Wybrane modele uczenia się i nauczania pedagogiki . Wybrane modele uczenia się i nauczania pedagogiki

Model nauczania to ogólny plan lub schemat, który ma pomóc uczniowi w opanowaniu określonej wiedzy, umiejętności i w kształtowaniu postaw   Strategia nauczania to ogół celów, środków i metod przygotowanych przez nauczyciela w celu osiągnięcia jak najlepszych efektów uczenia się ucznia Metoda nauczania to celowo i systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniem umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy i umiejętności Technika nauczania to metoda bardziej uszczegółowiona lub cząstkowa dotycząca określonych fragmentów procesu nauczania (przepis)

Na przestrzeni lat wyodrębniały się następujące modele kształcenia: modele eksponujące rolę nauczyciela, modele skrajnie przykładające wagę do ucznia, modele gdzie rola ucznia i nauczyciela równoważyły się,

.

4 TYPY MODELI NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ

4 TYPY MODELI NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ Modele przetwarzania informacji Modele społeczne Modele rozwoju osobowości Modele behawioralne i cybernetyczne

Modele przetwarzania informacji Pomagają nauczyć się, jak konstruować wiedzę. Są ukierunkowane na zdolności umysłowe. Pomagają uczniom posługiwać się informacjami otrzymanymi dzięki doświadczeniu bezpośredniemu lub ze źródeł pośrednich. Uczniowie mają zapanować nad pojęciową warstwą poznawanej dziedziny !

Modele przetwarzania informacji

Modele społeczne Pomagają w tworzeniu wspólnoty uczących się (synergia) Pomagają kształtować integrujących i konstruktywnych sposobów współdziałania i norm pobudzających do aktywnej nauki. Uczą jak być członkiem grupy. Modele ułatwiają przyjęcie cudzej – indywidualnej lub grupowej- perspektywy, jaśniej i szerzej myśleć, ujmować własne myśli w pojęcia !

Modele społeczne

Modele rozwoju osobowości Wychodzą od „ja” ucznia Nadają wielką wagę perspektywie, z której jednostka postrzega świat. Pomagają człowiekowi zapanować nad własnym rozwojem. W tych modelach kładzie się nacisk na niepowtarzalność każdego człowieka i na dążenie do ukształtowania ludzi pewnych siebie, kompetentnych, o spójnej osobowości !

Modele rozwoju osobowości

Modele behawioralne i cybernetyczne Oparte są na teorii uczenia się społecznego Pomagają lepiej kontrolować własne postępowanie. Dla tych modeli najważniejsze jest obserwowalne zachowanie, wyraźnie określone zadania i sposobi komunikowania uczniów o ich postępie !

Modele behawioralne i cybernetyczne

Wybrane modele Uczenie się : pojęć przez wspólne badania mataforami przez wartości przez symulację przez mikroteching bycia doradcą

1. Uczenie się pojęć Model z rodziny przetwarzania informacji. Przyswajanie pojęć to poszukiwanie zbieranie i porządkowanie właściwości dzięki którym można odróżnić coś, co jest przykładem danego pojęcia, od czegoś, co takim przykładem nie jest. Polega na wynajdywaniu właściwości charakterystycznych dla danej kategorii. Przykłady / atrybuty / atrybuty definicyjne / atrybuty zbiorowe.

Możemy wyróżnić 3 kategorie pojęć: * pojęcia koniunkcyjne- charakteryzują się tym, że mają jeden tylko zestaw cech istotnych np. trójkąt Dodawane do siebie, aż utworzą całość, cechy istotne pojęcia są zawsze takie same. * pojęcia dysjunkcyjne- w przypadku jednego, tego samego pojęcia istnieją alternatywne zestawienia cech istotnych. * pojęcia stosunkowe - w tym rodzaju pojęć o zaliczeniu do klasy decyduje stosunek. Żeby (relacyjne) zrozumieć pojęcie stosunkowe, trzeba znać dodatkowe inne pojęcie oraz stosunek między nimi np. pojęcia czasu i przestrzeni: minuta jako część godziny, dzień jako część tygodnia, metr- kilometra itp.

