ŚRODOWISKOWE I SPOŁECZNE ASPEKTY WPROWADZENIA UPRAW GMO DO ROLNICTWA prof. zw. dr hab. Ludwik Tomiałojć Wykładowca Rozwoju Zrównoważonego i Ochrony Przyrody na Uniwersytecie Wrocławskim, z dyplomem kursu n.t. GMO, syn rolnika tomilu@biol.uni.wroc.pl

I. ANTYEKOLOGIZM W DEBATACH O GMO W dyskusjach tych spośród nauk oceniających wpływ na środowisko wyłączono ekologię i gleboznawstwo – choć: a) tylko te dziedziny badają zależności między organizmami oraz ich relacje ze środowiskiem b) znane są już poważne zmiany w glebach i w ekologii zespołów wywołane przez uprawy GMO

Tworzenie i uprawianie roślin GM to dwa kompletnie różne etapy: a) eksperymenty w laboratoriach, wykorzystujące wiedzę genetyczną i molekularną, b) uwalnianie do środowiska – działanie zmieniające stan środowiska, wymagające ocen opartych na wiedzy gleboznawczej, ekologicznej i ewolucyjnej. Ta dwuetapowość, oczywista przy wprowadzaniu leków, w przypadku GMO jest uparcie ignorowana.

Uwalnianie GMO do środowiska jest aktem tylko EKOLOGICZNYM Zatem: czy i jaki zespół ekologów, gleboznawców, ekspertów rolnictwa konwencjonalnego będzie te eksperymenty kontrolować? jakie gremium będzie dbać o zachowanie w dobrym stanie gleb, środowiska rolniczego, bezpieczeństwa upraw konwencjonalnych i ekologicznych?

Pytajmy: Dlaczego utrzymuje się w tajemnicy, gdzie w Polsce są owe 3000 ha eksperymentalnych upraw kukurydzy GM? Czy dlatego, że wiedząc to, niezależni naukowcy mogliby przeprowadzić tam badania terenowe i ujawnić dane np. o stanie flory i fauny glebowej?

Art. 24 byłego projektu Ustawy o GMO: W 19-osobowym składzie Komisji ds. GMO przewidywano: samych tylko biologów molekularnych bez wiedzy z zakresu ekologii i środowiska, i ani jednego uczonego z zakresu ekologii, gleboznawstwa, ekologii roślin, żywienia itp. Ci drudzy nie są pełnoprawnymi obywatelami?

II. JAKIE ŚRODOWISKOWE SKUTKI UPRAW GMO? 1. Nieodwracalność aktów uwolnienia GMO to nie rdzewiejące maszyny, lecz mnożące się, mutujące i wędrujące organizmy żywe (jakby inwazje obcych gatunków); 2. Przekazywanie obcych genów innym gatunkom GMO krzyżują się z innymi odmianami i gatunkami, są więc „genetycznym zanieczyszczeniem”; Znamy już mieszańce pomiędzy 20-25 % gatunków roślin wyższych!

A. Zubożenie agronomicznego bogactwa genetycznego GM zmniejszają różnorodność lokalnych kultywarów i odmian zwierząt hodowlanych, Marnuje to różnorodny dorobek tysięcy lat rolnictwa konwencjonalnego A zmniejszona różnorodność genetyczna utrudnia dopasowywanie upraw do zmian klimatu oraz uodparnianie się na nowe szkodniki

B. SKUTKI EKOLOGICZNE. NIEMOŻNOŚĆ zatrzymania ekspansji GMO w przyrodzie (prof. J.B. Neilands, biochemik). Transgeny przenikają z czasem do roślin dzikich, także tych w rezerwatach i parkach narodowych, oraz do organizmów glebowych i wodnych To nieodwracalne wprowadzenie nowego genetycznego czynnika, bez uprzedniego poznania jego skutków wieloletnich ekologiczno-ewolucyjnych.

GMO zagraża czystości dzikiej przyrody Nawet czystości genetycznej gatunków dzikich nie spokrewnionych z formami GM Seria prac: zmieniony chemizm GMO wpływa poprzez pyłek lub zjadane tkanki rośliny na współżyjące z nią gatunki zwierząt bezkręgowych i kręgowych zmieniając skład zespołów organizmów żywych (Alteri 1998, Hilbeck et al. 1998, Hernandez et al. 1998, Losey et al. 1999, Mizuki et al. 1999)

Redukcja różnorodności biologicznej Poprzez likwidowanie mozaikowatości krajobrazu rolniczego, jako ostoi dla wielu zanikających gatunków roślin i zwierząt. Obok inwazji zawleczonych gatunków obcych ekspansja GMO jest drugim krokiem ku absurdalnej, bo PLANETARNEJ, uniformizacji organizmów żywych.

III. PROBLEM GOSPODARCZO-SPOŁECZNY POLSKI I EUROPY to: BRAK PRACY i ŹRÓDEŁ UTRZYMANIA dla milionów obywateli, a nie NIEDOSTATEK lub ZŁA JAKOŚĆ PRODUKTÓW ROLNYCH

Rozstrzyganie o przyszłości społeczeństwa oraz o stanie środowiska jego bytowania wymaga decyzji natury moralno-filozoficznej: Jaka hierarchia wartości będzie podstawą? Czy maksymalizacja zysku dla wybranych i obcych? Czy zapisana w Konstytucji i w unijnym Traktacie Lizbońskim sprawiedliwa zasada Rozwoju Zrównoważonego = Obrona dobra wspólnego?

