Wytyczne do programów szkoleń, usług doradczych i praktyk zawodowych Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżet państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Wytyczne do programów szkoleń, usług doradczych i praktyk zawodowych PROJEKT: Diagnoza dostosowania umiejętności i kwalifikacji zawodowych do wymogów lubuskiego rynku pracy realizowany przez: ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku PRIORYTET II – Wzmocnienie Rozwoju Zasobów Ludzkich w Regionach DZIAŁANIE 2.1 – Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie

Gospodarka oparta na wiedzy wymaga zwiększenia nakładów na kapitał ludzki, ale inwestycje te powinny być racjonalne i przemyślne. Aby prowadzić do wzrostu gospodarczego, do poprawy produktywności i wzrostu dobrobytu, edukacja musi być skoordynowana z potrzebami gospodarki, dostosowywać się do zmian zachodzących na rynku pracy.

Wśród najważniejszych wyzwań rozwojowych województwa lubuskiego, obok zapewnienia przestrzennej, gospodarczej i społecznej spójności regionu, rozwoju przedsiębiorczości oraz efektywnego wykorzystania zasobów środowiska naturalnego i kulturowego, wskazuje się podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa i zwiększenie potencjału innowacyjnego nauki i gospodarki. /Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego, 2000/

Analiza SWOT dla wykształcenia i edukacji w województwie lubuskim MOCNE STRONY Równomierna sieć szkół ponadpodstawowych. Rozwijające się ośrodki akademickie. Uniwersytet Europejski Viadrina – Frankfurt/Słubice.

Analiza SWOT dla wykształcenia i edukacji w województwie lubuskim SŁABE STRONY Niski wskaźnik osób z wyższym wykształceniem. Zbyt duży udział zasadniczego szkolnictwa zawodowego. Niedostateczne nasycenie niektórych kierunków samodzielną kadrą naukową Brak takich kierunków kształcenia wyższego jak prawo i ekonomia.

Z Raportu Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie lubuskim w 2005 roku: Struktura kształcenia w Lubuskiem nie do końca odpowiada potrzebom regionalnego rynku pracy. „Rynek pracy w lubuskim charakteryzuje się głęboką nierównowagą między popytem i podażą w przekroju zawodowym.” Wobec takiej sytuacji niezbędne jest podjęcie działań prowadzących do ograniczenia problemu niedopasowania struktury kształcenia do struktur zatrudnienia, potrzeb gospodarki i popytu na określone kwalifikacje zawodowe w regionie.

Budowa gospodarki opartej na wiedzy wymaga ukierunkowania regionalnej polityki edukacyjnej na następujące cele: Powszechny dostęp do edukacji i szkoleń. Podniesienie poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych mieszkańców województwa. Poprawa jakości kształcenia, ze szczególnym uwzględnieniem szkolnictwa zawodowego oraz wyższego, przygotowującego absolwentów do wejścia na rynek pracy. Skoordynowanie systemu kształcenia z potrzebami regionalnej gospodarki, Rozwój kształcenia ustawicznego.

Szkolnictwo wyższe Wyniki badania studentów Większość (62,1%) badanych studentów dobrze oceniła poziom przygotowania zawodowego absolwentów przez własną uczelnię. Ponad połowa studentów planuje podjąć pracę odpowiadającą ich kierunkowi wykształcenia (59%).

Większość studentów ma świadomość trudności na rynku pracy i dość nisko ocenia swoje szanse na znalezienie zatrudnienia w wyuczonym zawodzie na różnych rynkach pracy: w miejscu swego zamieszkania, w swoim powiecie, w województwie oraz na ogólnopolskim rynku pracy. ↓ Studenci widzą brak zapotrzebowania na swoje kwalifikacje i swój kierunek wykształcenia na regionalnym rynku pracy, dostrzegają rozbieżność między systemem edukacyjnym a potrzebami rynku pracy w regionie.

Niekorzystna struktura kierunkowa studiów W województwie lubuskim najwięcej osób studiuje na kierunkach: ekonomicznych i administracyjnych, pedagogicznych, informatycznych oraz humanistycznych. Bardzo niski jest odsetek osób studiujących na kierunkach techniczno-inżynieryjnych, z zakresu nauk ścisłych i matematyki. „Uczelnie podejmując decyzje odnośnie kierunków kształcenia kierują się przede wszystkim subiektywną oceną preferencji maturzystów, opłacalnością finansową otwarcia kierunku, w najmniejszym stopniu zaś, jeżeli w ogóle, opinią pracodawców” /Raport Zatrudnienie w Polsce 2005/

Niewłaściwe decyzje edukacyjne młodzieży? Młodzież wybierając kierunek studiów rzadko bierze pod uwagę swoje przyszłe szanse na rynku pracy, a przede wszystkim własne zainteresowania. Często o wyborze kierunku studiów decyduje przypadek, moda na dany kierunek, czy jego prestiż, lub taki sam wybór znajomych. W związku z upowszechnianiem się kształcenia na poziomie wyższym, na dzisiejszym rynku pracy wykształcenie wyższe przestało być gwarantem znalezienia zatrudnienia i stosunkowo wyższych zarobków. Obecnie liczy się nie tyle dyplom ukończenia wyższej uczelni, ale ukończony kierunek i tryb studiów, dodatkowe umiejętności i kwalifikacje ściśle związane z wykonywanym zawodem

Szkolnictwo wyższe - WYTYCZNE Systematyczna analiza zmian zapotrzebowania na kwalifikacje zawodowe, na określonych specjalistów na regionalnym rynku pracy. Dopasowanie kierunków kształcenia do potrzeb regionalnego rynku pracy. Wspieranie kierunków kształcenia określanych jako priorytetowe w UE (nauki przyrodnicze, matematyczno-fizyczne, techniczne).

Szkolnictwo wyższe - WYTYCZNE Nawiązanie współpracy z przedsiębiorcami w regionie w celu uaktualniania programów nauczania i wyposażenia absolwentów w wiedzę, umiejętności, postawy i zachowania oczekiwane przez pracodawców. Upowszechnianie wśród studentów znajomości języków obcych oraz obsługi komputera. Współpraca między placówkami edukacyjnymi i instytucjami poradnictwa zawodowego; rozpowszechnianie informacji wśród młodzieży o istnieniu takich instytucji.

Szkolnictwo zawodowe na poziomie średnim Wyniki badania uczniów Uczniowie szkół zawodowych województwa lubuskiego są oni w dużej mierze zadowoleni z poziomu przygotowania zawodowego absolwentów, jakie daje ich szkoła. 41,5% uczniów średnich szkół zawodowych i 47,6% uczniów zasadniczych szkół zawodowych planuje pracować w wyuczonym zawodzie. Lubuska Regionalna Strategia Innowacji: jedną ze słabych stron regionu lubuskiego jest niewystarczające praktyczne przygotowanie absolwentów do pracy w przedsiębiorstwach.

Praktyki zawodowe Uczniowie doceniają znaczenie praktyk zawodowych, widząc w nich możliwość: poznania środowiska pracy (75,4%), uzupełnienia wiedzy teoretycznej (53,1%), zwiększenia swoich szans na zatrudnienie w danej firmie (40,8%), poznania nowych ludzi (32,9%), poznania przepisów i procedur w praktyce (18,9%). Mankamenty praktyk zawodowych wg uczniów to: krótki czas trwania praktyk (46,1%), przydzielanie praktykantom jedynie błahych zadań (45,2%), niechętne nastawienie pracowników do praktykantów (25,4%), brak określonego programu odbywanych praktyk zawodowych (21,9%),

Lubuscy przedsiębiorcy niechętnie organizują praktyki zawodowe: w badanej grupie pracodawców praktykantów przyjmowało 53,9% małych, średnich i dużych przedsiębiorstw i 30,8% firm zatrudniających do 9 pracowników. Istotną kwestią jest zachęcenie przedsiębiorców w regionie do włączenia się w proces kształcenia zawodowego. Współpraca między szkołami i przedsiębiorstwami w regionie odgrywa dużą rolę w dopasowywaniu systemu edukacji do potrzeb regionalnej gospodarki. Pozwala na lepsze przygotowanie absolwentów do podjęcia pracy zawodowej i zdobycie przez nich praktycznych umiejętności wymaganych przez pracodawców.

