Etap 13. Opracowanie metodologii oceny wpływu pozatechnicznych kryteriów podejmowania decyzji o wyborze źródeł energii w budownictwie Gliwice r. Aspekty społeczne w procesie opracowywania metodologii określenia wpływu istniejących mechanizmów prawnych i finansowych na wybory źródeł energii użytkowanych w eksploatacji budynków Główny Instytut Górnictwa Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych PROGRAM STRATEGICZNY NCBiR– ZINTEGROWANY SYSTEM ZMNIEJSZENIA EKSPLOATACYJNEJ ENERGOCHŁONNOŚCI BUDYNKÓW ZADANIE NR 3 – Zwiększenie wykorzystania energii z odnawialnych źródeł energii w budownictwie

Przyjęty w projekcie cel realizacji działań w obszarze społecznym zdefiniowano jako: Określenie poziomu wiedzy, nastawienia oraz potencjalnych zachowań obywateli wobec stosowania odnawialnych źródeł energii (OZE) w budownictwie, a także kierunku oddziaływania istniejących instrumentów prawnych, finansowych oraz czynników społecznych na podejmowanie decyzji w tym obszarze. Okres realizacji: listopad 2010 – październik 2011 Etap 13. Opracowanie metodologii oceny wpływu pozatechnicznych kryteriów podejmowania decyzji o wyborze źródeł energii w budownictwie Główny Instytut Górnictwa, Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych

Działania w ramach prac projektowych obejmują: 1.Wyznaczenie zakresu przedmiotowego badań społecznych - powołanie grupy interdyscyplinarnej i przegląd wiedzy dotyczącej: –wyników sondaży dotyczących wykorzystania OZE, –instrumentów prawnych i ekonomicznych w obszarze wdrażania OZE, –technologii wykorzystania energii z OZE w budownictwie. 2.Wyznaczenie zakresu podmiotowego i przestrzennego badań - określenie obszaru realizacji badań i wyznaczenie grup docelowych. 3.Wybór metod i technik badawczych: –określenie technik i dobór próby badawczej do badań ilościowych oraz jakościowych, –opracowanie narzędzi badawczych (dyspozycje do wywiadu, kwestionariusze), –pilotaż i weryfikacja narzędzi badawczych w grupie interdyscyplinarnej. 4.Organizacja i przeprowadzenie badań – wybór firmy, szkolenie ankieterów, monitorowanie przebiegu badań. 5.Opracowanie raportu z badań społecznych wraz z rekomendacjami – analiza wyników, opracowanie rekomendacji w ramach grupy interdyscyplinarnej. Etap 13. Opracowanie metodologii oceny wpływu pozatechnicznych kryteriów podejmowania decyzji o wyborze źródeł energii w budownictwie Główny Instytut Górnictwa, Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych

Przeprowadzone w projekcie prace (stan na koniec czerwca 2011) obejmują: Wyznaczenie zakresu przedmiotowego badań. Wyznaczenie zakresu podmiotowego i przestrzennego badań. Wybór metod i technik badawczych. Zorganizowanie badań – wybór firmy ankieterskiej. Etap 13. Opracowanie metodologii oceny wpływu pozatechnicznych kryteriów podejmowania decyzji o wyborze źródeł energii w budownictwie Główny Instytut Górnictwa, Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych

Sposób wyznaczenia zakresu przedmiotowego badań a)Analiza wyników sondaży i badań społecznych odnoszących się do odnawialnych źródeł energii (OZE): –Badania prowadzone na poziomie UE oraz kraju przez Eurobarometer, CBOS, OBOP, Pentor, a także podmioty/organizacje działające na rzecz wykorzystania OZE. –Badania poświęcone tematyce: ochrony środowiska i zmian klimatycznych, energii i technologii energetycznych, odnawialnych źródeł energii (OZE). b)Zestawienie technologii wykorzystania energii z OZE w budownictwie, z uwzględnieniem tematyki projektu. c)Analiza instrumentów prawnych i ekonomicznych w obszarze wdrażania technologii wykorzystania energii z OZE w budownictwie: przegląd podstawowych regulacji prawnych (ochrona środowiska naturalnego i budownictwo) oraz działań podmiotów pośredniczących i wspierających zastosowanie tego typu rozwiązań. Etap 13. Opracowanie metodologii oceny wpływu pozatechnicznych kryteriów podejmowania decyzji o wyborze źródeł energii w budownictwie Główny Instytut Górnictwa, Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych

Wyznaczony zakres przedmiotowy badań Trzy główne bloki tematyczne: 1) Ogólne uwarunkowania wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE) (stosunek do ochrony środowiska naturalnego i wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE)). 2)Poziom wiedzy i postawy wobec możliwości zastosowania określonych rozwiązań technologicznych wykorzystania energii z OZE w budownictwie. 3)Poziom wiedzy i ocena funkcjonujących rozwiązań stymulujących wykorzystanie energii z OZE w budownictwie, a także preferowane rozwiązania w tym obszarze. Etap 13. Opracowanie metodologii oceny wpływu pozatechnicznych kryteriów podejmowania decyzji o wyborze źródeł energii w budownictwie Główny Instytut Górnictwa, Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych

Wyznaczony zakres przestrzenny badań Prace prowadzone były w grupie interdyscyplinarnej. Zakres przestrzenny badań społecznych ograniczono do obszaru województwa śląskiego, uwzględniono również: –Podział na subregiony w ramach prowadzonej polityki rozwojowej w regionie i wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego (subregion: centralny, północny, zachodni i południowy). –Podział na tereny wiejskie i miejskie. Etap 13. Opracowanie metodologii oceny wpływu pozatechnicznych kryteriów podejmowania decyzji o wyborze źródeł energii w budownictwie Główny Instytut Górnictwa, Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych

Wyznaczony zakres podmiotowy badań W ramach grupy interdyscyplinarnej zastosowano podejście szczegółowe, bazujące na wyróżnieniu grup, których opinie mogą być szczególnie interesujące w kontekście prac i tematyki projektu. Wyznaczone grupy docelowe badań to: właściciele lokali mieszkalnych w zabudowie jednorodzinnej (budynki wolnostojące). zarządzający budynkami wielorodzinnymi, w tym: licencjonowani zarządcy nieruchomości, przedstawiciele/pracownicy spółdzielni mieszkaniowych, przedstawiciele jednostek zarządzających komunalnymi zasobami mieszkaniowymi i TBS-ami oraz deweloperzy. zarządzający budynkami użyteczności publicznej - przedstawiciele władz samorządowych. Etap 13. Opracowanie metodologii oceny wpływu pozatechnicznych kryteriów podejmowania decyzji o wyborze źródeł energii w budownictwie Główny Instytut Górnictwa, Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych

Wybrane techniki badawcze Specyfika badanego problemu oraz wybrane grupy docelowe wymagają zastosowania różnych technik badawczych: Technika CATI (z ang. Computer-Assisted Telephone Interviewing) – w odniesieniu do grupy właścicieli lokali mieszkalnych w zabudowie jednorodzinnej (budynki wolnostojące). Technika wywiadu kwestionariuszowego - w odniesieniu do grupy zarządzających budynkami wielorodzinnymi. Technika wywiadu pogłębionego - w odniesieniu do grupy zarządzających budynkami użyteczności publicznej (przedstawicieli władz samorządowych). Etap 13. Opracowanie metodologii oceny wpływu pozatechnicznych kryteriów podejmowania decyzji o wyborze źródeł energii w budownictwie Główny Instytut Górnictwa, Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych

Przyjęty dobór próby dla badań techniką CATI Próba warstwowa proporcjonalna (probabilistyczny dobór próby). Wielkość populacji generalnej – wyznaczona w oparciu o liczbę budynków mieszkalnych z 1 mieszkaniem w woj.śląskim zarejestrowaną w NSP 2002r. Niezbędną wielkość próby wyliczono według wzoru: (założenia: N= , d= 4% (0,04), P= 0,95, z α = 1,96) Wielkość próby właścicieli budynków mieszkalnych z 1 mieszkaniem w województwie śląskim wynosi n b = 599,1. Liczebność warstw wyznaczono w oparciu o przyjęte kryteria: subregion województwa oraz podział na gminy miejskie i wiejskie, według wzoru na proporcjonalną alokację próby. Operat losowania stanowić będzie spis telefonów stacjonarnych, a pytanie selekcyjne: Czy jest to budynek mieszkalny – 1 mieszkanie (budynek jednorodzinny)?, pozwoli zlokalizować jednostki populacji. Etap 13. Opracowanie metodologii oceny wpływu pozatechnicznych kryteriów podejmowania decyzji o wyborze źródeł energii w budownictwie Główny Instytut Górnictwa, Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych N n b = 4d 2 (N– 1) 1 + z 2 ?

Przyjęty dobór próby dla badań techniką wywiadu kwestionariuszowego i pogłębionego Próba celowa (warstwowa) (nieprobabilistyczny dobór próby). Wielkość populacji generalnej grup oszacowano m.in. na podstawie danych Ministerstwa Infrastruktury, stowarzyszeń, przeglądu stron internetowych podmiotów, BIP-u. Zarządzający budynkami wielorodzinnymi, założona wielkość próby N= 100 (warstwy wyznaczone w oparciu o kryterium - subregion województwa): Licencjonowani zarządcy nieruchomości: 25 osób (w tym: centralny – 15 osób, północny – 3 osoby, zachodni – 3 osoby, południowy – 4 osoby). Przedstawiciele/pracownicy spółdzielni mieszkaniowych: 25 osób (w tym: centralny – 15 osób, północny – 3 osoby, zachodni – 3 osoby, południowy – 4 osoby). Przedstawiciele/pracownicy jednostek zarządzających komunalnymi zasobami mieszkaniowymi i TBS-ami: 25 osób (w tym: centralny – 13 osób, północny – 2 osoby, zachodni – 3 osoby, południowy – 3 osoby oraz przedstawiciele TBS-ów - 4 osoby (po 1 osobie z subregionu)). Deweloperzy: 25 osób (w tym: centralny – 15 osób, północny – 3 osoby, zachodni – 3 osoby, południowy – 4 osoby). Zarządzający budynkami użyteczności publicznej, wielkość próby N=36 (liczebność próby jest funkcją liczby jednostek samorządu na poziomie powiatu w województwie śląskim (17 powiatów i 19 miast na prawach powiatu)). Etap 13. Opracowanie metodologii oceny wpływu pozatechnicznych kryteriów podejmowania decyzji o wyborze źródeł energii w budownictwie Główny Instytut Górnictwa, Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych

Opracowane narzędzia badawcze Dla badań techniką CATI przygotowano kwestionariusz ankiety do badań telefonicznych (ograniczona liczba pytań, pytania zamknięte). Dla badań techniką wywiadu kwestionariuszowego - odrębne narzędzia dla poszczególnych podgrup (różnice dotyczą kafeterii odpowiedzi, sposobu sformułowania pytań oraz tzw. pytań metryczkowych). Dla badań techniką wywiadu pogłębionego (częściowo strukturalizowanego) przygotowano listę pytań problemowych. We wszystkich narzędziach badawczych zachowano porównywalny zakres zagadnień, ujęty w blokach tematycznych: Blok A. Stosowanie OZE. Blok B. Wiedza dotycząca rozwiązań służących wykorzystaniu OZE i źródła informacji. Blok C. Uwarunkowania pozatechniczne stosowania OZE w budownictwie. Blok D. Wsparcie stosowania OZE w budownictwie. Blok E. Metryczka. Etap 13. Opracowanie metodologii oceny wpływu pozatechnicznych kryteriów podejmowania decyzji o wyborze źródeł energii w budownictwie Główny Instytut Górnictwa, Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych

Zagadnienia ujęte w narzędziach badawczych Rodzaje stosowanych rozwiązań OZE (przyczyny wdrożenia, zalety/wady) i przyczyny braku zainteresowania tego typu rozwiązaniami. Znajomość rozwiązań służących wykorzystaniu OZE oraz możliwości technicznych ich stosowania w zasobach mieszkaniowych. Ocena działań informacyjnych oraz diagnoza luk informacyjnych. Możliwości wdrożenia rozwiązań służących wykorzystaniu OZE, a inne potrzeby inwestycyjne oraz zasoby finansowe. Postrzeganie korzyści wynikających z wdrożenia rozwiązań służących wykorzystaniu OZE. Postrzeganie możliwości obniżenia kosztów bieżącej eksploatacji budynków dzięki wdrożeniu rozwiązań służących wykorzystaniu OZE. Znajomość i ocena funkcjonujących rozwiązań wspierających zastosowanie OZE w budownictwie. Ocena skuteczności możliwych do wprowadzenia rozwiązań wspierających zastosowanie OZE w budownictwie oraz preferowane działania w tym obszarze. Etap 13. Opracowanie metodologii oceny wpływu pozatechnicznych kryteriów podejmowania decyzji o wyborze źródeł energii w budownictwie Główny Instytut Górnictwa, Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych

Pilotaż i weryfikacja narzędzi badawczych Badania pilotażowe przeprowadzono w czerwcu 2011r. na terenie subregionu centralnego województwa śląskiego. Weryfikacji poddano narzędzia badawcze skierowane do wszystkich grup docelowych, a uzyskane informacje pozwoliły na ich modyfikację w zakresie: Sposobu sformułowania pytań i kafeterii odpowiedzi w celu poprawy ich przejrzystości i przystępności dla respondentów. Przeformułowania pytań w celu pogłębienia uzyskanych informacji zgodnie ze zgłoszonymi w ramach badań próbnych sugestiami respondentów. Wyniki pilotażu nie wpłynęły na zasadniczy układ narzędzi badawczych, a przyjęty zakres tematyczny został uznany za wyczerpujący. Etap 13. Opracowanie metodologii oceny wpływu pozatechnicznych kryteriów podejmowania decyzji o wyborze źródeł energii w budownictwie Główny Instytut Górnictwa, Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych

Organizacja badań społecznych Realizację badań społecznych zlecono profesjonalnej firmie ankieterskiej. Ze względu na przewidziany koszt realizacji badań ( zł) wykonawca wyłoniony został w ramach wymaganej procedury zapytania ofertowego. Założony w zleceniu termin końcowy realizacji badań to sierpień 2011r. Etap 13. Opracowanie metodologii oceny wpływu pozatechnicznych kryteriów podejmowania decyzji o wyborze źródeł energii w budownictwie Główny Instytut Górnictwa, Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych

Dziękuję za uwagę Dr Joanna Martyka Kierownik Zakładu Badań Ekonomicznych i Społecznych Główny Instytut Górnictwa Plac Gwarków 1, Katowice Tel. (32) Etap 13. Opracowanie metodologii oceny wpływu pozatechnicznych kryteriów podejmowania decyzji o wyborze źródeł energii w budownictwie Główny Instytut Górnictwa, Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych