Możliwości rozwoju leśnej edukacji Maciej Białecki Możliwości rozwoju leśnej edukacji w Polsce

III. Cele i priorytety polityki leśnej „Polityka leśna państwa”, przyjęta przez Radę Ministrów 22 kwietnia 1997 r.: III. Cele i priorytety polityki leśnej 8. Kierunki działań wzmacniających funkcje lasów, zwłaszcza lasów publicznych, będą ponadto podejmowane w zakresie funkcji społecznych: przez ekologiczną i leśną edukację społeczeństwa oraz kształtowanie właściwych postaw wobec lasów i leśnictwa.

Realizując zadanie zaszczepienia szacunku dla naturalnych zasobów przyrody nauczyciele w Polsce mają do dyspozycji bezcenną pomoc naukową, którą można napotkać na co trzecim metrze kwadratowym kraju - las.

Warszawa, skrzyżowanie ul. Kunickiego i ul. gen. Kleeberga

Nie pojawia się w nim w ogóle słowo „las”. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 23 sierpnia 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół Nie pojawia się w nim w ogóle słowo „las”. W klasach I-III pojawia się tylko niewielki temat „formy ochrony środowiska przyrodniczego w najbliższej okolicy”.

Konkurs „Czysty las”

Propozycja zmian w ustawie z dnia 28 września 1991 r Propozycja zmian w ustawie z dnia 28 września 1991 r. o lasach (projekt Towarzystwa Przyjaciół Lasu) Edukacja leśna - zespół działań w zakresie kształcenia dzieci, młodzieży i dorosłych oraz kształcenia i doskonalenia nauczycieli mających na celu uwzględnienie tematyki leśnej w nauczaniu przyrody, biologii i edukacji ekologicznej, a także promocję ochrony i szacunku dla przyrody.

Zarządzenie nr 57 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 9 maja 2003 r. W każdym Leśnym Kompleksie Promocyjnym jest zatrudniony przynajmniej jeden pracownik Służby Leśnej na stanowisku specjalisty lub starszego specjalisty ds. edukacji leśnej. W każdej regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych wyznaczono pracownika koordynującego zadania z zakresu edukacji leśnej. W nadleśnictwach przypisano wybranym pracownikom zadania z zakresu edukacji leśnej.

Zarządzenie nr 57 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 9 maja 2003 r. Dziesięcioletnie programy edukacji leśnej sporządzają nadleśniczowie w ramach planów urządzenia lasu. Prace nad programem prowadzi „komisja programu edukacji leśnej w nadleśnictwie”, w skład której wchodzą: zajmujący się edukacją pracownik nadleśnictwa, koordynator edukacji leśnej na szczeblu regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych oraz przedstawiciele lokalnych instytucji i organizacji zajmujących się edukacją ekologiczną. Programy zawierają m. in. listę potencjalnych partnerów w edukacji leśnej (szkół, ośrodków edukacji ekologicznej, parków krajobrazowych i narodowych, samorządów, mediów i organizacji pozarządowych).

Zarządzenie nr 57 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 9 maja 2003 r. Plany roczne dotyczą budowy, rozbudowy i zagospodarowania obiektów edukacji leśnej oraz przygotowywanych przedsięwzięć. Sprawozdania roczne, zwane „kroniką”, zawierają zestawienia przedsięwzięć i frekwencji osób z nich korzystających, zestawienia podmiotów współpracujących z nadleśnictwem w zakresie edukacji oraz informację o pracownikach nadleśnictwa zajmujących się edukacją leśną.

W szczególności dotyczy to wielkich miast. W żadnym miejscu sporządzanego przez nadleśnictwo programu, planu ani sprawozdania z edukacji leśnej nie znajdziemy informacji syntetycznej, jaka część placówek oświatowych z terenu nadleśnictwa czy powiatu objęta jest działaniami edukacyjnymi. Nadleśnictwa organizując edukację leśną dla szkół „z okolicy” nie są w stanie objąć nią równomiernie wszystkich placówek oświatowych w kraju. W szczególności dotyczy to wielkich miast.

Liczba szkół przypadających na jedno nadleśnictwo Liczba uczniów Województwo Liczba nadleśnictw Liczba szkół Liczba szkół przypadających na jedno nadleśnictwo Liczba uczniów Liczba uczniów przypadających na jedno nadleśnictwo Dolnośląskie 35 1 600 46 319 978 9 142 Kujawsko-Pomorskie 24 1 324 55 262 880 10 953 Lubelskie 22 1 787 81 289 167 13 144 Lubuskie 639 18 122 856 3 510 Łódzkie 16 1 619 101 294 482 18 405 Małopolskie 19 2 514 132 422 508 22 237 Mazowieckie 30 3 326 111 620 288 20 676 Opolskie 13 676 52 114 283 8 791 Podkarpackie 31 1 888 61 288 436 9 304 Podlaskie 890 40 154 287 7 013 Pomorskie 1 374 281 820 9 394 Śląskie 20 2 432 122 505 463 25 273 Świętokrzyskie 1 030 64 160 909 10 057 Warmińsko-Mazurskie 37 1 004 27 189 953 5 134 Wielkopolskie 2 241 428 447 11 580 Zachodniopomorskie 43 1 051 204 119 4 747 Razem / średnia 430 25 395 59 4 659 876 10 837

W 2007 r. w Lasach Państwowych funkcjonowało 4699 obiektów edukacyjnych: 40 ośrodków edukacji ekologicznej, 458 wiat edukacyjnych, 235 izb edukacji leśnej, 833 ścieżki edukacyjne, 1498 punktów edukacji leśnej i 1635 innych obiektów wykorzystywanych w edukacji leśnej. Z różnych form edukacji leśnej oferowanej przez Lasy Państwowe (po odliczeniu spotkań z leśnikami w szkołach, w domach kultury, muzeach, urzędach itp.) skorzystało w 2007 r. zaledwie 1 432 163 osób. Jeżeli obiekty leśnej edukacji byłyby wykorzystywane przez 150 dni roku szkolnego z intensywnością jeden oddział szkolny dziennie, to leśna edukacja w ciągu jednego roku objęłaby trzykrotnie każdego ucznia.

Krajowy Program Edukacji Leśnej mający dwa cele operacyjne: koordynację terytorialną placówek oświatowych z leśnymi obiektami edukacyjnymi, zapewniającą równomierne zaspokojenie potrzeb w skali kraju, oraz stworzenie systemu transportu i pobytu uczniów w leśnych obiektach.

Za edukację leśną powinni odpowiadać zarówno gospodarze lasu: PGL Lasy Państwowe, jak i administracja oświatowa: organy prowadzące placówki oświatowe, czyli jednostki samorządu terytorialnego. Udział organizacji pozarządowych oraz wolontariuszy mających ścisłe związki z otoczeniem społecznym lasu.

Krajowy Program Edukacji Leśnej byłby podstawą porozumienia pomiędzy Dyrektorem Generalnym Lasów Państwowych a Ministrem Edukacji Narodowej. Ostatni taki dokument pochodzi z innej epoki - jest to porozumienie Ministrów Edukacji Narodowej oraz Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 19 kwietnia 1995 roku w sprawie opracowania i wdrożenia narodowej strategii edukacji przyrodniczej. Programy edukacji leśnej powinny też powstawać na niższych szczeblach zarządzania. Na ich podstawie dyrektorzy regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych zawieraliby porozumienia z zarządami województw, będącymi organami prowadzącymi m. in. ośrodki doskonalenia nauczycieli, a nadleśniczowie zawieraliby porozumienia z zarządami powiatów i wójtami (burmistrzami, prezydentami), czyli organami prowadzącymi szkoły i inne placówki oświatowe. .

Lasy Państwowe powinny otrzymywać dotację na: Finansowanie edukacji leśnej powinno być ustawowo zleconym zadaniem PGL Lasy Państwowe, w szczegółowym zakresie ustalonym przez Ministra Środowiska. Lasy Państwowe powinny otrzymywać dotację na: - tworzenie i prowadzenie leśnych kompleksów promocyjnych, zakładanie ścieżek przyrodniczo-leśnych i innych obiektów; - realizację porozumień związanych z programami edukacyjnymi wszystkich szczebli.

Realizatorzy programów edukacji leśnej: - pracownicy nadleśnictw, którzy bezpośrednio współpracują ze szkołami; - doradcy metodyczni, finansowani dzięki porozumieniom swoich organów prowadzących z jednostkami Lasów Państwowych. Po przeszkoleniu doradcy metodyczni stworzą łącznik pomiędzy leśnikami, pedagogami i wszystkimi przyjaciółmi lasu zaangażowanymi w leśną edukację.

Udział organizacji pozarządowych oraz wolontariuszy mających ścisłe związki z otoczeniem społecznym lasu.

- spotkania, szkolenia, seminaria, pogadanki i pokazy; Sposobem na zainteresowanie młodzieży edukacją leśną są szkolne koła Towarzystwa Przyjaciół Lasu. Ich zadania: - spotkania, szkolenia, seminaria, pogadanki i pokazy; - wyłanianie młodzieżowych liderów edukacji leśnej; - stworzenie systemu wolontariatu wykorzystywanego dla prowadzenia zajęć terenowych z zakresu edukacji leśnej.

Szczególnego wsparcia w dużych aglomeracjach miejskich. wymaga edukacja leśna w szkołach w dużych aglomeracjach miejskich.

Narzędzia: - metropolitalne zespoły ekspertów, złożone z przedstawicieli Lasów Państwowych oraz doradców metodycznych; - zajęcia wyjazdowe nauczycieli prezentujące praktyczne możliwości korzystania z bazy Lasów Państwowych; - pomoc w zdobywaniu środków na realizację zajęć terenowych, w szczególności na pokrycie kosztów transportu.

Zarząd Główny Towarzystwa Przyjaciół Lasu Dziękuję za uwagę! Maciej Białecki maciej@bialecki.net.pl Zarząd Główny Towarzystwa Przyjaciół Lasu www.tpl.org.pl