Szkolnictwo zawodowe Szkolnictwo zawodowe nie powinno kształcić fachowców o wąskiej specjalności. Dziś konieczne jest nie kształcenie w zawodzie, ale nabywanie kwalifikacji zawodowych – zespołu umiejętności umysłowych i praktycznych, opartych na odpowiadającej im wiedzy teoretycznej i praktycznej, dostosowanych do skutecznego rozwiązywania określonych zadań zawodowych Uczniowie zasadniczych i średnich szkół zawodowych powinni nabywać w procesie kształcenia kompetencje kluczowe, na które składają się, wiedza, umiejętności (np. języki obce, technologie informacyjno-komunikacyjne), w tym umiejętności praktyczne i postawy pozwalające na swobodne i świadome poruszanie się na polskim i międzynarodowym rynku pracy.

Trzy czynniki decydujące o jakości kształcenia zawodowego: przygotowanie teoretyczne, dające wiedzę zawodową umożliwiającą zdobywanie różnych zawodów o szerokim profilu; przygotowanie praktyczne, pozwalające na sprawne wykonywanie określonych prac, specjalności, czynności, zadań, obsługiwanie określonych maszyn i urządzeń, itp.; przygotowanie społeczne, obejmujące znajomość stosunków pracy w przedsiębiorstwie (instytucji), organizacji stanowisk pracy, znajomość i respektowanie określonej hierarchii i dyscypliny w miejscu pracy. /M. Kabaj 2002/ ↓ Niezbędne jest wprowadzenie dualnego systemu kształcenia – w którym kształcenie ogólne i zawodowe odbywa się zarówno w szkole, jak i w miejscu pracy.

Kształcenie zawodowe na średnim poziomie - WYTYCZNE Dostosowywanie kierunków kształcenia zawodowego i programów nauczania do popytu na określone kwalifikacje na regionalnym rynku pracy. Nawiązanie współpracy z przedsiębiorcami w regionie w celu realizacji dualnego systemu kształcenia. Konieczność ciągłego dokształcania nauczycieli, przygotowania ich realizacji programów, dostosowanych do zmieniającej się rzeczywistości i potrzeb rynku pracy.

Kształcenie zawodowe na średnim poziomie - WYTYCZNE Umożliwianie uczniom szkół zawodowych zdobywania kompetencji kluczowych, w tym znajomości języków obcych oraz korzystania z technik społeczeństwa informacyjnego. Integracja systemu kształcenia tradycyjnego z ustawicznym i propagowania uczenia się przez całe życie wśród uczniów szkół zawodowych Badanie losów i karier zawodowych absolwentów szkół zawodowych.

Wyniki badań przeprowadzonych wśród uczniów i studentów Wybory rodzaju szkoły i kierunku kształcenia nie zawsze są racjonalne i przemyślane - Młodzi ludzie kierują się przede wszystkim własnymi zainteresowaniami. Często u podstaw ich decyzji leży taki sam wybór znajomych, odpowiadająca im procedura kwalifikacyjna, czy moda na dany kierunek kształcenia. Młodzież nie ma przemyślanej, opracowanej własnej drogi zawodowej - Pytana o plany zawodowe po ukończeniu edukacji, często nie potrafi odpowiedzieć lub stwierdza, że przyjmie jakąkolwiek pracę.

Raport dotyczący realizacji Programu „Pierwsza Praca” w województwie lubuskim, 2005, WUP w Zielonej Górze: „Podejmowane przez młodych ludzi starania w znalezieniu zatrudnienia kończą się często niepowodzeniem. Większość z nich trafia do rejestrów urzędów pracy. Brak znajomości wymogów rynku pracy powoduje, że młodzi ludzie wybierają niewłaściwe kierunki kształcenia lub przekwalifikowania. Również często młodzi ludzie z jednej strony nie zdają sobie sprawy z własnych atutów i możliwości, z drugiej nie znając realiów rynku pracy mają zbyt wygórowane wymagania i często przyjmują postawę roszczeniową. Jednocześnie część z młodych ludzi wykazuje niską motywację do samodzielnego i aktywnego poszukiwania pracy, małą mobilność oraz reprezentuje bierną postawę na proponowaną pomoc.”

Poradnictwo zawodowe w woj. lubuskim 9 Szkolnych Ośrodków Kariery 5 Akademickich Biur Karier Ochotnicze Hufce Pracy Urzędy pracy Centra informacji i planowania kariery zawodowej Mieszkańcy województwa mają do dyspozycji wiele różnych instytucji, wspierających ich w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych, planowaniu drogi zawodowej, poszukiwaniu pracy. Istotną kwestią jest zapewnienie do nich powszechnego dostępu, także mieszkańcom obszarów wiejskich oraz osobom niepełnosprawnym. Działaniem na rzecz powszechnego dostępu do poradnictwa zawodowego jest włączanie go do systemu edukacji szkolnej.