Uczenie się pojęć – fazy Faza I Przedstawienie danych i rozpoznanie pojęcia Faza II Kontrola przyswajania pojęć, przyjęcie lub odrzucenie hipotez Faza III Analiza strategii myślenia przyjętych w procesie przyswajania pojęć

Etapy nauki pojęć I. Zestawianie przedmiotów: zestawienie desygnatów i niedesygnatów danego pojęcia, zestawienie przykładów i nieprzykładów danego pojęcia. II. Poszukiwanie podobieństw, cech wspólnych: tego co łączy wszystkie desygnaty danego pojęcia, cech konstytutywnych- istotnych. III. Poszukiwanie cech różnych- cech typowych i cech nieistotnych. Cecha typowa- jest charakterystyczna dla danej kategorii. Są to cechy większości desygnatów, ale nie wszystkich.

Model uczenia się pojęć . EFEKTY DYDAKTYCZNE istota pojęć pojęcia i systemy pojęciowe oraz ich zastosowanie strategie uczenia się pojęć Model uczenia się pojęć elastyczność w posługiwaniu się pojęciami rozumowanie indukcyjne tolerowanie braku jednoznaczności EFEKTY WYCHOWAWCZE

2. Synektyka/uczenie się metaforami Model z grupy przetwarzania informacji, Służy uczeniu się i nauczaniu myślenia metaforycznego Synektyka opiera się na analogiach Intencją tego modelu jest zaprowadzić nas do świata w jakiejś mierze nielogicznego. Synaktyka stwarza nam okazję do wymyślania nowych sposobów patrzenia na rzecz, wypowiadania naszych myśli i radzenia sobie z problemami.

Synektyka/uczenie się metaforami – założenia (Stworzono z myślą o rozwijaniu możliwości twórczych jednostek i grup.) Twórczość przydaje się w czynnościach codziennych W procesie twórczym nie kryje się żadna tajemnica Twórcza wynalazczość ma podobny charakter, na każdym polu opiera się na takich samych procesach umysłowych Myślenie twórcze przebiega tak samo i jednostki i w grupie

Synektyka/uczenie się metaforami - fazy Faza I Opis istniejących warunków Faza II Bezpośrednie analogie Faza III Analogie osobiste Faza IV Oksymorony (gorący lód) Faza V Bezpośrednie analogie Faza VI Powrót do głównego zadnia

spójność i produktywność grupy instrumenty myślenia mataforycznego . EFEKTY DYDAKTYCZNE spójność i produktywność grupy instrumenty myślenia mataforycznego zdolności rozwiązywania problemów Model synektyczny wyższa samoocena śmiałość intelektualna zapanowania nad programem nauczania EFEKTY WYCHOWAWCZE

3. Uczenie się przez wspólne badania- założenia Formę zespołową charakteryzuje nakładająca się i stymulująca wzajemnie energia jednostek. Członkowie grup uczą się jeden od drugiego Efektem interakcji jest poznawcze i społeczne bogactwo sytuacji dydaktycznej Współpraca wzmaga pozytywne uczucia wobec partnerów Członkowie grupy uczą się więcej i wzrasta ich samoocena Z czasem w grupie wzrasta zdolność do efektywnej pracy Członkowie grupy uczą się współpracować

Uczenie się przez wspólne badania-fazy Faza I Uczniowie stają wobec zaskakującej sytuacji Faza II uczniowie analizują reakcje na sytuację Faza III uczniowie formułują i organizują się do jego wykonania Faza IV Badania samodzielne i w grupie Faza V Uczniowie analizują postępy badań i sposób ich prowadzenia Faza VI Powtórzenie cyklu badawczego

EFEKTY DYDAKTYCZNE Model niedyrektywny EFEKTY WYCHOWAWCZE . EFEKTY DYDAKTYCZNE skuteczność grupowych procesów i kierowania postrzeganie struktury wiedzy zdyscyplinowane badania zespołowe Model niedyrektywny niezależność w wypełnianiu roli ucznia szacunek dla innych uspołeczniona działalność poznawcza jako sposób bycia ciepłe kontakty z innymi i poczucie przynależności do zespołu EFEKTY WYCHOWAWCZE

4. Uczenie się z doradcą – niedyrektywny model C.Rogersa - zastosowanie zarówno w nauczaniu zbiorowym jak i indywidualnym - podkreśla partnerski charakter stosunków między uczniami i nauczycielami a także stawia ucznia w roli partnera w podejmowaniu decyzji czego i jak się uczyć - ma za zadanie rozwinąć w uczniach zaufanie we własne siły, ukształtować realistyczny obraz siebie, postawę i zdolność rozumienia innych

spójność procesu porozumiewania się . EFEKTY DYDAKTYCZNE spójność procesu porozumiewania się lepsze zrozumienie siebie i refleksja nad sobą samorozwój Model niedyrektywny wzrost samooceny motywacja poznawcza i społeczna wzrost zdolności uczenia się; większe postępy EFEKTY WYCHOWAWCZE

Struktura niedyrektywnego modelu uczenia się i nauczania (nagranie MIC00017_3gp) Faza 1. Zarysowanie sytuacji wsparcia nauczyciel zachęca do swobodnego wyrażania uczuć Faza 2. Zgłębianie problemu nauczyciel zachęca ucznia i naprowadza do określenia problemu uczeń przedstawia swoja wersję problemu nauczyciel akceptuje ucznia i pomaga w jasnym sformułowaniu problemu Faza 3. Pogłębianie analizy uczeń omawia problem nauczyciel popiera ucznia Faza 4. Planowanie i podejmowanie decyzji uczeń planuje rozpoczęcie procesu decyzyjnego nauczyciel precyzuje możliwe decyzje Faza 5. Integrowanie uczeń głębiej widzi problem i planuje dalsze pozytywne działania (służące rozwiązaniu problemu; samorozwojowi) nauczyciel wspiera ucznia

5. Uczenie się badania wartości – model odgrywania ról. Uczniowie rozpatrują problemy stosunków międzyludzkich, odgrywając sytuację problemową, następnie dyskutując przebieg gry przedmiotem dociekań uczniów są emocje, postawy, wartości i strategie rozwiązywania problemów sednem jest zaangażowanie uczestników i obserwatorów w rzeczywiste sytuacje problemowe oraz wola rozwiązania ich i zrozumienia Model: pozwala rozwiązywać dylematy osobiste przy pomocy grupy społecznej, wspólnie analizować sytuację społeczną zwłaszcza problemy interpersonalne; kształtować i opanowywać uczciwe, demokratyczne sposoby radzenia sobie w takich sytuacjach

Założenia: odgrywanie roli wydobywa z ucznia prawdziwe i typowe emocje oraz zachowanie uczeń jest świadomy emocji i może dać im ujście emocje i idee mogą być uświadamiane i wzmacniane przez grupę może w jakiejś mierze zyskać kontrolę nad swoimi wierzeniami i przekonaniami

strategie rozwiązywania problemów interpersonalnych EFEKTY DYDAKTYCZNE strategie rozwiązywania problemów interpersonalnych analiza wartości indywidualnych i zachowania umiejętność wczuwania się w myślenie innych; szacunek dla odmienności Model odgrywania ról integracja osobowości swobodne wyrażanie opinii umiejętność prowadzenia negocjacji EFEKTY WYCHOWAWCZE

Struktura modelu odgrywania ról FAZY (nagranie MIC00012.3gp)

Struktura modelu odgrywania ról- fazy Faza 1. Intelektualna rozgrzewka określenie lub zaprezentowanie problemu nadanie problemowi wyraźnej formy zinterpretowanie treści problemu, rozpoznanie zawartych w nim kwestii wyjaśnienie, na czym polega odgrywanie ról Faza 2. Wybór uczestników analiza ról dobranie obsady Faza 3. Przygotowanie sceny oznaczenie terenu akcji ponowne określenie ról wprowadzenie w sytuację problemową

