Młodzież Lubuska 2012 – charakterystyka ogólna z perspektywy uczniów i dyrektorów szkół dr hab. Grażyna Miłkowska, prof. UZ Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Zawartość wystąpienia Cele i założenia badawcze Konkluzje z badań Niepokoje pedagogiczne Rekomendacje dla praktyki

Lubuszanie 2012. Diagnoza stanu Raport z badań Młodzież Lubuska 2012 – badania szkolne Młodzież Lubuska 2012 – w opiniach dyrektorów szkół Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Cel badań: Poznanie zagrożenia marginalizacją i wykluczeniem z perspektywy: DYREKCJI I PEDAGOGÓW SZKOLNYCH UCZNIÓW KLAS GIMNAZJALNYCH INDYWIDUALYCH PRZYPADKÓW Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

BADANIA DYREKCJI I PEDAGOGÓW SZKOLNYCH POZWOLIŁY USTALIĆ: odsiew szkolny, drugoroczność, brak realizacji obowiązku szkolnego po skończeniu szkoły podstawowej , liczbę uczniów podejmujących wagary szkolne, liczbę uczniów z niepowodzeniem szkolnym, przyczyny trudności uczniów w nauce, liczbę uczniów tzw. „eurosierot”, Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

problemy w funkcjonowaniu psychospołecznym z rówieśnikami, współpracę z rodzicami uczniów, pracę z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych i ich rodzinami, działania profilaktyczne placówek, współpracę z instytucjami środowiska lokalnego na rzecz wyrównywania szans edukacyjnych młodzieży, wsparcie udzielane młodzieży Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

BADANIA UCZNIÓW POZWOLIŁY ustalić:: funkcjonowanie młodych Lubuszan w rodzinach, aktywność ekonomiczną dzieci spowodowaną słabą kondycją finansową rodziny, dysfunkcje w rodzinie, funkcjonowanie w szkole, (niepowodzenia szkolne, trudności), podejmowanie zachowań ryzykownych (inicjacja nikotynowa, alkoholowa, narkotykowa; zachowania agresywne), Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

funkcjonowanie dzieci i młodzieży w grupach rówieśniczych konflikt z prawem (czyny karalne: kradzieże, bójki, prostytucja i in.), funkcjonowanie dzieci i młodzieży w grupach rówieśniczych problemy indywidualne i rówieśnicze, sposoby radzenia sobie z trudnościami i problemami, osoby znaczące i grupy wsparcia, Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

sposoby spędzania czasu wolnego przez młodzież, aktywność kulturalną gimnazjalistów, dostęp do środków masowego przekazu (Internetu, komputera, telefonów komórkowych), zagrożenie uzależnieniem młodzieży od gier komputerowych, telefonów komórkowych. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

BADANIA INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW POZWOLIŁY m.in: opisać indywidualne przyczyny sytuacji życiowej badanych, poznać sposoby radzenia sobie przez badanych w sytuacjach trudnych i ich efekty, poznać działania podejmowane wobec w/w uczniów w szkole i środowisku lokalnym, poznać młodzież najbardziej narażoną na marginalizację i wykluczenie, opracować indywidualne programy profilaktyczne, Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Konkluzje z badań Pozytywnie należy ocenić sytuację osobistą młodych Lubuszan. Większość z nich ma poczucie wpływu na własne życie, większość też wykazuje pozytywną postawę wobec samego siebie, wysoko oceniając swoje cechy i możliwości. Lubuska młodzież ma poczucie wsparcia. Zdecydowana większość gimnazjalistów posiada osoby, do których mogą zwrócić się o pomoc, mają osobę godną i autorytety. Deficyty w tym zakresie posiadają głównie uczniowie z niepowodzeniami szkolnymi. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Konkluzje z badań Wsparcie badani uzyskują głównie od kolegów, koleżanek i rodziców, niestety zdecydowanie za rzadko od innych dorosłych. Autorytetami dla młodych ludzi są zdecydowanie rodzice. Nauczyciele czy pedagodzy szkolni nie stanowią znaczących autorytetów, chociaż warto podkreślić, że mają najwięcej wskazań spośród obcych dorosłych. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wskaźnik sukcesu szkolnego w lubuskich gimnazjach wynosi 85,6%. Konkluzje z badań Z opinii dyrektorów szkół wynika, że zdecydowana większość uczniów z powodzeniem rozpoczyna i kończy edukację na etapie szkoły gimnazjalnej. Wskaźnik sukcesu szkolnego w lubuskich gimnazjach wynosi 85,6%. Problem z ukończeniem gimnazjum ma 14,4% ogółu, co daje trzech – czterech uczniów na jedną szkołę.Główne przyczyny tkwią w braku osiągnięć szkolnych oraz zaniechaniu spełniania obowiązku szkolnego. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Konkluzje z badań Młodzi Lubuszanie osiągają niewysokie wyniki w nauce, mimo to mają wysokie aspiracje edukacyjne. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