Poradnictwo zawodowe - WYTYCZNE Zatrudnienie doradców zawodowych w szkołach gimnazjalnych i średnich – dostęp młodzieży do informacji o sytuacji na rynku pracy i umiejętność określenia własnych predyspozycji pozwoli na bardziej świadome decyzje o wyborze kierunku kształcenia i zawodu. Umożliwienie studentom kontaktu ze specjalistą w zakresie orientacji i poradnictwa zawodowego. Włączenie do programów nauczania zajęć z zakresu orientacji zawodowej, organizowanie w szkołach spotkań z osobami wykonującymi różne zawody. Przygotowanie kadry nauczycielskiej do zadań z zakresu poradnictwa zawodowego.

Poradnictwo zawodowe - WYTYCZNE Współpraca między placówkami edukacyjnymi i instytucjami poradnictwa zawodowego; rozpowszechnianie informacji wśród młodzieży o istnieniu takich instytucji. Powszechny dostęp do poradnictwa zawodowego dorosłych mieszkańców regionu, zwiększenie kadr doradców zawodowych, pośredników pracy zarówno w powiatowych urzędach pracy jak również w Centrach Informacji i Planowania Kariery zawodowej. Rozwijanie poradnictwa zawodowego na odległość, promowanie i udostępnianie tej usługi przede wszystkim wśród osób niepełnosprawnych.

Kształcenie ustawiczne (life-long learning) „Konieczne jest kształcenie bardziej otwarte i bardziej elastyczne, takie, które zachęcałoby do nabywania kompetencji w ciągu całego życia” /Biała Księga, KE/ Wymagania współczesnej konkurencyjnej gospodarki powodują, że człowiek musi uczyć się przez całe życie musi wciąż odnawiać, aktualizować, poszerzać, wzbogacać swoje kwalifikacje zawodowe. Kształcenie ustawiczne odnosi się do wszystkich form doskonalenia zawodowego: szkolnych (nauka w formalnym systemie edukacji szkolnej), pozaszkolnych (kursy, szkolenia, seminaria, konferencje) poprzez samokształcenie (korzystanie z różnego typu kursów multimedialnych, audycji naukowych, książek, czasopism specjalistycznych, itp.)

Rozwój kapitału ludzkiego w regionie lubuskim wymaga, z jednej strony promowania kształcenia przez całe życie wśród mieszkańców województwa i upowszechniania informacji o dostępnych możliwościach edukacji ustawicznej w regionie, z drugiej – zwiększania dostępu do różnych form kształcenia ustawicznego, szczególnie na obszarach wiejskich i w małych miejscowościach oraz dbania o ich jakość i powiązanie z potrzebami regionalnego rynku pracy.

Wyniki badań – uczniowie i studenci Większość badanych uczniów (66%) i studentów (63,7%) nie odbywała żadnych szkoleń w ciągu ostatnich 24 miesięcy. Do kursów i szkoleń najwyżej ocenianych przez uczniów i studentów należą: kursy językowe, prawa jazdy oraz obsługi komputera Dość wysoko młodzi ludzie ocenili szkolenia w zakresie rozwoju osobistego, co pokazuje zapotrzebowanie na rozwijanie kompetencji w tym zakresie.

Podnoszenie kwalifikacji przez osoby pracujące Ponad jedna trzecia pracujących (34,5%) podejmuje działania mające na celu uzupełnienie i doskonalenie kwalifikacji zawodowych. Osoby pracujące najczęściej korzystają z kursów i szkoleń (44,9%) lub podnoszą swoje wykształcenie, kontynuując naukę szkolną czy podejmując studia (39,6%). Badani pracownicy za najbardziej korzystne z podejmowanych przez siebie samodzielnie szkoleń uznali szkolenia ze sprzedaży i obsługi klienta, kursy prawa jazdy, szkolenia w zakresie obsługi urządzeń biurowych, ubezpieczeń, praktycznego wykonywania zawodu, rozwoju osobistego, obsługi maszyn i urządzeń oraz finansów i księgowości

Inwestycje w kapitał ludzki 61,5% badanych przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 pracowników i 40,1% mikroprzedsiębiorstw korzysta z zewnętrznych szkoleń dla pracowników. Pracodawcy najczęściej szkolą pracowników na specjalistycznych kursach zawodowych (np. BHP, elektryczne I i II stopnia), na kursach praktycznego wykonywania zawodu oraz finansów i księgowości

