EKSPERYMENTY MAŁEGO NAUKOWCA

Plan zajęć 1. Założenia podstawy programowej. 2. Sposoby kształtowania pojęć przyrodniczych w klasach I–III. 3. Eksperyment jako metoda nauczania w edukacji wczesnoszkolnej. 4. Przykłady eksperymentów przyrodniczych w klasach I–III.

Celem kształcenia ogólnego w szkole podstawowej jest: WSH TWP w Szczecinie Informatyka i zajęcia komputerowe dla nauczycieli Celem kształcenia ogólnego w szkole podstawowej jest: przyswojenie przez uczniów podstawowego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii i praktyki, dotyczących przede wszystkim tematów i zjawisk bliskich doświadczeniom uczniów; zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystywania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów; kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie.

Cele edukacji wczesnoszkolnej Celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspomaganie dziecka w rozwoju intelektualnym, emocjonalnym, społecznym, fizycznym, estetycznym i etycznym. Ważne jest również takie wychowanie, aby dziecko na miarę swoich możliwości było przygotowane do życia w zgodzie z samym sobą, ludźmi i przyrodą. Jednocześnie dąży się do ukształtowania systemu wiadomości i umiejętności potrzebnych dziecku do poznawania i rozumienia świata, radzenia sobie w codziennych sytuacjach oraz do kontynuowania nauki w klasach IV–VI szkoły pod­stawowej.

WSH TWP w Szczecinie Informatyka i zajęcia komputerowe dla nauczycieli Do najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego w szkole podstawowej należą: czytanie, myślenie matematyczne, myślenie naukowe, umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w języku obcym, zarówno w mowie, jak i w piśmie, umiejętność posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, w tym także dla wyszukiwania i korzystania z informacji, umiejętność uczenia się jako sposób zaspokajania naturalnej ciekawości świata, odkrywania swoich zainteresowań i przygotowania do dalszej edukacji, umiejętność pracy zespołowej.

Działalność edukacyjna szkoły określona jest przez: WSH TWP w Szczecinie Informatyka i zajęcia komputerowe dla nauczycieli Działalność edukacyjna szkoły określona jest przez: szkolny zestaw programów nauczania, program wychowawczy szkoły, program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska.

WSH TWP w Szczecinie Informatyka i zajęcia komputerowe dla nauczycieli Priorytetem edukacji wczesnoszkolnej jest, by była ona przyjazna dziecku, umożliwiała przeplatanie nauki z zabawą. Jest to zgodne z rozwojem psychofizycznym dziecka. Zabawa, która jest podstawową formą aktywności dziecka w przedszkolu, jest również ważną i podkreślaną formą pracy z dziećmi w klasie pierwszej. Zabawa uczy, bawi i wychowuje.

Realizacja poszczególnych edukacji WSH TWP w Szczecinie Informatyka i zajęcia komputerowe dla nauczycieli Realizacja poszczególnych edukacji Edukacja matematyczna Edukacja polonistyczna Zgodnie z podstawą programową edukacji wczesnoszkolnej w klasie I szkoły podstawowej około 1/2 czasu przeznaczonego na edukację polonistyczną uczniowie mogą zajmować się rysowaniem i pisaniem, siedząc przy stolikach. Dzieci mogą korzystać z zeszytów ćwiczeń najwyżej ¼ czasu przeznaczonego na edukację matematyczną. Przy układaniu i rozwiązywaniu zadań trzeba zadbać o wstępną matematyzację ,tzn. dzieci rozwiązują zadania matematyczne, manipulując przedmiotami lub obiektami zastępczymi, potem zapisują rozwiązanie. Dominującą formą zajęć powinny być w tym czasie gry i zabawy, podczas których dzieci będą manipulować specjalnie dobranymi przedmiotami.