zdobywanie pozytywnych ocen z niektórych przedmiotów (61,6%), Konkluzje z badań Ponad ¾ młodych Lubuszan zmaga się z licznymi i różnorodnymi trudnościami w szkole. Główne z nich to: zdobywanie pozytywnych ocen z niektórych przedmiotów (61,6%), zachowanie dyscypliny na lekcjach (40,1%), budowanie dobrych relacji z nauczycielami (30,1%). Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Konkluzje z badań Zdecydowana większość gimnazjalistów lubuskich należy do grupy rówieśniczej i ma przyjaciół. Grupa rówieśnicza służy głównie wspólnej zabawie, jest też źródłem wsparcia Zdecydowanie pozytywną cechą lubuskiej młodzieży jest jej akceptacja dla aktywności społecznej na rzecz innych ludzi, w tym głównie w organizacjach charytatywnych i wolontariacie. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Konkluzje z badań Młodzież lubuska spędza czas wolny w towarzystwie swoich kolegów i koleżanek. Przeznacza go głównie (¾ gimnazjalistów) na spotkania w domach kolegów czy koleżanek, czasami na klatkach schodowych, spacerowanie po mieście czy wsi, grę w piłkę nożną, siedzenie przed komputerem (59%) czy przesiadywanie w galerii czy w centrach handlowych. Czas wolny jest spędzany bez udziału i kontroli osób dorosłych. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Konkluzje z badań Kontakt młodzieży z instytucjami kultury ogranicza się głównie do kina. Warto wskazać, iż ponad 40% gimnazjalistów nigdy nie było w filharmonii, 28,5% nie oglądało żadnej wystawy, co szósty nie był w muzeum. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Konkluzje z badań Wysoki jest wskaźnik zachowań aspołecznych młodzieży: 2/3 uczniów przyznaje, że podejmuje zachowania agresywne, ponad połowa wagaruje, co trzeci uczeń posiada doświadczenia z piciem alkoholu, ponad ¼ przyznaje, że pali papierosy (26,2%), 7,6% ogółu przyjmowało narkotyki i dopalacze, 92,4% stwierdziło, że nigdy ich nie przyjmowało. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Konkluzje z badań W opinii dyrektorów - systematyczne naruszane są zasady i normy społeczne a także statuty i regulaminy szkolne. Najczęściej zauważane stanowią: znieważanie innych osób, przemoc słowna i psychiczna, kradzieże, pobicia. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wyraźnie dostrzegane są zachowania ryzykowne młodzieży: Konkluzje z badań Wyraźnie dostrzegane są zachowania ryzykowne młodzieży: wagary szkolne, - palenie papierosów, picie alkoholu - zachowania agresywne. Zdaniem dyrekcji doświadczenia związane ze spożywaniem alkoholu, paleniem papierosów i zachowaniami agresywnymi ma blisko ¼ młodzieży gimnazjalnej, posiadanie czy przyjmowanie narkotyków stwierdzono u 55 uczniów. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Ponad połowa gimnazjalistów doświadcza agresji rówieśniczej, Konkluzje z badań Ponad połowa gimnazjalistów doświadcza agresji rówieśniczej, co szósty jest ofiarą wymuszeń, co siódmy/ósmy jest ofiarą kradzieży (13,4%). Zdecydowanie bardziej narażeni są na te zachowania uczniowie wywodzący się z rodzin niepełnych i wychowywani poza rodziną, dzieci rodziców bezrobotnych, zamieszkujący powiaty o wysokim wskaźniku bezrobocia. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Konkluzje z badań W co piątej szkole funkcjonują grupy uczniów znęcających się psychicznie (tzw. mobbing), w co dziesiątej – fizycznie. Blisko połowa dyrektorów szkół (43,8%) dostrzega problem cyberprzemocy – kierowana ona jest głównie na koleżanki i kolegów z klasy. Sporadycznie w szkołach występuje zjawisko agresji uczniów kierowanej na nauczycieli. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Konkluzje z badań Około 1/5 populacji gimnazjalistów podejmuje działania, które mogą prowadzić do uzależnienia od komputera i Internetu. Dyrektorzy szkół również dostrzegają problemy związane z uzależnieniami uczniów. Najbardziej niepokojącym jest – w ich opinii: uzależnienie od telefonu komórkowego dotykające 14,5% uczniów uzależnienie od Internetu obejmujące blisko 1/10 populacji gimnazjalistów (9,7%).

Pedagogiczne niepokoje Zapotrzebowanie na różnorodne formy pomocy (dożywiania, pomoc rzeczowa, finansowa, stypendia i in.) jest prawie dwukrotnie wyższe od tego, jakiego uczniowie doświadczają. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

3,8% bezpłatne podręczniki 8,1% 2,5% pomoc rzeczowa 5,1% Pomoc oraz wsparcie uczniów i rodzin w opinii dyrektorów Świadczona Oczekiwana 12,7% bezpłatne posiłki 22% 4,9% pomoc pieniężna 6,8% 3,9% wypoczynek letni 6,5% 3,8% bezpłatne podręczniki 8,1% 2,5% pomoc rzeczowa 5,1% Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Pedagogiczne niepokoje Słabe wyniki w nauce - Lubuscy gimnazjaliści mało pozytywnie oceniają swoje osiągnięcia szkolne. Aż 58,3% z nich przyznaje, że średnia ocen lokuje ich w gronie uczniów dostatecznych (40,3%) i miernych (18,0%); tylko niespełna co dziesiąty gimnazjalista (9,4%) jest uczniem bardzo dobrym, co trzeci dobrym (32,3%). Aż 200 osób (8% badanych) doświadczyło drugoroczności. 487 uczniów umieszczonych w roku szkolnym 2010/2011 w placówkach resocjalizacyjnych (przede wszystkim OHPracy i młodzieżowych ośrodkach resocjalizacji) Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Pedagogiczne niepokoje Brak działań zmierzających do pomocy uczniom z trudnościami i niepowodzeniami szkolnymi. Tylko w 15% badanych szkół funkcjonują klasy integracyjne; klasy wyrównawcze i terapeutyczne prowadzone są sporadycznie Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Pedagogiczne niepokoje Liczna grupa gimnazjalistów, którzy mają problem z ukończeniem nauki w gimnazjum a także liczna grupa młodzieży przejawiająca trudności w nauce oraz w nauce i zachowaniu, której pomoc jest utrudniona z powodu braku specjalistycznych diagnoz i opinii. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Pedagogiczne niepokoje Brak dorosłych w organizacji czasu wolnego młodzieży i brak wzorców aktywnego wypoczynku. Gimnazjaliści nie mają pomysłu na aktywne i rozwijające spędzanie czasu wolnego. Podejmowane formy aktywności mogą sprzyjać podejmowaniu zachowań ryzykownych. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wnioski i rekomendacje Pilną potrzebą jest wdrożenie zasad pomocy udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej określonej w rozporządzeniu ministra edukacji narodowej z dnia 17 listopada 2010r. (Dz. U. z dnia 2 grudnia 2010 r.). Rolą organów prowadzących szkoły jest wzmocnienie kadry placówek o specjalistów, w szczególności psychologów, pedagogów, logopedów i doradców zawodowych. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wnioski i rekomendacje Zwiększenie różnorodnych form pomocy uczniom i ich rodzinom zgodnie z zapotrzebowaniem szkół (dożywianie, pomoc rzeczowa, finansowa, stypendia i in.) zwiększenie udziału młodzieży z trudnościami w nauce w zajęciach pozalekcyjnych, szczególnie o charakterze poznawczym i językowym a także zajęciach służących utrwalaniu wiedzy i jej wyrównywaniu zgodnie z możliwościami indywidualnymi dziecka.

Wnioski i rekomendacje Przedmiotem troski dyrekcji szkół wato uczynić klimat szkoły i relacje między nauczycielami a uczniami. Zastanawiać bowiem musi liczba uczniów, którzy twierdzą, że ich poważną trudnością w szkole jest budowanie dobrych relacji z nauczycielami (30,1%). Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wnioski i rekomendacje Pilną potrzebą jest opracowanie procedur postępowania szkoły wobec młodzieży doświadczającej przemocy w rodzinie; szczególnie ważne jest to w odniesieniu do przemocy psychicznej i seksualnej. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wnioski i rekomendacje Uwagę pedagogów i nauczycieli powinny zwrócić także wyniki wskazujące na ofiary zachowań aspołecznych na terenie szkół. Warto pamiętać, że na przemoc rówieśniczą zdecydowanie bardziej narażeni są z rodzin niepełnych i wychowywani poza rodziną, dzieci rodziców bezrobotnych, zamieszkujący powiaty o wysokim wskaźniku bezrobocia.

Wnioski i rekomendacje Należy podejmować działania mające na celu kształcenie nastolatków do udziału w kulturze wysokiej poprzez celowe i planowe uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych regionu i kraju. Konieczne jest opracowywanie i wdrażanie programów alternatywnych oraz edukacja młodzieży w zakresie czasu wolnego młodzieży

Wnioski i rekomendacje Z badań wynika, że uzależnienie młodzieży od komputera i Internetu jest dużo wyższe, niż oceniają je dyrektorzy szkół. Niezbędne jest dalsze monitorowanie zagrożenia młodzieży ze strony środków masowego przekazu, oraz edukacja medialna zarówno młodzieży, jak i rodziców.

Wnioski i rekomendacje Opieka medyczna uczniów sprowadza się do sporadycznej opieki pielęgniarskiej. Trzeba mieć świadomość, że brak dbałości o zdrowie uczniów będzie skutkowało pogarszaniem się stanu ich zdrowia. Władze samorządowe i dyrektorzy szkół powinni zabiegać o podniesienie jakości usług w tym zakresie, szczególnie wobec młodzieży ze środowisk zagrożonych bezrobociem i rodzin dysfunkcyjnych

Wnioski i rekomendacje Przeciwdziałanie zjawisku marginalizacji i wykluczenia wymaga zwiększenia środków finansowych na potrzeby uczniów potrzebujących ale także skonsolidowania wysiłków władz i społeczności lokalnej w organizowaniu form wsparcia i pomocy dla młodzieży uczącej się i jej rodzin.

Wartość praktyczna projektu Materiał do pracy wychowawczej i profilaktycznej szkół i środowiska lokalnego, zarówno w odniesieniu do zbiorowości szkolnych, jak i jednostek, Informacje do działań pomocy społecznej, pracy terapeutycznej z osobami wymagającymi wsparcia i pomocy, Materiał badawczy przydatny gminom w planowaniu działalności opiekuńczej na rzecz dzieci i ich rodzin, Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 40

Źródło refleksji nad doskonaleniem form opieki, działaniami w rodzinie i środowisku, doskonalenia kadry pedagogicznej szkół i placówek opiekuńczo-wychowawczych; aktywizowania i usamodzielniania młodzieży, pomocy młodym ludziom w życiowym stracie, Materiał do dalszego budowania czy modyfikacji dotychczasowego systemu profilaktyki społecznej w środowisku Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 41

Adresaci wyników badań: samorządy lokalne, specjaliści ds. profilaktyki, Centra Pomocy Rodzinie, Ośrodki Pomocy Społecznej, Dyrekcje, pedagodzy szkolni, nauczyciele, animatorzy życia społecznego w regionie, badacze problematyki młodzieży. Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

– charakterystyka ogólna z perspektywy uczniów i dyrektorów szkół Młodzież Lubuska 2012 – charakterystyka ogólna z perspektywy uczniów i dyrektorów szkół DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Projekt „Życie Lubuszan. Współczesność i perspektywy” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego