Efekty uczenia się Definicja i rola w kształtowaniu programów studiów Maria Próchnicka Efekty uczenia się Definicja i rola w kształtowaniu programów studiów Seminarium Elementy procesu bolońskiego w doradztwie zawodowym dla studentów i absolwentów uczelni wyższych: zatrudnialność, efekty kształcenia, internacjonalizacja, ramy kwalifikacji Kraków, Akademia Górniczo-Hutnicza, 11 lutego 2010

Tworzenie programów kształcenia podejście tradycyjne Rys. wg P. Rzodkiewicz, Krajowa Struktura Kwalifikacji dla szkolnictwa wyższego, Kościelisko, 23 lutego 2008, http://www.psrp.org.pl/zalaczniki/23.02.08%20KD%20Koscelisko.pdf

Tworzenie programów kształcenia nowe podejście Profil ogólny (wedle A. Kraśniewskiego) oznacza „podstawowe wymagania dotyczące efektów kształcenia (wiedzy, umiejętności i postaw etycznych) zdefiniowane dla danej dziedziny/kierunku/” [można by dodać jeszcze obszaru kształcenia wedle, stosowanej w pracach Grupy Roboczej ds. KRK, terminologii M.P.]. Profile wyróżnione mogą się różnić od profilu ogólnego szczególnymi efektami uczenia się proporcją punktów ECTS przyporządkowanych wiedzy i umiejętnościom w obrębie poszczególnych profili, a także charakterem wiedzy – teoretyczna albo wspomagająca kształtowanie umiejętności praktycznych celami uczenia się sposobem nabywania wiedzy, umiejętności i postaw oraz ich weryfikacji stosowanymi metodami nauczania i uczenia się relacjami z środowiskiem pracy absolwenta danego programu/kierunku sposobami walidacji efektów uczenia się, specyfiką prac dyplomowych wymaganiami wobec kandydatów i kryteriami rekrutacji. Rys. wg P. Rzodkiewicz, Krajowa Struktura Kwalifikacji dla szkolnictwa wyższego, Kościelisko, 23 lutego 2008, http://www.psrp.org.pl/zalaczniki/23.02.08%20KD%20Koscelisko.pdf

Definicja Efekty kształcenia: stwierdzenia określające, co student powinien wiedzieć, rozumieć i/lub potrafić zrobić po zakończeniu okresu kształcenia [Ramowa struktura kwalifikacji Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego, 2005] Efekty kształcenia to sformułowania opisujące, co student powinien wiedzieć, rozumieć i/lub umieć zademonstrować po zakończeniu procesu kształcenia [projekt TUNING, 2006] „Efekty uczenia się” oznaczają określenie tego, co uczący się wie, rozumie i potrafi wykonać po ukończeniu procesu uczenia się, które dokonywane jest w kategoriach wiedzy, umiejętności i kompetencji [Europejskie ramy kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie (ERK), 2008] „Efekty uczenia się” oznaczają stwierdzenie tego, co uczący się wie, co rozumie i potrafi wykonać po ukończeniu procesu uczenia się, ujęte w kategoriach wiedzy, umiejętności i kompetencji [ZALECENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie ustanowienia europejskiego systemu transferu osiągnięć w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET)]

EFEKTY UCZENIA SIĘ WIEDZA  efekt przyswajania informacji poprzez uczenie się. Wiedza jest zbiorem faktów, zasad, teorii i praktyk powiązanych z dziedziną pracy lub nauki. W kontekście europejskich ram kwalifikacji wiedzę opisuje się jako teoretyczną lub faktograficzną UMIEJĘTNOŚCI  zdolność do stosowania wiedzy i korzystania z know-how w celu wykonywania zadań i rozwiązywania problemów. W kontekście europejskich ram kwalifikacji umiejętności określa się jako kognitywne (obejmujące myślenie logiczne, intuicyjne i kreatywne) oraz praktyczne (obejmujące sprawność i korzystanie z metod, materiałów, narzędzi i instrumentów) EFEKTY UCZENIA SIĘ W projekcie Tuning kompetencje stanowią „dynamiczne połączenie wiedzy, jej rozumienia i umiejętności” oraz dzielą się na przedmiotowe i ogólne (instrumentalne: kognitywne, metodologiczne, techniczne, językowe); interpersonalne: interakcja, współpraca społeczna); systemowe: połączenie wiedzy, jej rozumienia i wrażliwości np. umiejętność prowadzenia badań, zastosowania wiedzy w praktyce, uczenia się, przystosowywania się do nowych sytuacji) KOMPETENCJE  udowodniona zdolność stosowania wiedzy, umiejętności i zdolności osobistych, społecznych lub metodologicznych okazywana w pracy lub nauce oraz w karierze zawodowej i osobistej; w europejskich ramach kwalifikacji, kompetencje określane są w kategoriach odpowiedzialności i autonomii ZALECENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 18 czerwca 2009 r.

„kwalifikacja” oznacza formalny wynik procesu oceny i walidacji uzyskany w efekcie stwierdzenia przez właściwą instytucję, że osiągnięte przez daną osobę efekty uczenia się są zgodne z określonymi standardami; „efekty uczenia się” oznaczają stwierdzenie tego, co uczący się wie, co rozumie i potrafi wykonać po ukończeniu procesu uczenia się, ujęte w kategoriach wiedzy, umiejętności i kompetencji; „jednostka efektów uczenia się” (jednostka): oznacza składnik kwalifikacji, będący spójnym zbiorem wiedzy, umiejętności i kompetencji, który może podlegać ocenie i walidacji; „osiągnięcia odpowiadające efektom uczenia się” (osiągnięcia) oznaczają zbiór indywidualnych efektów uczenia się danej osoby, które zostały ocenione i mogą być akumulowane do celów uzyskania kwalifikacji lub transferowane do innych programów kształcenia/uczenia się lub do innych kwalifikacji [ZALECENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie ustanowienia europejskiego systemu transferu osiągnięć w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET)]

OCENA UZNAWANIE WALIDACJA metody i procesy prowadzące do określenia zakresu, w jakim uczący się faktycznie przyswoił określoną wiedzę, opanował określone umiejętności i zdobył określone kompetencje UZNAWANIE proces oficjalnego poświadczania uzyskanych efektów uczenia się poprzez przyznanie pełnych kwalifikacji lub ich elementów składowych - jednostek uczenia się EFEKTY UCZENIA SIĘ WALIDACJA proces potwierdzania, że określone, poddane ocenie efekty uczenia się uzyskane przez uczącego się odpowiadają konkretnym efektom wymaganym w ramach jednostki lub kwalifikacji ZALECENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 18 czerwca 2009 r.

Taksonomia Blooma

Taksonomia Blooma Domena poznawcza Bloom's Taxonomy refers to a classification of the different objectives that educators set for students (learning objectives). The taxonomy was first presented in 1956 through the publication "The Taxonomy of Educational Objectives, The Classification of Educational Goals, Handbook I: Cognitive Domain," by Benjamin Bloom (editor), M. D. Englehart, E. J. Furst, W. H. Hill, and David Krathwohl. TAKSONOMIA B. S. BLOOMA ODNOSZĄCA SIĘ DO SFERY POZNAWCZEJ: I. Wiedza (wiadomości) – znajomość faktów, terminologii, znaków konwencjonalnych, klasyfikacji, pojęć ogólnych, teorii, zasad, praw II. Rozumienie – transfer, interpretacja, ekstrapolacja – wnioskowanie o całej grupie na podstawie wyników badań dotyczących tylko części. III. Zastosowanie – metod, reguł, pojęć ogólnych IV. Analiza – umiejętność dokonywania podziału całości na elementy, ustalania hierarchii tych elementów i stosunków między nimi, analiza elementów, analiza stosunków między nimi. V. Synteza – tworzenie całości z danych elementów w celu uzyskania nowej struktury, wytworzenie własnego dzieła, opracowanie planu działania, stworzenie obrazu całości na podstawie częściowych danych. VI. Ewaluacja – ocena na podstawie kryteriów wewnętrznych i zewnętrznych. CELE W DZIEDZINIE EMOCJONALNEJ WG TAKSONOMII BLOOMA: • Recepcja – świadomość, chęć odbierania, uwaga skierowana bądź wybiórcza. • Działanie (reagowanie) – akceptacja, chęć działania, satysfakcja z działania • Wartościowanie – akceptacja wartości, wybór wartości, zaangażowanie w wartości wybrane • Organizacja – pojęciowe ujęcie (koncepcja) wartości, tworzenie systemu wartości. • Wybór własnego systemu wartości (charakteryzowanie) – podporządkowanie postępowania wartościom, przekształcanie systemów wartości w pogląd na świat KATEGORIA CELÓW W DZIEDZINIE PSYCHOMOTORYCZNEJ WG E. HARROW: • Czynności odruchowe • Ruchy podstawowe • Umiejętności percepcyjne • Umiejętności fizyczne • Ruchy wyćwiczone • Komunikowanie się bezsłowne <http://www.dydaktyka.info/cele-ksztalcenia-3.htm>