Struktura – cd. Faza 4. Przygotowanie obserwatorów decyzja co obserwować wyznaczenie zadań obserwatorom Faza 5. Odegranie rozpoczęcie odgrywania ról podtrzymywanie odgrywania ról przerwanie odgrywania ról Faza 6. Dyskusja i ocena omówienie akcji przedyskutowanie głównej kwestii przygotowanie następnej sesji odgrywania ról

Struktura- cd. Faza 7. Powtórne odegranie z uwzględnieniem efektów dyskusji i oceny odegranie poprawionych ról Faza 8. Powtórna dyskusja i ocena Faza 9. Przedstawienie własnych odczuć i uogólnienie (sformułowanie nowych zasad) odniesienie sytuacji problemowej do rzeczywistych doświadczeń i obecnych problemów analiza ogólnych zasad zachowania

6. Uczenie się przez symulację pozwala uczniom doświadczyc sytuacji niedostępnych bezpośrednio w naturalnej postaci Przykłady: negocjacje międzynarodowe posiedzenie parlamentu w trakcie kryzysu symulacja elementów kultury eskimoskiej symulacja problemów postawionych np. przez Ministerstwo Finansów

EFEKTY DYDAKTYCZNE EFEKTY WYCHOWAWCZE zdolność samodzielnego uczenia się opanowanie wiadomości i umiejętności programowych zaufanie do własnych procesów poznawczych Model symulacji wykorzystywanie informacji zwrotnych niezależność w roli ucznia wrażliwość na związki przyczynowo-skutkowe EFEKTY WYCHOWAWCZE

PONADTO kształtowanie pojęc i umiejetności A TAKŻE… kształtowanie pojęc i umiejetności rozwój zdolności współpracy i współzawodnictwa rozwój myślenia krytycznego i zdolności podejmowania decyzji poczucie indywidualnej skuteczności świadomośc roli przypadku i konieczności stawiania czoła konsekwencjom własnego postepowania

Struktura symulacyjnego modelu uczenia się i nauczania Faza 1. Orientacja prezentacja tematyki symulacji i niezbędnych pojęć objaśnienie symulacji i gier dydaktycznych ogólna informacja o danej symulacji Faza 2. Przygotowanie ustalenie scenariusza (reguły, role, charakter decyzji, zadania) przydzielenie ról rozegranie dla wprawy fragmentu lub skróconej wersji symulacji Faza 3. Przeprowadzenie symulacji prowadzenie gry i kierowanie nią informacje zwrotne i ocena wyjaśnienie błędnych pojęć i opinii kontynuowanie symulacji Faza 4. Omówienie podsumowanie wydarzeń i ich obrazu w oczach uczestników omówienie trudności i spostrzeżeń analiza procesu symulacji porównanie symulacji z jej rzeczywistym odpowiednikiem odniesienie treści symulacji do materiału programowego ocena i rekonstrukcja projektu symulacji

Microteaching metoda twórczego uczenia się złożonych czynności praktycznych, stosowana w grupach kilkuosobowych (6-8) zaliczana do metod problemowych wprowadzona po raz pierwszy w 1960 roku na Uniwersytecie Standforda w USA system ten polega na prowadzeniu zajęć w toku których jeden z uczestników prowadzi 10-20 minutową lekcję, która jest przez prowadzącego zajęcia i grupę analizowana, oceniana i ewentualnie prowadzona ponownie w ulepszonej wersji. Przebieg lekcji jest rejestrowany za pomocą kamery wideo a następnie odtwarzany podczas dyskusji, co ułatwia szczegółową analizę jej kolejnych etapów

sprzężenie zwrotne informacja zwrotna powinna być szczegółowa i zarówno potwierdzać prawidłowo wykonane czynności, jak i przekazywać konstruktywną krytykę

*** metoda ma na celu szybkie i względnie precyzyjne opanowanie złożonych czynności nauczycielskich pozwala na doświadczenie zmian w procesie uczenia się będących rezultatem modyfikacji działań dydaktycznych w toku bieżącej ewaluacji przynosi wymierne efekty nie tylko w postaci zdobytych doświadczeń ale także korzyści w postaci zbioru samodzielnie przygotowanych programów komputerowych i multimedialnych, zestawu konspektów lekcji, nagrań wideo zawierających wzorcowe lekcje

Film

Studia nad nauczycielem opłacają się Studia nad nauczycielem opłacają się ! Zasób wiedzy o nauczaniu jest bogaty; w nim nauczyciele, szkoły znajdą oparcie dla starań o rozszerzenie repertuaru strategii nauczania i uczenia się. Trzeba tylko chcieć zagłębić się w nią, własną pracę dydaktyczna i dokładniej penetrować proces i efekty uczenia się.

Podział metod 1. Metody integracyjne – odprężają, relaksują, wprowadzają w dobry nastrój i życzliwą atmosferę, zapewniają bezpieczeństwo w grupie, gwarantują poczucie tożsamości, uczą efektywnej komunikacji: „pajęczynka”, „wrzuć strach do kapelusza”, „graffiti”, „krasnoludek”, „kwiat grupowy” 2. Metody definiowania pojęć – celem jest nauka analizowania i definiowania pojęć, ale też negocjacji i przyjmowania różnego stanowiska: „burza mózgów”, „mapy pojęciowe”, „kula śniegowa” 3. Metody hierarchizacji – uczą klasyfikowania i porządkowania wiadomości w relacjach niższości i wyższości: „piramida priorytetów”, „diamentowe uszeregowanie” 4. Metody twórczego rozwiązywania problemów – uczą krytycznego i twórczego myślenia i łączenia wiedzy z doświadczeniem: „kolorowe kapelusze”, „rybi szkielet”, „dywanik pomysłów”, „6, 3, 5” 5. Metody pracy we współpracy – uczą współpracy i akceptacji indywidualnych różnic, pracy w grupie, razem z grupą: „zabawa na hasło”, „układanka” 6. Metody diagnostyczne – polegają na zbieraniu informacji o przebiegu i wynikach określonego stanu rzeczy: „metaplan”, „obcy przybysz”, „procedura U” 7. Metody dyskusyjne – uczą dyskusji, prezentowania własnego stanowiska: „debata za i przeciw”, „dyskusja panelowa”, „dyskusja punktowana”, „akwarium” 8. Metody rozwijające twórcze myślenie – uczą myślenia twórczego i odkrywania swoich predyspozycji, swoich zdolności: „słowo przypadkowe”, fabuła z kubka” 9. Metody grupowego podejmowania decyzji – preferują efektywne uczestnictwo w dyskusji o i uczą odpowiedzialności za swoje i grupowe decyzje oraz podejmowania decyzji na podstawie faktów: „drzewko dyskusyjne”, „pustynia”, „6 par butów” 10. Metody planowania – pozwalają uczniom planować rzeczywistość, fantazjować, marzyć i planować urzeczywistnianie swoich marzeń: „gwiazda pytań”, „planowanie przyszłości” 11. Gry dydaktyczne – uczą przestrzegania reguł, właściwej radości z wygranej i umiejętności przyjmowania przegranej: „magiczny kalkulator”, „dziwne powiedzonka” 12. Metody przyspieszonego uczenia się – szybkie przyswajanie wiedzy: „techniki szybkiego czytania”, „haki pamięciowe”, „łańcuchowa metoda skojarzeń” 13. Metody ewaluacyjne – pozwalają dokonywać oceny siebie, innych, uczą przyjmowania krytyki: „termometr uczuć”, „smile”, „kosz i walizeczka”, „tarcza strzelecka”

BIBLIOGRAFIA R. I Arends – Uczymy się nauczać, Warszawa 1994 www.wsipnet.pl/kluby/chemia.html?id=7399&k=1094 (film) http://szkolnictwo.pl/index.php?id=PU7298&page=4 B. Joyce, E. Calhoun, D. Hopkins, Przykłady modeli uczenia się i nauczania, Warszawa 1999