Nowe oblicza polityki regionalnej (?) Grzegorz Gorzelak XXXII SYMPOZJUM Współczesna Gospodarka i Administracja Publiczna PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I ROZWÓJ REGIONALNY Ustroń, 14-16 stycznia 2011 r.

Wyzwania dla Unii Europejskiej i Polski Unia Europejska w skali globalnej Polska w Unii Europejskiej i w świecie Relatywnie słabnąca innowacyjność Bardzo niska innowacyjność Malejąca konkurencyjność Konieczność zmiany przewagi „komparatywnej” na „konkurencyjną” Perspektywa marginalizacji gospodarczej Utrwalanie się marginalizacji Starzejące się społeczeństwa – schizofrenia migracyjna Starzejące się społeczeństwo, brak napływu migracyjnego Konieczność rewizji hojnego modelu socjalnego Konieczność rewizji ubogiego modelu socjalnego

Udział produktów wysokiej technologii w eksporcie,2007 Źródło: M.Starczewska-Krzysztoszek, Ranking najbardziej innowacyjnych firm w Polsce, Lewiatan, Warszawa 2008 http://www.pkpplewiatan.pl/upload/File/2009_01/Ranking_firm%20innowacyjnych.pdf

Czy polityka UE jest w stanie pokonać te wyzwania? Unia Europejska na krawędzi (?) Nie można wykluczyć rozpadu – podziału. W przypadku tych turbulencji nasza pozycja – bardzo słaba. Niezależnie od tego, jak UE wyjdzie z kryzysu i za jaką cenę uratuje euro – przyszła polityka Spójności będzie znacznie mniej hojna. Czy przy ograniczonych środkach „Europe 2020” nie podzieli losu Strategii Lizbońskiej?

Polityka Spójności w krajowych wykonaniach LU DK NL AT FR DE SE B1 IRL CY MA ES IT B2 EE C Z SK SL HU PL RO FIN Konkurencyjność cele Konwergencja PT GR UK BG A D C B LV LT UE Znaczneie Krajowe EPRC-EUROREG: The Objective of Economic & Social Cohesion in the Economic Policies of Member States, 2010 dla DG Regio

Udział środków UE określa wybór celów Konkurencyjność w skali kraju w krajach najbogatszych – korzystają z Polityki Spójności w jej „lizbońskim” wymiarze (gr. A: LUX, DK, NL, AT). Konkurencyjność regionalna – więcej konwergencji (gr. B: UK, FR, SVE, FIN, BE, IRL, CY, MLT). Konwergencja w wysoko rozwiniętych krajach feralnych lub quasi-federalnych, o znaczących i trwałych różnicach regionalnych (D, ES, ITA). Konwergencja w NKCz (BUL, CZ, EST, HU, LT, LI, PL, ROM, SK, SLO) i słabych krajach Południa (GR, PT). Ale – większość NKCz w rzeczywistości ku konkurencji krajowej!

Polityka Spójności: wersja nominalna i realna LU DK NL AT FR DE SE B1 IRL CY MA ES IT B2 EE C Z SK SL HU PL RO FIN Konkurencyjność cele Konwergencja PT GR UK BG A D C B LV LT UE Znaczneie Krajowe

PKB/capita 2008

Nieunikniona polaryzacja

Ale – głównie w wyniku metropolizacji

Kryzys – i po kryzysie… W globalnej gospodarce po kryzysie konkurencja jeszcze silniej będzie zależała od zdolności innowacyjnej. „Polska 2030”: przyszłość zaczyna się dzisiaj. Niestety, nie pamiętamy o tym. Kryzys niebezpiecznie skrócił czasowy horyzont decyzyjny – łapiemy równowagę finansową, zapominając o długofalowej strategii. Inni tego błędu nie popełniają – np. Słowenia! Nie podejmujemy refleksji nad strategią konkurencyjności polskiej gospodarki. Być może ci, którzy więcej stracili (ale rozwijali się szybko – nawet za szybko) w długim horyzoncie okażą się lepsi od nas.

Wskaźniki sukcesu innowacyjnego Pozycja absolwentów na krajowym i międzynarodowym rynku pracy. Wysoka pozycja polskich uczelni w światowych rankingach. Udział wyrobów high-tech w polskim eksporcie. Polskie marki (nie tylko Chopin, wódka i ogórki!). Powszechne postawy proinnowacyjne – także w administracji.

Kierunki wykorzystania środków polityki Spójności – co warto poprawiać Jednak za dużo na infrastrukturę, w dodatku zbyt rozproszoną. Zdecydowanie za mały wpływ na innowacyjność gospodarki – brak zmian postaw przedsiębiorstw. Zbyt mała synergia między poszczególnymi programami operacyjnymi (szczególnie KO i IG) oraz z WPR, co jest konsekwencja różnych źródeł finansowania. Brak zintegrowanej ewaluacji uwzględniającej wiele różnych oddziaływań na rozwój danego układu terytorialnego. G.Gorzelak, M.W.Kozak: Poland:country report on chievements of Cohesion policy, Applica-Ismei, 2010, dla DG Regio

Dyskusja z KSRR Nie wiemy, co to są „nadmierne społecznie oraz politycznie nieakceptowane zróżnicowania między – i wewnątrz-regionalne” Nie jest możliwe rozprzestrzenianie procesów rozwojowych z głównych ośrodków wzrostu na całe obszary województw. Trudno będzie „aktywnie przeciwdziałać marginalizacji najsłabiej rozwijających się obszarów oraz ograniczać dysproporcje rozwojowe między poszczególnymi województwami.” Bardzo słuszne dążenie do zwiększania spójności terytorialnej, w skali krajowej i regionalnej, z wykorzystaniem budowy powiązań funkcjonalnych między ośrodkami wojewódzkimi a ich otoczeniem regionalnym. Ale dlaczego tylko w skali wewnątrzregionalnej?. Czy dążenie do tego, by „w 2020 roku polskie regiony stanowiły lepsze miejsce do życia dzięki zwiększeniu poziomu i jakości życia oraz przez stworzenie takich ram gospodarczo-społecznych i instytucjonalnych, które zwiększają szanse rozwojowe we wszystkich regionach oraz realizacji aspiracji i możliwości zamieszkujących je jednostek i wspólnot lokalnych” ma oznaczać przeciwdziałanie migracjom?

Ku nowemu modelowi Krajową politykę regionalną prowadzi rząd. Polityka ta powinna dotyczyć wyłącznie zagadnień o znaczeniu ogólnokrajowym. Rząd powinien wpływać na politykę rozwoju prowadzoną przez regiony w zakresie, w jakim polityka ta odnosi się do zagadnień o znaczeniu ponadregionalnym, a szczególnie ogólnokrajowym Politykę rozwoju regionów (prowadzą samorządy wojewódzkie. Regiony powinny mieć środki wystarczające do prowadzenia własnej polityki rozwoju. Zachęty finansowe ze strony rządu do województw powinny być kierowane w ramach formuły: „Polityka regionalna państwa będzie wspierała te przedsięwzięcia podejmowane w regionie, które będą zmierzać do ...”.

Model relacji rząd-województwa Propozycje możliwych kierunków działań rządu w poszczególnych regionach, w tym określenie potencjałów rozwojowych województw, EUROREG 2010 dla MRR

I na koniec… Polska polityka regionalna jest jedną z najbardziej progresywnych i nowoczesnych w Europie. Zasada „koncentracji i dyfuzji” uwzględnia metropolizację – z dyfuzją już gorzej… Funkcjonalne podejście do spójności terytorialnej powoli upowszechnia się w DG Regio. Także sprawność w wydawaniu środków UE jest dość wysoka – szkoda jednak, że ciągle jest to najważniejsze kryterium oceny realizacji tej polityki.

Dziękuję za uwagę