W przypadku upraw GMO pytamy : co dla Ustawodawcy będzie wartością nadrzędną: doraźny zysk zagranicznych właścicieli ziarna zmodyfikowanego i naszych ich klientów? czy dalekowzroczne dobro polskich rolników, naszego społeczeństwa i naszego środowiska przyrodniczego, w którym mamy żyć przez stulecia? Rolniczy neokolonializm czy rozważna niezależność?

KTO PRZECIW GMO? Konwent Marszałków Sejmiki Wojewódzkie Izby Rolnicze Kilkudziesięciu akademickich profesorów, np. Komitet Ochrony Przyrody PAN Kilkanaście dużych organizacji pozarządowych Partie PiS oraz ZIELONI 2004 Zdecydowana większość obywateli Polski DLACZEGO?

UPRAWY GMO ZASZKODZĄ POLSCE GOSPODARCZO I SPOŁECZNIE Nasze rolnictwo opiera się na rodzimej produkcji, eksporcie płodów i rodzimym przemyśle rolnym (wytwórnie pasz, np. śruty rzepakowej) Daje stały dochód i zatrudnienie paru milionom ludzi Polska i UE ma nadmiar żywności (do 40% marnowane) Rynek wschodni straciliśmy, ale zachodni rośnie… Po co nam opatentowane obce uprawy, ryzykując ich negatywne skutki?

Polski eksport prod. rolno-spożywczych w 2011 r przekroczył 60 mld zł

Rozwój rolnictwa ekologicznego Liczba gospodarstw ekologicznych w Polsce: r. 1991 - 49 r. 2000 - 950 r. 2011 - 24 416 W ciągu 11 lat wzrost 25-krotny. Wg. J. Mostowski 2012. Ekonatura 2/99: 27-29.

Uprawy GMO zagrażają rolnictwu konwencjonalemu i ekologicznemu oraz eksportowi smacznej żywności Wprowadzanie ich nie leży w interesie większości Polaków, ani rolników, ani konsumentów, ani eksporterów żywności, ani nie jest dobre dla przyrody. W 5 razy gęściej niż USA zaludnionej Polsce i pokrytej drobnopowierzchniowymi uprawami nie ma warunków dla odizolowania upraw GMO ani od upraw konwencjonalnych i ekologicznych, ani od dzikiej przyrody

Nieliczni zyskają, większość straci Polskie drobne rolnictwo najbardziej podatne na wykonkurowanie przez rolnictwo „przemysłowe” Masowe uprawy GMO grożą bankructwem drobnych rolników, jak w Indiach, i w konsekwencji wzrostem bezrobocia o 1-2 mln Polaków. Kto da im zatrudnienie i utrzymanie ich rodzinom? Zagraniczne koncerny? W USA nie pomogły!  

W czyim interesie trwa propaganda na rzecz uwolnienia GMO w Polsce wspierana w mediach przez kilku biotechnologów? Tym aspektem warto zainteresować Najwyższą Izbę Kontroli, powołaną do kontrolowania dbałości o interes publiczny.

IV. MODERNIZACJA ROLNICTWA, CZY TYLKO PRZEZ GMO? Także przez: a) uniezależnienie od ropy naftowej i chemizacji; b) wzrost plonowania przez zwiększenie pracy ludzkiej – roln. ekologiczne zmniejszające bezrobocie; c) wzbogacanie różnorodności lokalnych odpornych odmian i ras d) nowe technologie: probiotyki, dobór hodowlany wsparty markerami molekularnymi, heterozja, nawadnianie kropelkowe; e) rozwinięta biologiczna walka ze szkodnikami

FOOD FUTURES NOW: ORGANIC, SUSTAINABLE, FOSSIL- FUEL -FREE Zamiast rolnictwa przemysłowego zubażającego gleby polecajmy nową wiedzę rolniczą Świata: Ho M-W, Burcher S, Li-Ching L i inni 2008. FOOD FUTURES NOW: ORGANIC, SUSTAINABLE, FOSSIL- FUEL -FREE ISIS-TWN Report. www.i-si-s.org.uk/foodFutures.php To są wyniki badań nad tym, jak produkując żywność można chronić społeczeństwo, zdrowie, środowisko, gleby, klimat i uniezależniać rolnictwo od ropy i koncernów

V. WNIOSKI Pełne skutki upraw GMO, natury ekologicznej i ewolucyjnej, będą rozpoznawalne z opóźnieniem o całe dziesięciolecia. Twierdzenia o nieszkodliwości ekologicznej i gospodarczej GMO są nienaukowe, a emocjonalne lub interesowne. Wobec braku badań wpływ upraw GMO na przyrodę znamy słabo. Jednak co ujawniono, jest tak niepokojące, żeby wspierać ROZWAGĘ.

Wnioski c.d. Mając nadprodukcję żywności POLSKA NIE MA ŻADNYCH POWODÓW, aby wprowadzać ten ryzykowny i neokolonialny eksperyment, Przeciwnie mamy powody, by go nie dopuścić: - chroniąc DZIEDZICTWO BIOLOGICZNO-KULTUROWE setek pokoleń rolników Starego Świata - chroniąc różnorodność biologiczną dzikiej przyrody.