Warszawa, 25 stycznia 2008 r. Jaka nauka w Polsce? czyli jak być mądrym przed szkodą Michał Kleiber

10 zasadniczych cech dzisiejszej nauki na świecie 1. Skuteczne prowadzenie badań naukowych stało się procesem o wielkiej złożoności merytorycznej i organizacyjnej. Ponadto, do osiągania rzeczywistych sukcesów badawczych niezbędne są liczne tzw. aktywa uzupełniające: pro-innowacyjne nastawienie społeczeństwa, pro-innowacyjne nastawienie społeczeństwa, spójny system edukacji premiujący kreatywność (w tym edukacja na odległość i edukacja ustawiczna), spójny system edukacji premiujący kreatywność (w tym edukacja na odległość i edukacja ustawiczna), sprawne otoczenie biznesowe, sprawne otoczenie biznesowe, … konieczność koordynacji działalności naukowej i innowacyjnej na konieczność koordynacji działalności naukowej i innowacyjnej na najwyższym szczeblu rządowym. najwyższym szczeblu rządowym.

10 zasadniczych cech dzisiejszej nauki na świecie 2. Zapewnienie pełnej konkurencyjności przy rozdziale środków na badania i konsekwentna ocena efektów prowadzonych badań. 3. Odpowiednie wyważenie proporcji pomiędzy autonomią twórczej działalności uczonych (kluczowej w obszarze badań poznawczych) a koniecznością wypracowania i realizacji narodowej i regionalnych strategii innowacji. 4. Zdolność do tworzenia badawczych wspólnot problemowych (w odróżnieniu od wspólnot dyscyplinowych, typowych dla tradycyjnego modelu uprawiania badań naukowych).

10 zasadniczych cech dzisiejszej nauki na świecie 5. Dominująca część badań prowadzona jest w uczelniach (badawczych!) ale niezbędne jest istnienie państwowych instytucji pozauczelnianych prowadzących badania różnego typu. 6. Różnorodne powiązania świata nauki ze światem gospodarki. 7. Sprawnie funkcjonujący system zabezpieczający prawa własności intelektualnej – wiedza jako towar.

10 zasadniczych cech dzisiejszej nauki na świecie 8. Uwzględnianie społecznych aspektów prowadzonych badań (branie pod uwagę interesów grup społecznych znajdujących się poza światem nauki – ekologów, przeciwników prowadzenia eksperymentów na zwierzętach, przedstawicieli różnych religii,...) 9. Otwartość systemu prowadzenia badań i przejrzystość polityki kadrowej, w tym zatrudnianie wyłącznie poprzez konkursy, nacisk na mobilność uczonych i kontraktowość zatrudniania, limity zatrudnienia ze środków na działalność statutową, przejrzysta ścieżka awansu naukowego. 10. Szerokie kształcenie na poziomie doktorskim jako ważny element kompletnego systemu edukacji (środowiskowe studia doktoranckie) i rozbudowany system wspierania młodych doktorów.

AGENCJA (?) BADAŃ POZNAWCZYCH INSTYTUCJE SEKTORA BADAŃ: UCZELNIE, INSTYTUTY (CENTRA) PAN, INSTYTUTY (CENTRA) BRANŻOWE AGENCJA (?) BADAŃ NA RZECZ ROZWOJU GOSPODARKI (NCBiR?) WŁADZA ŚRODOWISKO NAUKOWE tworzy podstawy prawne przedstawia wytyczne do działania przedstawia wytyczne do działania deleguje przedstawicieli do Rady Badań deleguje przedstawicieli do Rady Badań ABnrRG ABnrRG przekazuje środki (granty, inwestycje, …) przekazuje środki (granty, inwestycje, …) nadzoruje przestrzeganie procedur nadzoruje przestrzeganie procedur i wspomaga wdrożenia i wspomaga wdrożenia dba o napływ środków pozabudżetowych dba o napływ środków pozabudżetowych tworzy podstawy prawne przekazuje środki (granty, aparatura) przekazuje środki (granty, aparatura) nadzoruje przestrzeganie procedur nadzoruje przestrzeganie procedur deleguje przedstawicieli do Rady Badań ABP Rady Badań ABP przeprowadza konkursy (jedyna przeprowadza konkursy (jedyna forma dystrybucji środków) forma dystrybucji środków) rozlicza wykonanie wg. rozlicza wykonanie wg. najwyższych standardów najwyższych standardów deleguje przedstawicieli do Rady Badań ABnrRG Badań ABnrRG realizuje wytyczne dot. Strategii realizuje wytyczne dot. Strategii działania (Krajowy Program Badań działania (Krajowy Program Badań i Rozwoju, Foresight, …) i Rozwoju, Foresight, …) przeprowadza konkursy przeprowadza konkursy rozlicza wykonanie wg. kryteriów rozlicza wykonanie wg. kryteriów oceny działalności innowacyjnej oceny działalności innowacyjnej

Agencja Badań Poznawczych 1. Tworzenie: Komitet Nominacyjny (~5 osób o niekwestionowanym autorytecie naukowym i moralnym) Minister Rada Badań (~ 20 osób: 8 osób nauki ścisłe i techniczne8 osób nauki ścisłe i techniczne 7 osób nauki o życiu7 osób nauki o życiu 5 osób nauki humanistyczne i społeczne)5 osób nauki humanistyczne i społeczne) ~25 Zespołów Opiniodawczych – szerokotematycznych (nie – wąskodyscyplinowych)

Agencja Badań Poznawczych 2. Zasady działania: żadnych priorytetów (ew. wyjątek: młodzi badacze), żadnych priorytetów (ew. wyjątek: młodzi badacze), granty znaczące finansowo, granty znaczące finansowo, otwartość na świat, otwartość na świat, krótkie i elastyczne procedury, krótkie i elastyczne procedury, ocena: dorobek wnioskodawcy i oraz oryginalność i realność koncepcji badawczej, ocena: dorobek wnioskodawcy i oraz oryginalność i realność koncepcji badawczej, informacja o aktualnych źródłach finansowania badań prowadzonych przez wnioskodawcę, informacja o aktualnych źródłach finansowania badań prowadzonych przez wnioskodawcę, niezależny audyt. niezależny audyt.

PE1 MATHEMATICAL FOUNDATIONS : all areas of mathematics, pure and applied, plus mathematical foundations of computer science, mathematical physics and statistics. PE2 FUNDAMENTAL CONSTITUENTS OF MATTER : particle, nuclear, plasma, atomic, molecular, gas and optical physics. PE3 CONDENSED MATTER PHYSICS: structure, electronic properties, fluids, nanosciences. PE4 PHYSICAL AND ANALYTICAL CHEMICAL SCIENCES : analytical chemistry, chemical theory, physical chemistry/chemical physics. PE5 MATERIALS AND SYNTHESIS: materials synthesis, structure – properties relations, functional and advanced materials, molecular architecture, organic chemistry. PE6 COMPUTER SCIENCE AND INFORMATICS : informatics and information systems, computer science, scientific computing, intelligent systems. ERC panel structure: Physical Sciences and Engineering

PE7 SYSTEMS AND COMMUNICATION ENGINEERING: electronic, communication, optical and systems engineering. PE8 PRODUCTS AND PROCESSES ENGINEERING: product design, process design and control, construction methods, civil engineering, energy systems, material engineering. PE9UNIVERSE SCIENCES: astro-physics/chemistry/biology; solar system; stellar, galactic and extragalactic astronomy, planetary systems, cosmology, space science, instrumentation. PE10 EARTH SYSTEM SCIENCE: physical geography, geology, geophysics, meteorology, oceanography, climatology, ecology, global environmental change, biogeochemical cycles, natural resources management. ERC panel structure: Physical Sciences and Engineering

SH1 INDIVIDUALS, INSTITUTIONS AND MARKETS: economics, finance and management. SH2 INSTITUTIONS, VALUES AND BELIEFS AND BEHAVIOUR: sociology, social anthropology, political science, law, communication, social studies of science and technology. SH3ENVIRONMENT AND SOCIETY: environmental studies, demography, social geography, urban and regional studies. SH4THE HUMAN MIND AND ITS COMPLEXITY: cognition, psychology, linguistics, philosophy and education. SH5CULTURES AND CULTURAL PRODUCTION: literature, visual and performing arts, music, cultural and comparative studies. SH6THE STUDY OF THE HUMAN PAST: archaeology, history and memory. ERC panel structure: Social Sciences and Humanities

LS1 MOLECULAR AND STRUCTURAL BIOLOGY AND BIOCHEMISTRY: molecular biology, biochemistry, biophysics, structural biology, biochemistry of signal transduction. LS2 GENETICS, GENOMICS, BIOINFORMATICS AND SYSTEMS BIOLOGY: genetics, population genetics, molecular genetics, genomics, transcriptomics, proteomics, metabolomics, bioinformatics, computational biology, biostatistics, biological modelling and simulation, systems biology, genetic epidemiology. LS3 CELLULAR AND DEVELOPMENTAL BIOLOGY: cell biology, cell physiology, signal transduction, organogenesis, evolution and development, developmental genetics, pattern formation in plants and animals. LS4 PHYSIOLOGY, PATHOPHYSIOLOGY, ENDOCRINOLOGY: organ physiology, pathophysiology, endocrinology, metabolism, ageing, regeneration, tumorygenesis, cardiovascular disease, metabolic syndrome. LS5 NEUROSCIENCES AND NEURAL DISORDERS: neurobiology, neuroanatomy, neurophysiology, neurochemistry, neuropharmacology, neuroimaging, systems neuroscience, neurological disorders, psychiatry. ERC panel structure: Life Sciences

LS6 IMMUNITY AND INFECTION: immunobiology, aetiology of immune disorders, microbiology, virology, parasitology, global and other infectious diseases, population dynamics of infectious diseases, veterinary medicine. LS7 DIAGNOSTIC TOOLS, THERAPIES AND PUBLIC HEALTH: aetiology, diagnosis and treatment of disease, public health, epidemiology, pharmacology, clinical medicine, regenerative medicine, medical ethics. LS8EVOLUTIONARY POPULATION AND ENVIRONMENTAL BIOLOGY: evolution, ecology, animal behaviour, population biology, biodiversity, biogeography, marine biology, ecotoxycology, prokaryotic biology. LS 9 APPLIED LIFE SCIENCES AND BIOTECHNOLOGY: agricultural, animal, fishery, forestry and food sciences, biotechnology, chemical biology, genetic engineering, synthetic biology, industrial biosciences, environmental biotechnology and remediation. ERC panel structure: Life Sciences

ZDROWIE I ŻYCIE (program pilotażowy) ZDROWIE I ŻYCIE (program pilotażowy) Kilkaset projektów na całym świecie Kilkaset projektów na całym świecie Kilkanaście projektów branżowych i regionalnych w Polsce Kilkanaście projektów branżowych i regionalnych w Polsce ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ POLSKI ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ POLSKI Jakość życia, zasoby energetyczne, ekologia, technologie na rzecz ochrony środowiska, zasoby naturalne, nowe materiały, transport, polityka ekologiczna, polityka produktowa, rozwój regionów. TECHNOLOGIE INFORMACYJNE I KOMUNIKACYJNE TECHNOLOGIE INFORMACYJNE I KOMUNIKACYJNE Dostęp do informacji, ICT a społeczeństwo, ICT a edukacja, e-Biznes, nowe media. BEZPIECZEŃSTWO BEZPIECZEŃSTWO Bezpieczeństwo: ekonomiczne (zewnętrzne i wewnętrzne), intelektualne, socjalne, techniczno-technologiczne; rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Narodowy Program Foresight Polska 2020

Strategiczne obszary badawcze..

Polska Akademia Nauk 1. Korporacja: wybieralne elity jako ważny element funkcjonowania całego krajowego środowiska naukowego, wybieralne elity jako ważny element funkcjonowania całego krajowego środowiska naukowego, Komitety PAN jako demokratyczna reprezentacja środowisk dyscyplinowych i problemowych, Komitety PAN jako demokratyczna reprezentacja środowisk dyscyplinowych i problemowych, Oddziały PAN jako istotny element strategii rozwoju regionów. Oddziały PAN jako istotny element strategii rozwoju regionów. Warunki skuteczności działania: Warunki skuteczności działania: reprezentatywność, reprezentatywność, odmłodzenie, odmłodzenie, zwiększenie aktywności opiniodawczej i eksperckiej. zwiększenie aktywności opiniodawczej i eksperckiej.

Polska Akademia Nauk 2. Instytuty badawcze: Audyt zewnętrzny według standardów międzynarodowych, Audyt zewnętrzny według standardów międzynarodowych, Konsolidacja organizacyjna i tematyczna, Konsolidacja organizacyjna i tematyczna, Unowocześnienie zarządzania, Unowocześnienie zarządzania, Otwartość na całe środowisko (w tym tworzenie jednostek PAN-uczelnia). Otwartość na całe środowisko (w tym tworzenie jednostek PAN-uczelnia). Centra (Sieci?) Badawcze PAN Rada Nadzorująca (Board of Trustees) Dyrektor (z konkursu) na czele Komitetu Sterującego (dyrektorzy placówek) Rada Naukowa (do programowania strategii badawczej, nie do nadawania stopni)