do dziś cieszą się powodzeniem Typowy przykład – ogrody modernistyczne (regularność planu i użytych elementów architektonicznych + swoboda kształtowania elementów roślinnych)

kompozycja Kompozycja przestrzenna jest trójwymiarowa Można w niej wyróżnić: Podstawę kompozycji Tło Wnętrze W nim znajdują się: Linie Płaszczyzny bryły

Podstawę kompozycji stanowią: W krajobrazie otwartym o kompozycji decyduje układ zastosowanych wnętrz krajobrazowych Podstawę kompozycji stanowią: Płaszczyzny wyznaczone przez nawierzchnie dróg, placów, parkingów; płaszczyzny trawników, łąk, roślinności zadarniającej; tafla wody zbiorników wodnych

Tło: Ściany budynków Stoki skarp, wzgórz, gór Pionowe płaszczyzny uzyskane przez zastosowanie grup drzew lub pnączy (wspartych na konstrukcjach)

Kompozycja wnętrza ogrodowego nie jest do końca zamknięta Ograniczeniem kompozycji mogą być: Zrastające się korony drzew Zielone lub barwne płaszczyzny uzyskane z roślinności pnącej Niebo i słońce Niebo stanowi także płaszczyznę rozgrywania się kompozycji, gdyż charakteryzuje je bardzo duża zmienność

Części składowe wnętrza krajobrazowego: Niebo ma ogromny wpływ na wygląd całej kompozycji, ponieważ jest źródłem jej oświetlenia Części składowe wnętrza krajobrazowego: Przede wszystkim rośliny Rysunek linii rozdzielających różnego rodzaju nawierzchnie Elementy małej architektury Dekoracje rzeźbiarskie Wszystkie elementy wyposażenia

Linie Wyznaczone są: Można wyróżnić linie: brzegami prowadzonych w ogrodzie dróg Zastosowaniem w bezpośrednim sąsiedztwie różnych materiałów (pod względem plastycznym) Strzyżeniem ścian szpalerów Można wyróżnić linie: Poziome (np. schody ogrodowe) Pionowe (np. konstrukcje dla pnączy) Ukośne (krawędzie ścieżek i schodów prowadzonych po skarpach)

Linie Ze względu na czytelność linii możemy wyróżnić: Linie ostre (granica nasadzeń kwietnika i trawnika – kontrast barw – wzmożone odczucie ostrej krawędzi) Linie wyraźne (np. krawędzie oraz linie stopnic i spoczników schodów ogrodowych) Linie słabo wyczuwalne (np. odzwierciedlają rzeźbę terenu) Czytelność zmienia się także w zależności od panujących warunków świetlnych

Płaszczyzny Określane są w krajobrazie przez nawierzchnie placów i dróg, powierzchnie różnego rodzaju muraw (trawniki, roślinność zadarniająca), powierzchnie nasadzeń kwietnikowych oraz powierzchnie wyznaczane przez ściany strzyżonych szpalerów czy żywopłotów

Płaszczyzny Wyróżniamy płaszczyzny: Pionowe Poziome Ukośne Płaszczyzny mogą być wyraźniej lub mniej odczuwalne Płaszczyzny pionowe odpowiadają kompozycyjnie za wydzielanie wnętrz w karajobrazie

Bryły W kompozycjach przestrzennych są tworzone przez różnorodne elementy architektoniczne (murki, altany, grupy nasadzeń roślinnych, dekoracje rzeźbiarskie, urządzenia wyposażenia)

Złudzenia optyczne Odgrywają rolę w kształtowaniu kompozycji przestrzennych Warto je stosować w sposób świadomy w celu tworzenia określonych rezultatów

Czynniki kompozycji we wnętrzu krajobrazowym Czynniki kształtujące kompozycje przestrzenne: Punkt Akcent Dominanta Symetria Asymetria Proporcje Rytm Motyw koncentracja

Czynniki kompozycji we wnętrzu krajobrazowym PUNKT W kompozycji jest najsłabszym wyróżnieniem jakiegoś elementu Zwykle jest kilka równoważnych punktów w jednej kompozycji Przykłady: Węzłowe punkty komunikacyjne Punkt węzłowy może stać się akcentem, jeśli zostanie w jakiś sposób wyróżniony

Czynniki kompozycji we wnętrzu krajobrazowym Punkt zaakcentowany do tego stopnia, że całość kompozycji jest jemu podporządkowana, staje się DOMINANTĄ SYMETRIA – lustrzane odbicie Wykorzystywana w celu uzyskania efektu statyki i uporządkowania ASYMETRIA – nadaje kompozycji dynamikę i swobodę

Czynniki kompozycji we wnętrzu krajobrazowym PROPORCJE Wszystkie elementy występujące w krajobrazie powinny mieć swoje określone długości, szerokości i wysokości oraz być stosowane w sposób zamierzony i celowy KONCENTRACJA Liczba elemetnów

Czynniki kompozycji we wnętrzu krajobrazowym RYTM Użycie elementu (lub grupy) w wielu powtórzeniach w jednakowej odległości od siebie Nadaje kompozycji dynamikę

Zmienność krajobrazu Wnętrza krajobrazowe charakteryzują się ogromną zmiennością w czasie i przestrzeni Można wyróżnić: Zmienność chwilową Zmienność dobową Zmienność sezonową Zmienność wieloletnią

Zmienność krajobrazu ZMIENNOŚĆ CHWILOWA Wynika ze zmieniających się warunków pogodowych Istotną rolę odgrywa wygląd nieba Przekłada się to na zmianę barw i światłocienia elementów kompozycji ogrodowej Także pojawianie się zwierząt i ich odgłosy

Zmienność krajobrazu ZMIENNOŚĆ DOBOWA ZMIENNOŚĆ SEZONOWA Związana ze zmianą oświetlenia w ciągu doby ZMIENNOŚĆ SEZONOWA Związana z porami roku i towarzyszącymi im zmianami warunków pogodowych Związane także z przeobrażeniami roślin (wygląd zmienny w ciągu roku)

Zmienność krajobrazu Zmienność wieloletnia Związana ze zmianą rozmiarów roślin w miarę upływu lat

Rodzaje wnętrz krajobrazowych Możemy wyróżnić: Wnętrza konkretne (do 30% otwarcia ścian) Wnętrza obiektywne (30-60% otwarcia ścian) Wnętrza subiektywne (powyżej 60% otwarcia ścian)

Rodzaje wnętrz krajobrazowych Ze względu na kształt wnętrza możemy wyróżnić: Wnętrza centralne Wnętrza wydłużone Wnętrza złożone Odczucia obserwatora względem kształtu i kompozycji wnętrza są bardzo subiektywne i zależą od wielu czynników

Czynniki wpływające na odbiór wnętrza: Miejsce, w którym znajduje się obserwator Nastrój Aktualna pogoda Stopień nasłonecznienia Kąt padania promieni słonecznych Indywidualna wrażliwość obserwatora Zainteresowania Wiedza z zakresu „czytania” krajobrazu Rozpoznawanie charakterystycznych stylów, elementów stosowanych w założneniach ogrodowych