Idee Janusza Korczaka wciąż aktualne w szkole promującej zdrowie Dlaczego warto o tym mówić? O Korczaku i jego działalności Myśli Korczaka a koncepcja szkoły promującej zdrowie dr n. hum. Magdalena Woynarowska-Sołdan Zakład Zdrowia Publicznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Polskie Stowarzyszenie im. Janusza Korczaka

1. Poszukiwanie korzeni i jego znaczenie Dlaczego warto szukać wątków Korczakowskich w koncepcji szkoły promującej zdrowie? 1. Poszukiwanie korzeni i jego znaczenie To, co robimy dziś, zakorzenione jest w tym, co wcześniej odkrywali i rozwijali inni. Tym innym, choć nie zawsze odwołujemy się do ich nazwisk, wiele zatem zawdzięczamy. Winniśmy: zdawać sobie z tego sprawę, przywoływać nazwiska i dzieła tych ludzi, przedłużać ich trwanie w naszej pamięci, dzięki temu pogłębiać świadomość siebie i tego, co robimy, być twórczymi kontynuatorami naszych poprzedników.

2. Korczak jako źródło inspiracji Jego życie i wybory były świadectwem wartości, za którymi się opowiadał i które przekazywał dzieciom, ich rodzicom i wychowawcom. Dobro Dialog Szacunek Tolerancja Poczucie odpowiedzialności Obowiązek ochrony słabszego, niesienia pomocy Sięganie do Korczaka może skłaniać do: Refleksji nad potrzebami dzieci i sposobami ich traktowania, Podejmowania działań: sprzyjających rozwojowi, zdrowiu i dobremu samopoczuciu dzieci, ułatwiających ich funkcjonowanie w różnych sytuacjach.

O Korczaku i jego działalności Lekarz pediatra, absolwent Wydziału Medycyny Carskiego Uniwersytetu Warszawskiego, pracujący w szpitalach dziecięcych oraz jako lekarz prywatny. Psycholog, pedagog, organizator opieki nad dzieckiem-sierotą: Dyrektor Domu Sierot na ul. Krochmalnej 92 w Warszawie, współpracownik Naszego Domu, twórca nowatorskiego systemu opiekuńczo-wychowawczego. Autor książek dla dzieci (m.in. Król Maciuś Pierwszy, Kajtuś Czarodziej, Bankructwo małego Dżeka) i współtwórca pisma dzieci i młodzieży „Mały Przegląd”. Autor książek o dzieciach i o wychowaniu (np. Jak kochać dziecko, Prawo dziecka do szacunku, Prawidła życia) oraz wielu artykułów w czasopismach społeczno-kulturalnych, medycznych i pedagogicznych. Wykładowca uczelni nauczycielskich.

Dziecko w centrum uwagi Dziecko to: człowiek, „o innej skali pojęć, innym zasobie doświadczenia, innych popędach, innej grze uczuć”, już człowiek, dziecko „nie dopiero będzie, ale już” jest człowiekiem, nie człowiek w ogóle, jakiś człowiek, ale dany człowiek, niepowtarzalna jednostka ze swoją specyfiką i odmiennościami, człowiek mający swe prawa, potrzebujący uwagi, opieki, czułości.

Istota Korczakowskiego systemu opiekuńczo-wychowawczego ciepły, sprzyjający dzieciom klimat Organizacja środowiska wychowawczego, w którym dzieci czują się dobrze, mogą być sobą i stopniowo dorastają do zadań, jakie stawia im społeczeństwo. Różne formy organizacji życia dziecięcej społeczności Aktywne uczestnictwo dzieci Podmiotowe podejście do dzieci

Wybrane elementy myśli i dzieła Korczaka, które można odnaleźć w koncepcji szkoły promującej zdrowie (SzPZ) zdrowie jest wartością dla człowieka zdrowie jest pojęciem pozytywnym „zdrowie to największe dobro życia” zdrowie to „zadowolenie i szczęście” Promocja zdrowia

Zdrowie dziecka to nie tylko jego dobra kondycja fizyczna, lecz także: zdrowie ma wiele wymiarów (zdrowie fizyczne, psychiczne, społeczne, duchowe), na zdrowie wpływa wiele czynników środowiska fizycznego i społecznego (zdrowie środowiskowe). Zdrowie dziecka to nie tylko jego dobra kondycja fizyczna, lecz także: radość z bycia kochaną i szanowaną istotą, wysoki poziom zaspokojenia potrzeb psychicznych, poczucie bezpieczeństwa w świecie jasnych reguł moralnych i sprawiedliwości społecznej. Holistyczne podejście do zdrowia Korczak dbał o prawidłowy rozwój dzieci i troszczył się o stan ich zdrowia fizycznego i psychospołecznego. Dziś są to istotne treści edukacji zdrowotnej, która powinna być realizowana w każdej szkole.

Demokratyzacja życia w szkole Demokracja w szkole to: sposób rozwiązywania problemów, dialog i wzajemne poznawanie się członków społeczności szkolnej, partnerstwo wszystkich członków społeczności szkolnej, w tym także uczniów, współdziałanie społeczności szkolnej w działaniach dla poprawy swojego samopoczucia i warunków nauki i pracy, autentyczny udział we współdecydowaniu we własnych sprawach przez samoorganizację i współrządzenie. Wychowanie to wzajemne oddziaływanie na siebie dorosłych i dzieci, w którym każda ze stron jest ważna i partycypuje w innym zakresie: dorośli dają doświadczenie, dzieci wiedzę o sobie. Poważne traktowanie dzieci. Aktywizacja dzieci, rozwijanie samorządności polegającej na współrządzeniu i współgospodarzeniu. Dialog z dziećmi. Utrzymywanie ścisłego kontaktu z rodzicami swoich podopiecznych. Demokratyzacja życia w szkole

Atmosfera pełna życzliwości, zaufania i pomocy „Lata pracy potwierdzały coraz oczywiściej: że dzieci zasługują na szacunek, zaufanie i życzliwość, że miło z nimi w pogodnej atmosferze łagodnych odczuwań, wesołego śmiechu, rześkich pierwszych wysiłków i zdziwień, czystych, jasnych, kochanych radości, że praca raźna, owocna i piękna” „Dziecko jest istotą rozumną, zna dobrze potrzeby, trudności i przeszkody swojego życia. Nie despotyczny nakaz, narzucone rygory i nieufna kontrola, ale taktowne porozumienie, wiara w doświadczenie, współpraca i współżycie” Atmosfera pełna życzliwości, zaufania i pomocy Budowanie atmosfery wzajemnego zaufania i szacunku Standard 4 SzPZ tworzy klimat społeczny sprzyjający: satysfakcji z nauki i pracy w szkole, osiąganiu sukcesów oraz wzmacnianiu poczucia własnej wartości u uczniów i pracowników, zdrowiu i rozwojowi uczniów i pracowników, uczestnictwu, partnerstwu i współdziałaniu członków społeczności szkolnej, rodziców i osób ze społeczności lokalnej

i wczuwać się w ich świat, Mieć: Wychowawca powinien: Znać dzieci i wczuwać się w ich świat, Mieć: głębokie poczucie odpowiedzialności za ich życie, zdrowie i optymalny rozwój, rzetelną wiedzę o rozwoju dzieci, prawdziwy szacunek dla każdego dziecka. Znać siebie, być sobą i siebie doskonalić. „Bądź sobą – szukaj własnej drogi. Poznaj siebie, zanim zechcesz dzieci poznać. Zdaj sobie sprawę z tego, do czego sam jesteś zdolny, zanim dzieciom poczniesz wykreślać zakres ich praw i obowiązków. Ze wszystkich sam jesteś dzieckiem, które musisz poznać, wychować i wykształcić przede wszystkim” Inwestycja w członków społeczności szkolnej, w tym zwłaszcza nauczycieli

Warto lepiej poznać i przemyśleć jego dorobek. Odkrywanie Korczaka w koncepcji SzPZ to: docieranie do źródeł, poszukiwanie tożsamości, potwierdzanie słuszności działań, wyzwanie i zobowiązanie do tego, by rozważnie i odpowiedzialnie wykorzystywać jego dorobek pedagogiczny. Być twórczym kontynuatorem jego dziedzictwa, świadomie włączać elementy korczakowskie do własnej praktyki, modyfikując je i adaptując do nowych warunków i nowych potrzeb. Nie traktować ich powierzchownie, nie upraszczać, mechanicznie nie powtarzać, sztucznie nie doczepiać. Warto lepiej poznać i przemyśleć jego dorobek. Bardzo dziękuję za uwagę

Opracowano na podstawie: Bińczycka J. (2003) Korczak Janusz, w: Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, t. II, T. Pilch (red. nauk.), Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, s. 797–799. Janusz Korczak. Życie i dzieło. Materiały z Międzynarodowej Sesji Naukowej, Warszawa, 12–15 października 1978, Warszawa: WSiP (teksty autorstwa: S. Wołoszyna, A. Lewina, I. Merżan, M. Maciaszka, S. Dziedzica, A. Kelma). Korczak J. (1984) Prawidła życia, w: Pisma wybrane, t. I, Warszawa: Nasza Księgarnia, s. 383–471. Korczak J. (1993) Dzieła, t. 7: Jak kochać dziecko. Momenty wychowawcze. Prawo dziecka do szacunku, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Latona. Korczak J. (1994) Dzieła, t. 3: Zdrowie, „Czytelnia dla wszystkich”, 1898, nr 21, s. 54. Korczak J. (2007) Wstęp, w: M. Falska, Nasz Dom. Zrozumieć, porozumieć się , poznać, Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, Towarzystwo Nasz Dom, s. 30–31. Matyjas B. (2003) Koncepcja wychowawcza Janusza Korczaka, w: Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, t. II, T. Pilch (red. nauk.), Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, s. 799–805. Prawo dziecka do zdrowia (2007) J. Bińczycka (red.), Kraków: Impuls. Szkoła Promująca Zdrowie. Doświadczenia 10 lat (2000) B. Woynarowska, M. Sokołowska (red.), Warszawa: KOWEZ. Woynarowska B., Sokołowska M. (2006) Koncepcja i zasady tworzenia szkoły promującej zdrowie, „Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w szkole”, zeszyt 10, Warszawa: CMPPP.