Marszałek Województwa Lubelskiego PROJEKT STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO NA LATA 2014 – 2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2030 R. Krzysztof Hetman Marszałek Województwa Lubelskiego LUBLIN, 29 maja 2013 r.

Wprowadzenie Wiemy, że województwo lubelskie zaliczane jest do biedniejszych regionów europejskich. Wyzwaniem samorządu województwa jest zdecydowana zmiana tej sytuacji zmiana niekorzystnego wizerunku wyprowadzenie regionu ze strefy spadkowej w kierunku stabilnego środka regionów Polski i Unii Europejskiej. Mamy szansę na osiągnięcie takiego celu pod warunkiem: prowadzenia mądrej i długofalowej polityki rozwoju, wykorzystania posiadanych atutów regionu, efektywnego wykorzystania unijnych funduszy.

Wprowadzenie Najbliższa perspektywa programowa stwarza regionowi nowe szanse rozwojowe, wynika to z przyjętego pakietu dokumentów strategicznych na poziomie: europejskim krajowym

- zapisy dokumentów strategicznych Otoczenie Strategii - zapisy dokumentów strategicznych Pakiet rozporządzeń dla Polityki Spójności Strategia UE: Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Dokument przyjęty Wspólna Polityka Rolna oraz Polityka Rybacka Dok. w trakcie oprac./aktualizacji

na lata 2014 – 2020 (z perspektywą do 2030 r.) Projekt SRWL na lata 2014 – 2020 (z perspektywą do 2030 r.) Strategia: nie jest programem wydawania pieniędzy, jest natomiast podstawą do: projektowania i realizacji polityki rozwoju, budowania programów, proponuje: cele działania, wskazuje zasoby niezbędne do ich osiągania, określa warunki i możliwości ich realizacji, jest narzędziem zarządzania regionem.

Strategia w nowej perspektywy Przyjmuje nowy horyzont czasowy do roku 2020 z silnym akcentem na perspektywę do 2030. Jest zorientowana na konkretne rezultaty i efekty. Przyjmuje podejście z wyrównawczego na politykę zorientowaną prorozwojowo. Opiera się na terytorializacji polityki rozwojowej (OSI, OF). Wieloszczeblowe zarządzanie - mobilizowanie regionalnych i lokalnych inicjatyw. Podejście zintegrowanie. 6

Inne programy i strategie Założenia Strategii - podejście zintegrowane PZPW Inne programy i strategie Strategia Rozwoju Województwa jest kluczowym dokumentem programowym regionu, jest dokumentem wiodącym dla innych dokumentów jak np.: RSI, PZPWL, RPO, inne programy. RSI SRWL RPO 7

SRWL PZPWL RSI Założenia Strategii - podejście zintegrowane Obszary Strategicznej Interwencji Obszary funkcjonalne RSI Cele i kierunki działań Inteligentne specjalizacje SRWL - dokument kierunkowy RPO i inne programy 8

Diagnoza - główne wnioski Strategia zakłada przezwyciężanie najważniejszych ograniczeń rozwojowych, którymi są: Niekorzystna struktura społeczno-zawodowa wysoki udział mało wydajnego rolnictwa, najniższe w Polsce PKB na mieszkańca, niedobór wysokiej jakości miejsc pracy, nasilona emigracja młodych, wykształconych osób. Położenie w obszarze niskiego rozwoju słabe skomunikowanie z lepiej rozwiniętym otoczeniem krajowym i z zagranicą, niewystarczająca infrastruktura integrująca przestrzeń regionu.

Diagnoza - główne wnioski Przezwyciężanie ograniczeń będzie wspomagane najważniejszymi potencjałami: relatywnie dużym znaczeniem Lublina jako: ośrodka akademickiego, naukowego i kulturalnego, głównego polskiego ośrodka w kontaktach ze wschodem, potencjałem naukowym i akademickim, a także gospodarczym kilku innych ośrodków subregionalnych, względnie bogatym wyposażeniem w czynniki naturalne zasoby energetyczne, przyrodnicze warunki dla rozwoju rolnictwa, walory krajobrazu, które – wraz z dziedzictwem kulturowym – mogą służyć do rozwijania turystyki.

! Podstawowe wyzwanie - przełamywanie niedorozwoju Przeciwdziałanie negatywnym tendencjom demograficznym. Mądre, efektywne wykorzystanie zasobów ludzkich, m.in. przeciwdziałanie „drenażowi mózgów”. Przyspieszenie zmian strukturalnych, m.in.: wsparcie rozwoju sektorów o wysokiej produktywności (zaawansowanych technologicznie i usług wiedzy), wsparcie rozwoju firm i przedsiębiorczości, podnoszenie poziomu kwalifikacji dla potrzeb regionu, zwiększanie dostępności komunikacyjnej ośrodków wzrostu – dla uzyskania spójności funkcjonalnej (zewnętrznej i wewnętrznej).

Cele na najbliższą perspektywę 1 CEL STRATEGICZNY Wzmacnianie urbanizacji regionu 2 CEL STRATEGICZNY Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich 3 CEL STRATEGICZNY Selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowania technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu 4 CEL STRATEGICZNY Funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu

Cele na najbliższą perspektywę CELE STRATEGICZNE 1. Wzmacnianie urbanizacji regionu 2. Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich 3. Selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowanie technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu 4. Funkcjonalna, przestrzenna społeczna i kulturowa integracja regionu CELE OPERACYJNE 1.1. Rozwijanie funkcji metropolitalnych Lublina 2.1. Poprawa warunków dla wzrostu konkurencyjności i towarowości gospodarstw 3.1. Wspieranie najbardziej perspektywicznych kierunków badań i ich komercjalizacji 4.1. Poprawa wewnętrznego skomunikowania regionu 1.2. Wspieranie ponadlokalnych funkcji miast 2.2. Rozwój przetwórstwa rolno-spożywczego 3.2. Wspieranie kierunków kształcenia na poziomie wyższym szczególnie istotnych dla przyszłego rynku pracy regionu oraz mających unikatowe znaczenie w skali ponadregionalnej 4.2. Wspieranie włączenia społecznego 1.3. Poprawa skomunikowania Lublina z obszarami metropolitalnymi Polski i zagranicy 2.3. Wzmocnienie doradztwa rolniczego oraz promowanie i wspieranie inicjatyw współpracy rolników i mieszkańców wsi 4.3. Wzmacnianie społecznej tożsamości regionalnej i rozwijanie więzi i współpracy wewnątrzregionalnej 3.3 Stworzenie systemu wsparcia, naukowego, eksperckiego i wdrożeniowego na rzecz rozwoju wybranych sektorów gospodarki 2.4. Wspieranie przedsiębiorczości na wsi i tworzenia pozarolniczych miejsc pracy na obszarach wiejskich 4.4. Przełamywanie niekorzystnych efektów przygranicznego położenia regionu 3.4. Rozwijanie systemu kształcenia dostosowanego do specyfiki regionu 2.5. Wyposażanie obszarów wiejskich w infrastrukturę transportową, komunalną, energetyczną 4.5. Racjonalne i efektywne wykorzystywanie zasobów przyrody dla potrzeb gospodarczych i rekreacyjnych, przy zachowaniu i ochronie walorów środowiska przyrodniczego 3.5. Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw 3.6. Rozwój społeczeństwa informacyjnego

Obszary Strategicznej Interwencji Stanowią wyznacznik obszarów: o szczególnych potencjałach rozwojowych, problemowych o znaczeniu priorytetowym. Zaklasyfikowanie określonych jednostek do OSI preferuje je w zakresie realizacji określonych typów działań, - nie wyklucza to w żaden sposób możliwości wsparcia sąsiednich obszarów. Udział taki będzie możliwy w przypadku uzasadnionej współpracy dla rozwiązywania wspólnych problemów, występujących na obszarach włączonych do OSI.

Obszary Strategicznej Interwencji Wyróżnionych zostało 7 propozycji OSI: Lublin wraz z obszarem funkcjonalnym Obszary funkcjonalne miast subregionalnych Obszary przygraniczne Obszary gospodarczego wykorzystania walorów przyrodniczych i kulturowych Obszary potencjalnej eksploatacji złóż kopalin Obszary ochrony i kształtowania zasobów wodnych Nowoczesna wieś

Obszary Strategicznej Interwencji 1. Lublin wraz z obszarem funkcjonalnym Kryteria delimitacji: delimitacja granic w PZP WL Interwencja powinna obejmować działania mające na celu zwiększenie: zewnętrznej kolejowej i drogowej dostępności komunikacyjnej na kierunkach powiązań z Warszawą, Łodzią (Radomiem), Krakowem (Kielcami), Białymstokiem, wewnątrzregionalnej dostępności komunikacyjnej stolicy regionu z innymi miastami województwa oraz w obrębie kształtującego się LOM. Ponadto, interwencja powinna mieć na celu wspieranie działań na rzecz podnoszenia konkurencyjności, usprawnienie i integrację systemów gospodarki komunalnej, rozwój instytucji nauki i kultury, rozwój i promocję turystyki, kompleksową rewitalizację oraz wspieranie rozwiązań integrujących przestrzeń w zakresie zagospodarowania przestrzennego

Obszary Strategicznej Interwencji 2. Obszary funkcjonalne miast subregionalnych Kryteria delimitacji: delimitacja granic w PZP WL. Obszary funkcjonalne obejmują miasta i gminy wiejskie położone w bezpośrednim sąsiedztwie tych ośrodków. Interwencja powinna służyć wzmocnieniu zróżnicowanych funkcji ponadlokalnych i wykorzystaniu wewnętrznego potencjału, rozbudowie wewnętrznych i zewnętrznych powiązań funkcjonalnych, w tym powiązań komunikacyjnych (np. poprzez rozwój systemu niskoemisyjnego transportu miejskiego), kompleksowej rewitalizacji oraz zwiększeniu i poprawie dostępności do podstawowych usług publicznych.

Obszary Strategicznej Interwencji 3. Obszary przygraniczne Kryteria delimitacji: delimitacja granic OF w PZP WL oraz granice administracyjne powiatów bezpośrednio sąsiadujących z granicą. Interwencja powinna obejmować działania zmierzające do wykorzystania potencjału obszaru przygranicznego dla tworzenia warunków wzrostu społeczno- gospodarczego, przywrócenia miastom funkcji społecznych i gospodarczych z jednoczesnym wsparciem zasobów ludzkich i przedsiębiorczości, uruchomienia nowych i rozbudowy istniejących przejść granicznych (w tym lokalnych), w szczególności tam, gdzie nastąpiłoby odtworzenie istniejących niegdyś powiązań komunikacyjnych oraz utworzenia przejść sezonowych (turystycznych) położonych po obu stronach granicy z dopuszczeniem ruchu pieszego.

Obszary Strategicznej Interwencji 4. Obszary gospodarczego wykorzystania walorów przyrodniczych i kulturowych Kryteria delimitacji: delimitacja granic w PZP WL Obszary o bardzo wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowo-kulturowych, Interwencja powinna obejmować działania zmierzające do wykorzystania potencjału obszarów cennych przyrodniczo i kulturowo dla tworzenia warunków wzrostu społeczno-gospodarczego tych obszarów oraz określenia charakteru i natężenia funkcji turystycznej, aby nie powodowała ona dewaloryzacji lub zniszczenia walorów i zasobów przyrodniczych. Ponadto, interwencja powinna obejmować takie działania jak: rozwój infrastruktury transportowej, poprawa dostępu do usług społecznych, poprawa warunków fitosanitarnych, wsparcie zasobów ludzkich i przedsiębiorczości.

Obszary Strategicznej Interwencji 5. Obszary potencjalnej eksploatacji złóż kopalin Kryteria delimitacji: delimitacja granic w PZP WL. Obszary rozpoznanych złóż węgla kamiennego wyznaczone według granic administracyjnych gmin. Obejmuje istniejący zespół kopalni Bogdanka, Stefanów wraz zapleczem badawczo-rozwojowym, udokumentowane złoża węgla kamiennego oraz rezerwę terenów pod budowę elektrowni Interwencja powinna obejmować: budowę niezbędnej infrastruktury technicznej, a także budowy obiektów i urządzeń służących do przesyłu energii do krajowego systemu energetycznego z projektowanej elektrowni konwencjonalnej oraz ze źródeł rozproszonych (OZE), działania na rzecz rekultywacji terenów poeksploatacyjnych na funkcje o znaczeniu regionalnym (gospodarka wodna, turystyka, sport i rekreacja)

Obszary Strategicznej Interwencji 6. Obszary ochrony i kształtowania zasobów wodnych Kryteria delimitacji: delimitacja granic w PZP WL. Obszar oddziaływania KWK wraz ze zbiornikiem Oleśniki Doliny rzek: Wisły, Bugu, Wieprza Interwencja powinna obejmować działania mające na celu poprawę bezpieczeństwa poprzez eliminowanie zagrożeń powodziowych oraz będzie służyć zrównoważonemu rozwojowi funkcji ochronnych i gospodarczych na obszarach o różnym stanie zainwestowania i statusie ochrony przyrody i krajobrazu (korytarze ekologiczne o randze europejskiej i krajowej); rozwiązanie problemów konfliktowych narosłych w wyniku degradacji technicznej urządzeń przeciwpowodziowych i melioracyjnych, niedoboru zbiorników, jak też niedoinwestowania gospodarki komunalnej

Obszary Strategicznej Interwencji 7. Nowoczesna wieś Kryteria delimitacji: delimitacja granic w PZP WL. Obszary o najwyższej jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej; obszary dużej koncentracji gospodarstw hodowlanych i wysokim udziale trwałych użytków zielonych w strukturze użytków rolnych; obszary dużej koncentracji gospodarstw rybackich. Interwencja powinna obejmować działania mające na celu wsparcie inicjatyw na rzecz edukacji i podnoszenia kompetencji rolników, wsparcie tworzenia i rozwoju rynków hurtowych produktów rolnych, wsparcie rozwoju grup producenckich, wsparcie rozwoju zakładów przetwórstwa, zakładów branży mięsnej i mleczarskiej, wsparcie rozwoju infrastruktury gospodarki rybackiej, uzupełnienie sieci dróg i wyposażenia w infrastrukturę komunalną, rozbudowę i modernizację infrastruktury energetycznej

Spojrzenie w przyszłość Pozycja rozwojowa, zdiagnozowane w Strategii problemy i prognozy zakładają radykalną zmianę w podejściu do polityki rozwoju polegającą m.in. na: selektywnej koncentracji działań, tak aby uzyskać „efekt przełomowy”, stworzeniu dużej elastyczności w wyborze projektów umożliwiającej pozyskanie jak największej wielkości środków zewnętrznych, dążeniu do uzyskania „efektów mnożnikowych”.

Podsumowanie Z zarysowanej obecnej i przyszłej sytuacji regionu wynika, że przed województwem lubelskim stoją konkretne wyzwania rozwojowe. Ich realizacja powinna zmierzać do poprawy miejsca, jakie region zajmuje na mapie polskich województw pod względem poziomu rozwoju gospodarczego oraz jakości życia ludności. Poprawa wskaźników w tym zakresie będzie miernikiem skuteczności realizacji Strategii. Osiągniecie stanu pożądanego, zarysowanego w wizji, będzie wymagało znacznego wysiłku zarówno samorządu województwa oraz jak największej liczby podmiotów zainteresowanych realizacją Strategii

Dziękuję za uwagę LUBLIN, 29 maja 2013 r.