Taksonomia Blooma Domena afektywna (postawy i uczucia) 5. charakteryzowanie (characterisation) – zespolenie przekonań, idei i postaw 4. organizowanie (organisation) – porównywanie, zestawianie wartości 3. wartościowanie (valuing) – rozumienie wartości 2. odpowiadanie (responding) – aktywne uczestniczenie we własnym uczeniu się 1. otrzymywanie (receiving) – chęć otrzymania informacji Pomijam domenę psychomotoryczną – fizyczne czynności (posługiwać się, chwytać, działać, prezentować, rozróżniać (dotykiem), wykonywać)

WIEDZA zbierać, definiować, opisywać, powtarzać, badać, znajdować, identyfikować, nazywać, wymieniać, zapamiętywać, porządkować, prezentować, cytować, rozpoznawać, relacjonować, reprodukować, wskazywać, określać, opowiadać Dobór i tłumaczenie czasowników na podstawie: M. Domańskiej. Badanie zatrudnialności absolwentów szkół wyższych, kompetencje przydatne na rynku pracy. [Dok. elektr.]. Tryb dostępu: http://www.erasmus.org.pl/s/p/artykuly/29/292/MD_zatrudnialnosc_120509.pdf [odczyt: 8.02.2010]. potrafi zdefiniować pojęcia z zakresu dydaktyki ogólnej i dydaktyki szczegółowej umie wymienić kryteria oceny programów komputerowych do obsługi elektronicznych archiwów rozpoznaje znaki korektorskie

ROZUMIENIE kojarzyć, zmieniać, wyjaśniać, klasyfikować, konstruować, przedstawiać, przeciwieństwa, bronić, opisywać, różnicować, dyskutować, rozróżniać, szacować, wyjaśniać, generalizować, ilustrować, przepowiadać, przewidywać, zdawać relację, rozwiązywać, tłumaczyć Dobór i tłumaczenie czasowników na podstawie: M. Domańskiej. Badanie zatrudnialności absolwentów szkół wyższych, kompetencje przydatne na rynku pracy. [Dok. elektr.]. Tryb dostępu: http://www.erasmus.org.pl/s/p/artykuly/29/292/MD_zatrudnialnosc_120509.pdf [odczyt: 8.02.2010]. rozróżnia współczesne koncepcje i perspektywy teoretyczne i praktyczne związane z użytkownikami bibliotek i Informacji wyjaśnia dylematy związane z subiektywnością, zależnością oraz trudnością bezpośredniego pomiaru jakości identyfikuje uczestników procesów komunikacyjnych

ZASTOSOWANIE stosuje, ocenia, oblicza, zmienia, wybiera, oblicza, konstruuje, demonstruje, rozwija, bada, ilustruje, manipuluje, modyfikuje, organizuje, przygotowuje, produkuje, tworzy, wskazuje, przygotowuje harmonogram, schemat, szkicuje, używa Dobór i tłumaczenie czasowników na podstawie: M. Domańskiej. Badanie zatrudnialności absolwentów szkół wyższych, kompetencje przydatne na rynku pracy. [Dok. elektr.]. Tryb dostępu: http://www.erasmus.org.pl/s/p/artykuly/29/292/MD_zatrudnialnosc_120509.pdf [odczyt: 8.02.2010]. organizuje proces tworzenia kopii bezpieczeństwa i archiwizowania danych bada przyczyny zachowań czytelniczych tworzy prowizorium i plan budżetowy

ANALIZA analizować, oceniać, rozumieć strukturę organizacyjną, myślową, kategoryzować, porządkować, klasyfikować, poddawać krytycznemu osądowi, ilustrować,, kwestionować, badać, eksperymentować, testować, dzielić Dobór i tłumaczenie czasowników na podstawie: M. Domańskiej. Badanie zatrudnialności absolwentów szkół wyższych, kompetencje przydatne na rynku pracy. [Dok. elektr.]. Tryb dostępu: http://www.erasmus.org.pl/s/p/artykuly/29/292/MD_zatrudnialnosc_120509.pdf [odczyt: 8.02.2010]. kategoryzuje czynniki wpływające na własną satysfakcję zawodową porównuje i poddaje krytycznemu osądowi organizację systemu kształcenia, plany i programy studiów ocenia obowiązujący stan prawny (oraz jego zmiany) w odniesieniu do konkretnych zagadnień/dziedzin życia

SYNTEZA organizować, zestawiać, kategoryzować, łączyć, kompilować, opracowywać, tworzyć, projektować, zarządzać, modyfikować, przygotowywać, proponować, reorganizować, integrować, planować, dokonywać podsumowania Dobór i tłumaczenie czasowników na podstawie: M. Domańskiej. Badanie zatrudnialności absolwentów szkół wyższych, kompetencje przydatne na rynku pracy. [Dok. elektr.]. Tryb dostępu: http://www.erasmus.org.pl/s/p/artykuly/29/292/MD_zatrudnialnosc_120509.pdf [odczyt: 8.02.2010]. projektuje rozwiązania usprawniające system komunikacji naukowej adekwatne do potrzeb naukowców planuje i opracowuje projekt badań łączy podstawowe mechanizmy rynkowe z rozwojem i charakterem zasobów, procesów i systemów informacyjnych

OCENA ocenić, oszacować, wybrać, wyciągnąć wnioski, krytykować, decydować, wyjaśniać, interpretować, uzasadniać, mierzyć, przewidywać, nadawać miary, rangować, rekomendować, podsumowywać, walidować Dobór i tłumaczenie czasowników na podstawie: M. Domańskiej. Badanie zatrudnialności absolwentów szkół wyższych, kompetencje przydatne na rynku pracy. [Dok. elektr.]. Tryb dostępu: http://www.erasmus.org.pl/s/p/artykuly/29/292/MD_zatrudnialnosc_120509.pdf [odczyt: 8.02.2010]. interpretuje zjawiska i procesy informacyjne w kategoriach ekonomicznych uzasadnia wybór strategii PR w bibliotekach ocenia i dokonuje wyboru narzędzi wyszukiwania i zasobów informacyjnych dostępnych w Internecie

DOMENA EMOCJONALNA doceniać, akceptować, asystować, podejmować wyzwanie, demonstrować, dyskutować, łączyć, organizować, osądzać, wspierać, syntezować, kwestionować, odnosić Dobór i tłumaczenie czasowników na podstawie: J. Urbanikowej. Efekty uczenia się w programach kształcenia. [Dok. elektr.]. Tryb dostępu: http://www.bjk.uw.edu.pl/files/ppt/2009_11_26_urbanikowa_efekty1.ppt [odczyt: 8.02.2010]. akceptuje konieczność krytycznego podejścia do zasobów informacyjnych docenia znaczenie samodzielnego, permanentnego poszerzania wiedzy i umiejętności z zakresu dziedziny studiów i dziedzin pokrewnych szanuje zasady zróżnicowania i indywidualizacji programów kształcenia

Przykład efektów kształcenia/uczenia się zdefiniowanych dla modułu Ekonomia przez dr Noela Woodsa z University College Cork w Irlandii rozpoznaje główne wskaźniki giełdowe, opisuje główne wskaźniki ekonomiczne i rozróżnia je, interpretuje Irlandzki Dochód Narodowy (Irish National Income) oraz rachunki wydatków (expenditure accounts), dokonuje rozróżnienia pomiędzy polityką monetarną a fiskalną, dokonuje kalkulacji ekonomicznych, które umożliwiają studentowi większe docenianie pojęć ekonomicznych, poddaje krytyce decyzje budżetowe, posługując się kryteriami ekonomicznymi, sporządza i interpretuje rachunki firmy i współczynniki rachunkowe, opracowuje odpowiednią politykę budżetową w odpowiedzi na zmiany w cyklu ekonomicznym, ocenia rządową politykę fiskalną Na podstawie: Efekty kształcenia jako podstawa budowy programów studiów. Pomocne informacje. [Dok. elektr.]. Tryb dostępu: http://www.bjk.uw.edu.pl/files/pdf/efekty_ksztalcenia_pomoc.pdf [odczyt: 8.02.2010]

EUR-ACE Framework Standards for the Accreditation of Engineering Programmes

Efekty uczenia się a kandydaci, studenci, absolwenci sprzyjają przemyślanym wyborom kierunku/programu kształcenia sprzyjają samookreśleniu się absolwenta, kształtują świadomość zakresu własnej wiedzy i umiejętności pomagają w zdefiniowaniu luk w wiedzy i niedostatków umiejętności oraz określeniu kierunku kontynuowania kształcenia, w celu ich uzupełnienia przyczyniają się do przejrzystości charakterystyki absolwenta (np. w CV lub innych dokumentach) sprzyjają zróżnicowaniu i zindywidualizowaniu opisów kompetencji absolwentów (nie tylko kompetencje ogólne (uniwersalne), ale także kompetencje właściwe dla dziedziny/dyscypliny/branży) podnoszą konkurencyjność absolwentów uczelni na rynku pracy

Cel Upowszechnienie stosowania opisu kwalifikacji w kategoriach efektów uczenia się w obszarze edukacji i rynku pracy