Edukacja przyrodnicza WSH TWP w Szczecinie Informatyka i zajęcia komputerowe dla nauczycieli Edukacja przyrodnicza Zgodnie z założeniami nowej podstawy programowej ważną formą jest nauka w bezpośrednim kontakcie z przyrodą, np. podczas wycieczek. Kontakt z przyrodą to niezliczone bogactwo informacji i źródło przeżyć dzieci. Spostrzeżenia i doświadczenia zdobyte podczas wycieczki stanowią czynniki aktywizujące i motywujące uczniów do pracy. Wiedza przyrodnicza, jak podkreśla się w podstawie programowej nie może być kształtowana wyłącznie na podstawie pakietów edukacyjnych, informacji z Internetu. Nauczyciele mają kształtować wiedzę uczniów także w naturalnym środowiska, poza szkołą w działaniu praktycznym. W sali lekcyjnej powinny być kąciki przyrody. Jeśli nie ma w szkole warunków do prowadzenia hodowli roślin i zwierząt, trzeba organizować dzieciom zajęcia w ogrodzie botanicznym, w gospodarstwie rolnym, itp.

Drugi etap kształcenia – przyroda WSH TWP w Szczecinie Informatyka i zajęcia komputerowe dla nauczycieli Drugi etap kształcenia – przyroda Głównymi obszarami aktywności ucznia w ramach przedmiotu powinny być: 1)   obserwowanie i mierzenie; 2)   doświadczanie; 3)   prowadzenie doświadczeń; 4)   dokumentowanie i prezentowanie; 5)   stawianie pytań i poszukiwanie odpowiedzi. Podział treści nauczania dla poszczególnych klas należy rozpocząć od tego, co jest dziecku najlepiej znane, czyli od najbliższej okolicy, a następnie poszerzyć je o treści dotyczące Polski i świata. Szkoła powinna zapewnić warunki do bezpiecznego prowadzenia zajęć badawczych i terenowych, obserwacji i doświadczeń. Część obserwacji i doświadczeń powinna mieć charakter ciągły lub okresowy w powiązaniu np. ze zmianami pór roku lub stanów pogody. Podczas prowadzenia zajęć proponuje się wykorzystywanie przedmiotów codziennego użytku oraz produktów stosowanych w gospodarstwie domowym.

WSH TWP w Szczecinie Informatyka i zajęcia komputerowe dla nauczycieli Edukacja zdrowotna Doceniając rolę edukacji zdrowotnej, treści z tego zakresu umieszczono w wielu obszarach kształcenia, np. w obszarze wychowania fizycznego, edukacji przyrodniczej i edukacji społecznej. Ze względu na dobro uczniów, należy zadbać, aby rozumieli oni konieczność oraz mieli nawyk dbania o zdrowie swoje i innych. Powinni także wiedzieć, do kogo zwrócić się w razie konieczności udzielania pierwszej pomocy.

Sposoby kształtowania pojęć przyrodniczych w klasach I–III. WSH TWP w Szczecinie Informatyka i zajęcia komputerowe dla nauczycieli Sposoby kształtowania pojęć przyrodniczych w klasach I–III. „Kształtowanie pojęć u uczniów w klasach niższych przebiega prawidłowo wtedy, jeżeli w procesie uczenia się spełnione są następujące warunki: 1. Opiera się na poznawaniu zmysłowym, tzn. na spostrzeganiu i wyobrażaniu przedmiotów, ich cech oraz stosunków i zależności między nimi. 2. Wiąże się te przedmioty, ich elementy, stosunki i układy ze słowami i utrwala je w wyrażeniach języka. 3. Stwarza się warunki do procesu uogólnień, czyli do przyswajania pojęć ogólnych, wychodząc najczęściej poza dane bezpośrednie. 4. Opracowuje się uzyskane treści w spójny system wiedzy. 5. Dostarcza się wiele okazji do sprawdzenia i wykorzystania zdobytej wiedzy w działaniu. 6. Sprzyja się wartościowaniu i ocenianiu działań. 7. Stwarza się warunki do zapamiętania czynności i rezultatów poznania. 8. Uwzględnia się pełną aktywność i samodzielność uczniów”. (Poznańska 1976: 32)

Eksperyment jako metoda nauczania w edukacji wczesnoszkolnej. WSH TWP w Szczecinie Informatyka i zajęcia komputerowe dla nauczycieli Eksperyment jako metoda nauczania w edukacji wczesnoszkolnej. Rozwiązywanie problemów przez ucznia to szczególny rodzaj aktywności, który wymaga kompetencji i dobrego przygotowania ze strony nauczyciela. W takim układzie praca badawcza sprawia, iż dziecko czuje się odkrywcą na miarę swoich indywidualnych możliwości i potrzeb. Obserwacja jest spostrzeżeniem planowanym, przygotowanym i kierowanym. Zawsze jest poprzedzona zainteresowaniem i oczekiwaniem. Dobrze przemyślana obserwacja zapewnia uczniom możliwość interesującego badawczego poznawania środowiska, pozwala dostrzegać powiązania w przyrodzie, umożliwia całościowe postrzeganie rzeczywistości i uświadamia, że człowiek, będąc jej elementem, odgrywa w niej istotną, ale nie jedyną rolę.

Eksperyment jako metoda nauczania w edukacji wczesnoszkolnej. WSH TWP w Szczecinie Informatyka i zajęcia komputerowe dla nauczycieli Eksperyment jako metoda nauczania w edukacji wczesnoszkolnej. Już od pierwszej klasy należy systematycznie wdrażać uczniów do prowadzenia obserwacji – zarówno doraźnych, jak i długotrwałych. Umiejętności dokonywania obserwacji można kształtować podczas wycieczek, doświadczeń, eksperymentów i różnorodnych ćwiczeń praktycznych. Każda obserwacja wymaga rejestrowania wyników, lecz nie może to być tylko zapis słowny. Warto wspierać się rysunkiem, schematem, tabelką, wykresem, grafem. Obserwacji powinna towarzyszyć pogadanka, w wielu przypadkach nawet dyskusja, podczas której nastąpi wymiana zdań, uzasadnienie wniosków, prostowanie sądów błędnych, uzupełnianie niepełnych. Potrzeba badawcza dziecka w kontekście edukacji ekologicznej wynika z chęci poznawania świata bowiem dzieci są niestrudzonymi badaczami przyrody. Predyspozycje te można skutecznie rozwijać, organizując ekologiczne doświadczenia czy eksperymenty. Uczeń występujący w roli badacza rozwija w sobie specyficzne zdolności umysłowe i charakteryzuje się następującymi cechami: - pragnieniem, żeby więcej wiedzieć i umieć, - kwestionowaniem wszystkiego, wątpieniem o każdym sądzie, - poszukiwaniem nowych danych i badaniem ich znaczenia, - wolą weryfikacji, - szacunkiem do argumentu logicznego, - konsekwencją.

Przykładowa karta pracy Tytuł doświadczenia: „Elektrostatyczny Kopciuszek” Wykonawcy : ……………………………………………………….. Celem doświadczenia jest pokazanie, jak można rozdzielić pomieszane ze sobą sól i pieprz. Potrzebne materiały: plastikowa słomka, flanela, biały karton A3, przyprawy: sól, pieprz czarny, pieprz biały, przyprawa do ryb, majeranek, paski z nazwami przypraw. Przebieg doświadczenia: Biały karton kładziemy na ławce, sypiemy przyprawy. Koło każdej przyprawy kładziemy karteczkę z jej nazwą. Słomkę energicznie pocieramy flanelą i przykładamy kolejno do przypraw. Po przyłożeniu słomki do każdej przyprawy elektryzujemy ją ponownie. Obserwacje: Do słomki przyklejają się wszystkie przyprawy, z wyjątkiem soli i przyprawy do ryb. Miejsce na rysunek: Wnioski: Przy pocieraniu słomka elektryzuje się, co w jej bliskości powoduje elektryzowanie się przypraw i przyklejanie się do słomki lub innego plastikowego przedmiotu potartego flanelą. Sól i przyprawa do ryb pozostają obojętne. Reszta przypraw elektryzuje się z odległości 1,5–2 cm. Zjawisko to może posłużyć do rozdzielenia przy pomocy sił elektrycznych na przykład soli od pieprzu, ponieważ pieprz przykleja się do słomki, a sól nie.