Kształcenie ustawiczne - WYTYCZNE Promowanie idei uczenia się przez całe życie wśród młodzieży i dorosłych, ze zwróceniem uwagi na grupy dotknięte ubóstwem, długotrwałym bezrobociem, niepełnosprawnością oraz mieszkańców wsi. Zwiększanie dostępu do różnych form kształcenia ustawicznego, rozpowszechnianie informacji o możliwościach szkoleniowych Rozwój różnorodnych form kształcenia ustawicznego, w tym samokształcenia oraz kształcenia na odległość.

Kształcenie ustawiczne - WYTYCZNE Dopasowywanie oferty szkoleniowej do wymogów rynku pracy; np. organizowanie kursów rozwoju osobistego, kształtujących postawy i zachowania interpersonalne potrzebne w pracy zawodowej (asertywność, samodzielność, autoprezentacja, itp.) zachęcanie regionalnych przedsiębiorców do inwestycji w zasoby ludzkie i korzystania z możliwości dofinansowania szkoleń dla pracowników Kontrola jakości szkoleń i kursów.

Rozwój przedsiębiorczości Jeden z priorytetów Strategii Lizbońskiej Przykład województwa lubuskiego pokazuje, że dynamiczny rozwój małych i średnich przedsiębiorstw może być kołem napędowym rozwoju społeczno-gospodarczego regionu. 18,1% badanych uczniów i 17% studentów wiąże swoją zawodową przyszłość z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej

Rozwój przedsiębiorczości - WYTYCZNE Rozpowszechnianie wśród mieszkańców regionu informacji na temat możliwości związanych z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej. Opracowanie programu nauczania przedsiębiorczości na kolejnych poziomach kształcenia szkolnego, który obejmowałby aspekty teoretyczne i praktyczne; włączenie praktyków, osób prowadzących działalność gospodarczą w jego tworzenie oraz w proces dydaktyczny praktyków, osób prowadzących działalność gospodarczą. Nawiązanie współpracy między szkołami i przedsiębiorstwami w regionie, która umożliwiłaby odbywanie praktyk i staży uczniom i studentom.

Rozwój przedsiębiorczości - WYTYCZNE Współpraca szkolnictwa z urzędami pracy oraz innymi instytucjami wspierania przedsiębiorczości Przygotowanie kadry nauczycielskiej i akademickiej do propagowania i kształtowania postaw przedsiębiorczych oraz nowych możliwości działania na rynku pracy (eBusiness). Zachęcanie młodych ludzi do przedsiębiorczości poprzez tworzenie Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorstw oraz organizacji o podobnym charakterze działających na poziomie szkolnictwa ponadgimnazjalnego. Objęcie szkoleniami z zakresu przedsiębiorczości nie tylko młodzieży, ale i bezrobotnych oraz osób niepełnosprawnych. Umożliwienie jak najszerszego dostępu do szkoleń dotyczących przedsiębiorczości osób z obszarów wiejskich oraz małych miejscowości.

Podsumowanie Przechodzenie do gospodarki opartej na wiedzy wymaga rozwoju kapitału ludzkiego w regionie. System kształcenia musi być dopasowany do wymogów regionalnego rynku pracy. Niezbędne jest współdziałanie i współodpowiedzialność wszystkich podmiotów edukacji zawodowej i rynku pracy. Regionalni przedsiębiorcy muszą aktywnie włączyć się w proces przygotowywania młodych ludzi do podjęcia pracy zawodowej. System kształcenia tradycyjnego musi zostać powiązany z systemem kształcenia ustawicznego, by umożliwić jednostkom rozszerzanie lub zmianę kwalifikacji zawodowych w warunkach zmieniającego się rynku pracy. W funkcjonowaniu na rynku pracy i dopasowywaniu się do jego wymogów pomóc jednostkom muszą instytucje poradnictwa zawodowego. Konieczne jest kształtowanie postaw przedsiębiorczych, by samozatrudnienie stało się realnym scenariuszem działania na rynku pracy dla coraz większej liczby mieszkańców w regionie i stymulowało rozwój gospodarczy.

Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżet państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Dziękuję za uwagę PRIORYTET II – Wzmocnienie Rozwoju Zasobów Ludzkich w Regionach DZIAŁANIE 2.1 – Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie