Organizacja pracy nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej z uwzględnieniem indywidualizacji procesu nauczania i wychowania analiza standardów projektu systemowego Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania uczniów klas I-III szkoły podstawowej, analiza wybranych aktów prawnych regulujących organizację pracy nauczyciela, realizacja działań ukierunkowanych na indywidualizację procesu nauczania i wychowania w kontekście wdrażania nowej podstawy programowej, modyfikacja programu nauczania z uwzględnieniem propozycji indywidualizacji pracy z uczniami podczas obowiązkowych zajęć edukacyjnych, oferta form doskonalenia nauczycieli w roku szkolnym 2010/2011.

Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania uczniów klas i-iii szkoły podstawowej Projekt realizowany w ramach projektów systemowych MEN i beneficjentów systemowych. Program Operacyjny Kapitał Ludzki Priorytet IX, Poddziałanie 9.1.2 Zgodnie z decyzją marszałków województw, w 2010 roku projekt będzie realizowany w dziewięciu województwach: kujawsko- pomorskim, lubelskim, lubuskim, dolnośląskim, opolskim, podkarpackim, podlaskim, świętokrzyskim i wielkopolskim.

Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania uczniów klas I-III szkól podstawowych Projekt wynika z realizacji nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego - Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17). Działania projektu są spójne i wzajemnie uzupełniające się z działaniami realizowanymi przez MEN

Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania uczniów klas i-iii szkoły podstawowej Realizacja tego projektu, który jest elementem polityki oświatowej naszego państwa, ma zapewnić każdemu uczniowi z klas I – III szkoły podstawowej (w tym sześciolatkom) bogatą ofertę zajęć dodatkowych zgodną z jego indywidualnymi potrzebami oraz możliwościami edukacyjnymi i rozwojowymi.

Informacje ogólne o projekcie systemowym W ramach Poddziałania 9.1.2 „Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszanie różnic w jakości usług edukacyjnych” przewidziano realizację programów indywidualizacji procesu nauczania i wychowania uczniów klas I-III szkoły podstawowej w kontekście wdrażania nowej podstawy kształcenia ogólnego, które realizowane są w trybie systemowym.

Informacje ogólne o projekcie systemowym Wprowadzenie powyższego typu projektu do SzOP (Szczegółowy Opis Priorytetów) POKL wynika z konieczności włączenia wszystkich szkół podstawowych w realizację nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego, której charakter wymaga wdrożenia kompleksowego programu wspomagającego szkołę w procesie edukacji, uwzględniającego indywidualną pracę z dzieckiem w celu wspierania jego osobistego rozwoju.

Warunki realizacji projektu Do projektu systemowego może przystąpić organ prowadzący, którego szkoła/szkoły wdrożyły następujące Standardy:

Osiągnięcie Standardów i – IIi daje szansę realizacji projektu, czyli Standardów IV-V. Standard I W szkole działa zespół nauczycieli odpowiedzialny za opracowanie, wdrożenie i realizację działań ukierunkowanych na indywidualizację procesu nauczania i wychowania uczniów klas I – III w kontekście wdrażania nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego na I etapie edukacyjnym. Skład zespołu: nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej oraz inni nauczyciele bezpośrednio pracujący z uczniami klas I -III (np. nauczyciel- wychowawca świetlicy szkolnej, pedagog, psycholog, nauczyciel bibliotekarz i in.) Zadania zespołu: - Rozpoznanie potrzeb uczniów w zakresie indywidualizacji; Analiza wyników rozpoznania; Opracowanie/modyfikacja istniejących programów nauczania dostosowanych do potrzeb uczniów danej klasy (uwzględniających indywidualizację pracy z dzieckiem na lekcji); Monitorowanie realizacji programów; Ocena skuteczności podejmowanych oddziaływań.

Osiągnięcie Standardów i – IIi daje szansę realizacji projektu, czyli Standardów IV-V. Standard II: Realizacja przez nauczycieli prowadzących obowiązkowe zajęcia edukacyjne opracowanych programów nauczania, które uwzględniają działania na rzecz indywidualizacji pracy z uczniem, w tym ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Programy nauczania: Opisują wykorzystywane metody i formy pracy w odniesieniu do uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych, zarówno szczególnie uzdolnionych, jak i uczniów wykazujących specyficzne trudności w uczeniu się; Zawierają propozycje indywidualizacji pracy z uczniami podczas obowiązkowych zajęć edukacyjnych, w zależności od potrzeb i możliwości; Opisują, np. prowadzone podczas lekcji ćwiczenia, propozycje zadań do rozwiązania, czynności do wykonania, prowadzone obserwacje, wykonywane doświadczenia, wykorzystywane pomoce dydaktyczne i środki audiowizualne. Szkoła udostępnia, dostosowane do potrzeb swoich uczniów, opracowane programy organowi sprawującemu nadzór pedagogiczny i organowi prowadzącemu.

Osiągnięcie Standardów i – IIi daje szansę realizacji projektu, czyli Standardów IV-V. Standard III Nauczyciele doskonalą swoje umiejętności zawodowe w zależności od potrzeb, wynikających z przeprowadzonego w szkole wstępnego rozpoznania i zaplanowanych do realizacji zajęć wspierających uczniów, m.in. Poprzez samokształcenie, w ramach środków pochodzących z 1% odpisu na doskonalenie, wynikającego z art. 70 a Karty Nauczyciela oraz wykorzystując inne dostępne środki finansowe (np. Priorytet IX Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki).

W ramach projektu systemowego mogą być realizowane tylko i wyłącznie następujące Standardy: Standard IV Posiadane pomieszczenia dydaktyczne dla klas I-III, szkoła może doposażyć zgodnie z założeniami nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego na I etapie edukacyjnym oraz z zasadami indywidualizacji procesu nauczania i wychowania. Szkoła doposaża swoją bazę dydaktyczną w pomoce dydaktyczne wynikające z procesu Indywidualizacji oraz w sprzęt specjalistyczny (np.: specjalistyczne oprogramowanie, pakiety do diagnozowania i korygowania dysfunkcji i dysharmonii rozwojowych, takich jak: wady wymowy, dysleksja, wady postawy, zaburzenia koordynacji ruchowej). Planowane elementy doposażenia szkoły odpowiadają rozpoznanym potrzebom i zaplanowanym zajęciom dodatkowym.

W ramach projektu systemowego mogą być realizowane tylko i wyłącznie następujące Standardy: Standard V Szkoła realizuje ofertę zajęć dodatkowych, wspierających indywidualizację procesu dydaktycznego, opracowaną przez zespół nauczycieli. WNIOSEK Projektem może być objęta szkoła podstawowa, która spełnia standardy I, II, III określone w Zasadach.

Wybrane akty prawne powiązane z organizacją pracy nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej W KONTEKŚCIE INDYWIDUALIZACJI Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17). Szkoła oraz poszczególni nauczyciele podejmują działania mające na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju każdego ucznia, stosownie do jego potrzeb i możliwości. Uczniom z niepełnosprawnościami, w tym uczniom z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, nauczanie dostosowuje się ponadto do ich możliwości psychofizycznych oraz tempa uczenia się. W sprzyjających warunkach edukacyjnych można kształcenie zorganizować tak, by uczniowie w ciągu I etapu edukacyjnego nauczyli się znacznie więcej. Z drugiej strony, niektórym uczniom trzeba udzielić pomocy psychologiczno- pedagogicznej, żeby mogli sprostać wymaganiom określonym w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych w zakresie I etapu edukacyjnego

Zadaniem szkoły jest: (FRAG. Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ) realizowanie programu nauczania skoncentrowanego na dziecku, na jego indywidualnym tempie rozwoju i możliwościach uczenia się; respektowanie trójpodmiotowości oddziaływań wychowawczych i kształcących: uczeń-szkoła-dom rodzinny; rozwijanie predyspozycji i zdolności poznawczych dziecka;

Wybrane akty prawne powiązane z organizacją pracy nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej W KONTEKŚCIE INDYWIDUALIZACJI Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 sierpnia 2010r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych. (Dz. U. z 2010r. Nr 156, poz. 1046.) §1a Doprecyzowano pojęcie specyficznych trudności w uczeniu się. Należy przez to rozumieć trudności w uczeniu się odnoszące się do uczniów w normie intelektualnej, o właściwej sprawności motorycznej i prawidłowo funkcjonujących systemach sensorycznych, którzy mają trudności w przyswajaniu treści dydaktycznych, wynikające ze specyfiki ich funkcjonowania poznawczo-percepcyjnego. §13 ust. 3a Roczna opisowa ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych uwzględnia poziom opanowania przez ucznia wiadomości i umiejętności z zakresu wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla I etapu edukacyjnego oraz wskazuje potrzeby rozwojowe i edukacyjne ucznia związane z przezwyciężaniem trudności w nauce lub rozwijaniem uzdolnień. §20 ust. 2 Rada pedagogiczna może postanowić o promowaniu ucznia klasy I i II do klasy programowo wyższej również w ciągu roku szkolnego na wniosek rodziców i po uzyskaniu zgody wychowawcy klasy lub odwrotnie. §20 ust.9 W wyjątkowych przypadkach rada pedagogiczna może postanowić o powtarzaniu klasy przez ucznia klasy I-III na wniosek wychowawcy klasy oraz po zasięgnięciu opinii rodziców ucznia.

Wybrane akty prawne powiązane z organizacją pracy nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej W KONTEKŚCIE INDYWIDUALIZACJI Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz. U. z 2009 r. Nr 89, poz. 730). Zmiana dotyczy: dopuszczania do użytku w szkole programu zaproponowanego przez nauczyciela na jego wniosek, nauczyciel proponuje program opracowany samodzielnie lub we współpracy z innymi nauczycielami lub program opracowany przez innych autorów lub program opracowany przez innych autorów wraz z dokonanymi zmianami, program powinien być zgodny z podstawą programową i dostosowany do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony. Dyrektor może zasięgnąć opinii n-la mianowanego lub dyplomowanego, konsultanta lub doradcy metodycznego, zespołu nauczycielskiego, przedmiotowego lub innego zespołu przedmiotowo- zadaniowego opisanego w przepisach w sprawie ramowego statutu.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 r Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz. U. z 2009 r. Nr 89, poz. 730). Program: 1) stanowi opis sposobu realizacji celów kształcenia i zadań edukacyjnych ustalonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego, określonej w rozporządzeniu, o którym mowa w § 3 ust. 1 pkt 1, albo w dotychczasowej podstawie programowej kształcenia ogólnego; 2) zawiera: szczegółowe cele kształcenia i wychowania, treści zgodne z treściami nauczania zawartymi w podstawie programowej kształcenia ogólnego, sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania, z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów oraz warunków, w jakich program będzie realizowany, opis założonych osiągnięć ucznia, a w przypadku programu nauczania ogólnego uwzględniającego dotychczasową podstawę programową kształcenia ogólnego - opis założonych osiągnięć ucznia z uwzględnieniem standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów, określonych w przepisach w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów, propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia; 3) jest poprawny pod względem merytorycznym i dydaktycznym

Diagnoza potrzeb - PRZYKŁAD CEL GŁÓWNY: Wyrównanie szans edukacyjnych poprzez indywidualizację procesu kształcenia dzieci z klas I-III CELE SZCZEGÓŁOWE: zapewnienie każdemu dziecku realizującemu I etap edukacyjny w szkole podstawowej oferty edukacyjno-wychowawczo- profilaktycznej, zgodnej z jego indywidualnymi potrzebami; zwiększenie stopnia i zakresu wykorzystania aktywizujących metod nauczania; zwiększenie dostępności i podniesienie jakości wsparcia i pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej dzieciom, w szczególności dzieciom o specjalnych potrzebach edukacyjnych. podniesienie jakości pomocy udzielanej przez szkołę rodzicom dzieci uczących się na I etapie edukacyjnym oraz zintensyfikowanie współpracy i zaangażowania rodziców w życie szkoły.

Rozpoznanie potrzeb - PRZYKŁAD W szkole podstawowej nr ….. w klasach I-III kształci się 75 uczniów i 50 uczennic (łącznie 125 dzieci). W szkole wprowadzone zostały Standardy I, II i III określone w „Zasadach przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych w zakresie indywidualizacji nauczania…”. W szkole istnieje zatem zespół nauczycieli, który opracowuje i realizuje działania ukierunkowane na indywidualizację procesu nauczania i wychowania uczniów klas I-III w kontekście wdrażania nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego na I etapie edukacyjnym oraz opracowuje program nauczania dostosowany do potrzeb uczniów, uwzględniający indywidualizację pracy z dzieckiem, monitoruje realizację programu i ocenia skuteczność podejmowanych oddziaływań (Standard I). W szkole, w ramach obowiązkowych zajęć realizowany jest program nauczania, uwzględniający działania mające na celu indywidualizację procesu nauczania i wychowania uczniów, w tym ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (Standard II). W szkole nauczyciele doskonalą swoje umiejętności zawodowe (Standard III). W toku realizacji standardów oraz w wyniku przeprowadzonych badań, analiz i wywiadów zdiagnozowane zostały poniższe problemy.

Rozpoznanie potrzeb i analiza wyników - PRZYKŁAD Do SP nr 1 (klas I-III) uczęszcza 37 dzieci (20 chłopców i 17 dziewczynek) z zaburzeniami umiejętności szkolnych, tj. 67% uczniów. Główne zaburzenia w powyższym zakresie dotyczą umiejętności z zakresu edukacji matematycznej i przyrodniczej. U 20% procent uczniów tych klas stwierdzono zagrożenie dysleksją (u 5 dziewczynek i 6 chłopców). Ponadto 69% dzieci z klas I-III w SP nr 1 ma problemy logopedyczne (20 dziewczynek i 18 chłopców). W szkole niezbędne jest wprowadzenie mechanizmów, które rozwiążą trzy główne problemy SP nr 1 – trudności w przyswajaniu treści, zaburzenia rozwoju mowy oraz zagrożenie dysleksją. Inna sytuacja jest w SP nr 2, która jest szkołą integracyjną. W SP nr 2, w klasach I- III uczy się 24 dzieci z różnego typu niepełnosprawnościami (14 dziewczynek i 10 chłopców) - 19% dzieci. Z uwagi na specyfikę szkół integracyjnych wiele dzieci chorych (ale nie tylko) ma problemy w komunikowaniu się z otoczeniem. Dotyczy to głównie klas pierwszych. Problemy z komunikacją społeczną zdiagnozowano u 31 dzieci (20 chłopców i 11 dziewczynek) - 25% dzieci. Ponadto wiele dzieci jest zagrożonych dysleksją – 17% (10 chłopców i 11 dziewczynek), a także ma wady wymowy wymagające interwencji logopedy – 58% (48 chłopców i 24 dziewczynki). Dzieci z powyższymi problemami potrzebują indywidualnego podejścia, stąd potrzeba zapewnienia mechanizmów, które pozwolą zindywidualizować proces nauczania w SP nr 2.

indywidualizacja „Indywidualizacja to uwzględnienie w systemie dydaktyczno-wychowawczym różnic indywidualnych między uczniami i stosowanie takich zabiegów pedagogicznych, które sprzyjają maksymalnemu rozwojowi osobowości uczących się i dotyczą szeroko rozumianego kształcenia szkolnego i wychowawczego.” Tadeusz Lewowicki

Diagnoza Poznanie indywidualnych możliwości uczniów (w programie „Szkoła na Miarę” wyd. Nowa era) Test Poznaj indywidualne możliwości swoich uczniów – materiał pozwalający na wstępne poznanie możliwości dzieci po przedszkolu dostępny na stronie internetowej Mapa klasy – analiza dojrzałości szkolnej dzieci w zespole klasowym na początku roku szkolnego w klasie pierwszej, dostępna w Książkach Nauczyciela Karta opisu dziecka – generowana automatycznie, dokonuje opisu dziecka po analizie gotowości szkolnej

Wybór właściwych metod i narzędzi pracy Podręczniki – trzy poziomy trudności tekstów, dodatkowe teksty na końcu każdego podręcznika, tekst granatowy dla dzieci wolniej czytających, całość dla szybciej czytających. Ćwiczenia zintegrowane – kalki ułatwiające naukę pisania pozwalają dostosować liczbę ćwiczeń do indywidualnych potrzeb dziecka, pisanie po śladzie i samodzielnie, dodatkowe ćwiczenia na końcu każdej książki, zeszyty do kaligrafii w pakiecie. Matematyka – wyróżnione zadania o wyższym stopniu trudności, ćwiczenia wprowadzające i praca na konkrecie, zadania na końcu każdej książki, kolorowe liczydło koralikowe i inne pomoce dla każdego ucznia w Skarbnicy Szkoły na Miarę, Dodatkowe zeszyty Piszę coraz lepiej, Liczę coraz lepiej Materiały do pracy w domu: Radzę sobie coraz lepiej, Chcę wiedzieć więcej, Proste przepisy na szkolne sukcesy umożliwiające zaangażowanie rodziców w rozwój dziecka

Monitorowanie realizacji programu i ocena skuteczności podejmowanych oddziaływań Opis przykładów rozwiązań zastosowanych w trakcie codziennych zajęć z wykorzystaniem wybranego programu i pakietu dla ucznia, Gromadzenie prac uczniów w teczkach, Wyniki klasyfikacji śródrocznej i rocznej, Samoocena ucznia,

Specjalne potrzeby edukacyjne Wybitne uzdolnienia Specyficzne trudności w uczeniu się (dysleksja rozwojowa) Całościowe i sprzężone zaburzenia rozwojowe (np. autyzm) Niepełnosprawność (zaburzenia ruchowe, wzrokowe, słuchowe, upośledzenie umysłowe) Zaburzenia zachowania i emocji Choroby przewlekłe

Realizacja potrzeb edukacyjnych Dostosowanie wymagań edukacyjnych Zasady kształcenia Metody kształcenia Formy kształcenia Środki realizacji kształcenia

Praca z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Podejmując pracę z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi nauczyciel ustala wyznaczniki procesu edukacyjnego ucznia w indywidualnym przypadku. W zależności od charakteru specjalnych potrzeb ucznia określany jest: zakres dostosowania programu edukacyjnego, uwarunkowania wynikające z diagnozy ucznia, cele edukacyjne i terapeutyczne, procedury osiągania celów edukacyjnych i terapeutycznych, zasady pracy i oceniania. Ustalenia te przekładają się na sposób prowadzenia zajęć obowiązkowych, dodatkowych i nadobowiązkowych.

Wskazówki do Pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Ogniwa/etapy procesu kształcenia Rozwiązania metodyczne (zasady, metody, formy, środki realizacji kształcenia) 1.Czynności wstępne Przygotowanie warunków zewnętrznych – odpowiednie np. dla ucznia z niepełnosprawnością miejsce pracy, oświetlenie, pomoce dydaktyczne itp. 2.Uświadomienie celów i wytworzenie pozytywnej motywacji Zainteresowanie ucznia celami edukacyjnymi i terapeutycznymi w oparciu o jego mocne, niezaburzone strony. Cele terapeutyczne pozwolą uczniowi uzyskać poczucie kontroli i wiary w swoje możliwości, zaakceptować własne ograniczenia. Postawione cele nie powinny sprawiać trudności, ani wymagać długiego czasu realizacji (lub przeciwnie, w przypadku ucznia uzdolnionego powinny stanowić stymulujące wyzwanie). Powinny być powiązane z doświadczeniem i wiadomościami ucznia. 3.Wprowadzanie nowych treści Zabiegi nauczyciela mają ułatwić uczniowi poznanie, samodzielną obserwację, wskazanie istotnych, typowych i indywidualnych cech rzeczy i zjawisk w sposób uwzględniający specjalne potrzeby edukacyjne: możliwość dotykania, słuchania, wąchania (np. uczeń słabo widzący), poznawanie w dłuższym czasie, mniejszymi partiami, w miarę możliwości polisensorycznie (np. uczeń z niepełnosprawnością intelektualną). Zastosowanie modeli, schematów, ilustracji, tekstu mówionego i pisanego (np. tablica interaktywna, podręcznik w wersji elektronicznej)

Wskazówki do Pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Ogniwa/etapy procesu kształcenia Rozwiązania metodyczne (zasady, metody, formy, środki realizacji kształcenia) 4. Nabywanie, uogólnianie i systematyzowanie pojęć Stworzenie warunków dostosowanych do możliwości percepcyjno-poznawczych ucznia - im więcej doświadczeń ucznia, tym łatwiej o uogólnienia (poznawanie polisensoryczne, przechodzenie od pojęć konkretnych do bardziej abstrakcyjnych, od prostych do bardziej złożonych)). Tworzenie struktur poznawczych jest istotnym warunkiem rozwijania myślenia uczniów. 5. Utrwalanie wiedzy przez zastosowanie w praktyce Praca indywidualna – zagwarantowanie dostatecznej ilości czasu na działanie, praca na miarę możliwości, środki dydaktyczne dostosowane do potrzeb. Ścisła kontrola przy pierwszym wykonywaniu ćwiczenia, następnie nadzór nad powtarzaniem czynności, odpowiednia liczba powtórzeń utrwali wiadomości, umiejętności przekształcą się w nawyk. 6. Kontrola i samokontrola osiągniętych przez uczniów kompetencji Nauczyciel i uczeń sprawdzają, w jakim stopniu udało się zrealizować cele edukacyjne i terapeutyczne. Nauczyciel ocenia przede wszystkim wkład pracy ucznia, a nie efekt. Dla prawidłowego przebiegu procesu kształcenia istotne jest, w jakim stopniu uczeń ma poczucie przynależności do środowiska rówieśniczego. Przykre doświadczenia, brak uznania i wiary we własne siły mogą spowodować izolowanie się lub agresję. Uczniowie powinni wiedzieć o niektórych trudnościach kolegi, kiedy powinni i kiedy nie powinni udzielać wsparcia. Nauczyciel powinien wykorzystywać i kreować sytuacje, w których uczniowie mogą działać wspólnie.

Ocena programu Należy sprawdzić przed dopuszczeniem programu wychowania przedszkolnego lub programu nauczania do użytku w danej szkole, czy jest zgodność z podstawą programową. Program może zawierać dodatkowe treści nauczania wykraczające poza zakres ustalony w podstawie programowej, jeśli są dobrze uzasadnione i możliwe do wprowadzenia w danych warunkach, ale przede wszystkim musi prowadzić do efektywnego nauczenia wszystkiego, co zostało zapisane w podstawie. Przed dopuszczeniem programu wychowania przedszkolnego do użytku w danym przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej lub innej formie wychowania przedszkolnego, dyrektor przedszkola lub dyrektor szkoły podstawowej może zasięgnąć opinii nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, posiadającego wykształcenie wyższe i kwalifikacje do pracy w przedszkolu, konsultanta lub doradcy metodycznego. Opinia powinna zawierać w szczególności ocenę zgodności programu z podstawą programową wychowania przedszkolnego lub kształcenia ogólnego i dostosowania programu do potrzeb i możliwości dzieci, dla których jest przeznaczony.

Jak DOKONAĆ oceny i wyboru programu nauczania. Strykowski W Jak DOKONAĆ oceny i wyboru programu nauczania? Strykowski W., Strykowska J., Pielachowski J., "Komptencje nauczyciela szkoły współczesnej"., empi2 , 2003r. Pytania dotyczące warunków merytorycznych programu. 1. Czy w programie nauczania znalazły odzwierciedlenie wartości uwzględnione w podstawie programowej? 2. Czy i w jakim stopniu program harmonizuje wiedzę, umiejętności i wartości wychowawcze w odniesieniu do danego etapu rozwojowego uczniów? 3. Czy i w jakim stopniu program rozszerza, wzbogaca wymagania wyznaczone w podstawie programowej? 4. Czy i w jakim stopniu program ukierunkowany jest na kształcenie dla przyszłości, w jakim stopniu wymaga stosowania nowoczesnych środków i technologii informacyjnych? 5. Jak może wpływać na postawy kreatywności, przedsiębiorczości, innowacyjności i samodzielności uczniów?

Jak DOKONAĆ oceny i wyboru programu nauczania. Strykowski W Jak DOKONAĆ oceny i wyboru programu nauczania? Strykowski W., Strykowska J., Pielachowski J., "Komptencje nauczyciela szkoły współczesnej"., empi2 , 2003r. Pytania dotyczące warunków szkolnych, możliwości uczniów, warsztatu pracy. 1. Czy program jest za łatwy/ trudny dla zespołu uczniowskiego, z którym będzie realizowany? 2. Czy czasochłonność procesu realizacyjnego danego programu odpowiada możliwościom szkolnego planu nauczania? 3. Czy i w jakim stopniu warsztat pracy/ warunki dydaktyczne szkoły mogą sprostać wymaganiom programu w zakresie sugerowanych procedur i metod oraz założonych wymagań? 4. Czy realizacja programu może zapewnić sukces uczniom na danym/ i dalszym etapie kształcenia? 5. Czy program odpowiadam celom rozwoju szkoły i jest spójny z innymi dokumentami szkoły?

Jak DOKONAĆ oceny i wyboru programu nauczania. Strykowski W Jak DOKONAĆ oceny i wyboru programu nauczania? Strykowski W., Strykowska J., Pielachowski J., "Komptencje nauczyciela szkoły współczesnej"., empi2 , 2003r. Pytania dotyczące formalnych, językowych i strukturalnych wartości programu. 1. Czy szczegółowe cele edukacyjne są opisane precyzyjnie, czy można ustalić związek z zakładanymi osiągnięciami ucznia i sugerowanymi metodami oceny tych osiągnięć? 2. Czy treści programowe mają wyraźnie zarysowaną strukturę, czy wynika z nich koncepcja (liniowa, spiralna)? 3. czy program zawiera konkretne sugestie metodyczne lub odnoszące się do ewaluacji osiągnięć uczniów?

Płaszczyzny modyfikacji programu program ma eksponować indywidualizację pracy z uczniem Cele – poszerzenie celów kształcenia w obrębie poszczególnych obszarów edukacyjnych. Treści wynikające z: Uwarunkowań środowiskowych (dziedzictwo kulturowe regionu). Treści przedmiotowe. Treści wynikające z zainteresowań i potrzeb uczniów. Procedury osiągania celów wynikające z: Nowoczesnych technologii nauczania i uczenia się. Przyjętej koncepcji uczenia się.

bibliografia Prezentacja została opracowana na podstawie materiałów zawartych w zakładce MEN Reforma Programowa, strona internetowa: www.reformaprogramowa.men.gov.pl oraz na podstawie - dostępnych aktów prawnych, - publikacji: Podniesienie efektów kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Materiały dla nauczycieli www.men.gov.pl