Przykładowa karta pracy WSH TWP w Szczecinie Informatyka i zajęcia komputerowe dla nauczycieli Przykładowa karta pracy Tytuł doświadczenia: Przewodnictwo wodne w łodygach kwiatów Celem jest obserwowanie rozchodzenia się wody w łodygach kwiatów . Potrzebne materiały: woda, atramenty w różnych kolorach lub barwnik spożywcze, dwie menzurki, białe kwiatki z ogrodu lub kwiaciarni długo utrzymujące się w wazonie np. margaretki lub goździki. Wykonanie doświadczenia: Do menzurek wlać wodę i dodać do każdej inny barwnik lub atrament. Do każdego roztworu włożyć kwiatek i obserwować przez 3–4 dni. Łodygę kwiatka można przeciąć pionowo i każdą z części zanurzyć w menzurce z innym barwnikiem. Obserwacje: Wnioski: DZIEŃ POJEMNIK 1 POJEMNIK 2 POJEMNIK 3 POJEMNIK 4 1 2 3

Przykładowa karta pracy Tytuł doświadczenia: Co kryje się w batonach? Celem doświadczenia jest kształtowanie umiejętności wyboru zdrowej żywności oraz nawyku czytania informacji znajdujących się na opakowaniach. Potrzebne materiały: opakowania po różnego rodzaju batonikach, czekoladach. Wprowadzenie do tematu: Skład batonów dostępnych w sklepach to przede wszystkim rafinowany cukier, który nadaje im słodki smak, ale niekorzystnie działa na organizm, powodując obniżenie odporności, utratę witaminy B1, a także ubytek wapnia. Nadmiar cukru jest przyczyną powstawania cukrzycy, otyłości oraz próchnicy. W składzie pospolitych batonów znajdują się także tłuszcze utwardzone, które podnoszą poziom złego cholesterolu i trójglicerydów we krwi, obniżając jednocześnie poziom dobrego cholesterolu. Przyczynia się to do rozwoju chorób układu krążenia, tj.: miażdżycy, nadciśnienia, a także cukrzycy. W słodkich batonach znaleźć można również dużą ilość soli. Jej nadmiar powoduje nadciśnienie, problemy z tarczycą i nerkami. Do szkodliwych związków występujących w batonach zaliczamy także konserwanty, np. substancje spulchniające – wodorowęglan sodu, wodorowęglan amonu oraz wzmacniacze smaku. Substancje te nie są typowymi składnikami żywności i są pozbawione wartości odżywczej. Ich zadaniem jest przedłużenie trwałości oraz poprawa walorów smakowych produktu. Ich nadmiar w organizmie może powodować alergie, migreny, zawroty głowy. Konserwanty wykazują także działanie rakotwórcze, negatywnie wpływają na układ pokarmowy. Do najbardziej niebezpiecznych należy benzoesan sodu, który niszczy bakterie jelitowe, powoduje pokrzywkę, a u dzieci nadpobudliwość. Obserwacje: Dzieci przeglądają różnorodne opakowania po słodyczach i odczytują zawarte na nich informacje dotyczące składu. Wnioski. (Na zajęciach komputerowych uczniowie przygotowują wykres i wskazują zawartość cukru w poszczególnych produktach.)

Wartość odżywcza produktu Białko w 100 g: 12,20 g; Węglowodany w 100 g:54,10 g Tłuszcz w 100 g: 28,30 g; Pozostałe w 100 g: 5,8 g

Przykładowa karta pracy WSH TWP w Szczecinie Informatyka i zajęcia komputerowe dla nauczycieli Przykładowa karta pracy Tytuł doświadczenia: Zawartość skrobi w produktach Wykonawcy: ……………………………………………………………………………… Celem doświadczenia jest poznanie produktów zawierających skrobię. Potrzebne materiały: jodyna, surowy ziemniak, gotowany ziemniak, mąka ziemniaczana, jabłko, kukurydza, ryż, wędlina, rękawiczki jednorazowe. Przebieg doświadczenia: Na połówkę ziemniaka aplikujemy kilka kropel jodyny. Podobnie robimy z pozostałymi produktami stałymi. Do probówki wsypujemy odrobinę mąki i zalewamy wodą. Potrząsamy. Dzieci dostrzegają, że mąka się nie rozpuszcza, tworzy zawiesinę. Do zawiesiny wpuszczamy kilka kropel jodyny. Obserwacje: Dzieci obserwują zmianę zabarwienia jodyny, zwracają uwagę na intensywność koloru, notują swoje obserwacje. Wnioski: Zarówno zawiesina mąki ziemniaczanej, jak i bulwa ziemniaka pod wpływem jodyny zabarwiły się na kolor niebieskofioletowy. Nazwa produktu Intensywność barwy jodyny

Beata Standio, ekspertka ds. edukacji wczesnoszkolnej