Nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi - obowiązki wynikające ze nowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Bogdan Pasko Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego Wydział Ochrony Środowiska tel. 32 78 35 651 e-mail: bpasko@slaskie.pl Rybnik, 9 lutego 2012 r. 1

Pożądany kierunek działań Uwarunkowania ogólne – hierarchia postępowania z odpadami Pożądany kierunek działań Unieszkodliwianie Odzysk (w tym odzysk energii) Recykling Przygotowanie do ponownego użycia Zapobieganie 2

Gospodarka odpadami komunalnymi w UE-2009 rok (Eurostat) Polska – stan na 2010 rok (GUS)

Gospodarka odpadami komunalnymi w UE-2009 rok (Eurostat) Polska – stan na 2010 rok (GUS) 4

Gospodarka odpadami komunalnymi w UE-2009 rok (Eurostat) Polska – stan na 2010 rok (GUS) 73

Opłata celowa – dochód gminy nie przedsiębiorców, Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – główne regulacje Ustawa obowiązkowa dla wszystkich gmin – konieczność wdrożenia regulacji w okresie maksymalnie do 18 miesięcy, Obligatoryjne przejęcie obowiązku zagospodarowania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, Opłata celowa – dochód gminy nie przedsiębiorców, Regionalny system gospodarowania odpadami komunalnymi, Koordynacyjna rola samorządów województw w planowaniu i organizowaniu gospodarki odpadami komunalnymi na szczeblu regionalnym 6

Gminy są obowiązane osiągnąć do 31 grudnia 2020 r. (art. 3b. ust. 1.): Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – cele ustawowe Gminy są obowiązane osiągnąć do 31 grudnia 2020 r. (art. 3b. ust. 1.): 1) poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości co najmniej 50% wagowo; 2) poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych w wysokości co najmniej 70% wagowo. Odpady zebrane najbliżej miejsca ich wytwarzania będą jakościowo najlepsze co ułatwi ich późniejsze zagospodarowanie. 7

Mwpmts = Lm*MwGUS*Umpmts Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – cele ustawowe Sposób obliczenia osiągniętego poziomu recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku: Mrpmts – masa frakcji pmts poddana recyklingowi i przygotowanych do ponownego użycia, Mwpmts – łączna masa wytworzonych frakcji materiałowych Lm – liczba mieszkańców gminy, MwGUS - masa wytworzonych odpadów w województwie (GUS), Umpmts – udział odpadów pmts w zok (wg Kpgo lub badania własne) Mwpmts = Lm*MwGUS*Umpmts

1) do dnia 16 lipca 2013 r. – do nie więcej niż 50% Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – cele ustawowe Gminy są obowiązane ograniczyć masę odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania (art. 3c ust. 1.): 1) do dnia 16 lipca 2013 r. – do nie więcej niż 50% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, 2) do dnia 16 lipca 2020 r. – do nie więcej niż 35% do składowania – w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. 9

MOUBR = (MMR*UM) + (MWR*UW), Mg Sposób obliczenia osiągniętego poziomu ograniczenia składowania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji: TR – osiągany w roku rozliczeniowym poziom ograniczenia składowania masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, MOUBR – masa o.k.u.b. zebranych z terenu gminy i przekazanych do składowania MMR – masa zmieszanych odpadów komunalnych zebranych na obszarze miast, przekazana do składowania, Mg; MWR – masa zok zebranych na obszarze wsi, przekazana do składowania, Mg; UM = 0,57; UW = 0,36, jeżeli TR = PR lub TR < PR to poziom został osiągnięty. MOUBR = (MMR*UM) + (MWR*UW), Mg

Zakaz składowania od 2013 roku Frakcji kalorycznej odpadów: ciepło spalania powyżej 6MJ/kg, zawartość ogólnego węgla organicznego (TOC) powyżej 5% suchej masy, straty prażenia (LOI) powyżej 8% suchej masy. 11

Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – zadania gmin Art. 3. ust. 2 zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych, objęcie wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie gminy systemem gospodarowania odpadami komunalnymi, nadzorowanie gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym realizacji zadań powierzonych podmiotom odbierającym odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, ustanowienie selektywnego zbierania odpadów komunalnych obejmującego co najmniej następujące frakcje odpadów: papieru, metalu, tworzywa sztucznego, szkła i opakowań wielomateriałowych oraz odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w tym odpadów opakowaniowych ulegających biodegradacji (razem 7) 12

prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych, Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – zadania gmin tworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w tym wskazywanie miejsc, w których mogą być prowadzone zbiórki ZSEiE pochodzącego z gospodarstw domowych, zapewnienie osiągnięcie odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych, udostępnianie na stronie internetowej UG oraz w sposób zwyczajowo przyjęty informacji dot. realizowanej gospodarki odpadami komunalnymi, dokonywanie corocznej analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi celem weryfikacji możliwości techn. i organizacyjnych w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi. 13

Samodzielna realizacja zadania - art. 3a. ust.2. Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – zadania gmin Gminy zapewniają budowę, utrzymanie i eksploatację własnych lub wspólnych z innymi gminami regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych Przetarg (Pzp) lub dokonanie wyboru podmiotu (PPP lub koncesja na roboty budowlane lub usługi) - art. 3a. ust.1. Samodzielna realizacja zadania - art. 3a. ust.2. Szczegółowe określenie wymagań odnośnie planowanych regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych (rozp. z 29.12.2011 r. ws. MBP zok: AT4, TOC, straty prażenia, kaloryczność) 14

Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – zadania gmin Gminy są obowiązane do zorganizowania odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy (art. 6c. ust. 1) . Rada gminy może, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, postanowić o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne (art. 6c. ust. 2) . Obowiązek zorganizowania przetargu na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli zamieszkiwanych nieruchomości albo przetargu na odbieranie i zagospodarowanie tych odpadów (możliwość dzielenia gminy na sektory) (art. 6d. ust. 1 i 2). Spółki z udziałem gminy mogą odbierać odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, na zlecenie gminy, w przypadku, gdy zostały wybrane w drodze przetargu (art. 6e). 15

OPŁATA CELOWA Właściciel nieruchomości, który w dniu wejścia w życie ustawy ma zawartą z gminną jednostką organizacyjną lub przedsiębiorcą umowę na odbieranie odpadów komunalnych jest zwolniony z uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w okresie obowiązywania tej umowy, nie dłużej jednak niż przez 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy (art. 11 u.o.zm.). Opłata – dochód gminy – koszty funkcjonowania systemu (art. 6r): odbierania, transportu, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania, tworzenia i utrzymania punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, obsługi administracyjnej tego systemu.

Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi (art. 6j): Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – opłata celowa Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi (art. 6j): w przypadku zamieszkałych nieruchomości (A) Liczba mieszkańców lub Ilość zużytej wody lub Powierzchnia lokalu mieszkalnego lub Stawka opłaty od gospodarstwa domowego (II) w przypadku niezamieszkałych nieruchomości (B) Liczba pojemników x stawka opłaty za pojemnik (III) w przypadku nieruchomości (A + B) Suma opłat obliczonych zgodnie z A i B lub Sposób obliczania opłaty zgodnie z I lub II lub III. x stawka opłaty (I) 17

ustali stawkę opłaty za pojemnik o określonej pojemności. Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – opłata celowa Rada gminy (art. 6k ust. 1): dokona wyboru jednej z metod ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustali stawkę takiej opłaty, ustali stawkę opłaty za pojemnik o określonej pojemności. Rada gminy określi niższe stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jeżeli odpady komunalne są zbierane i odbierane w sposób selektywny (art. 6k ust. 3). Rada gminy określi termin, częstotliwość i tryb uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, biorąc pod uwagę warunki miejscowe (art. 6l).

Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – opłata celowa Rada gminy określi wzór deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właścicieli nieruchomości, obejmujący objaśnienia dotyczące sposobu jej wypełnienia oraz pouczenie, że deklaracja stanowi podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego. Uchwała zawiera także informację o terminach i miejscu składania deklaracji (art. 6n ust. 1). Rada gminy określi szczegółowy sposób i zakres świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczoną opłatę, w szczególności ilość odpadów komunalnych odbieranych od właściciela nieruchomości, częstotliwość odbierania odpadów komunalnych i sposób świadczenia usług przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych (art. 6r ust. 3).

Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – pozostałe zadania gmin utworzenie rejestru działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości – z dniem wejścia ustawy w życie (art. 9b), dostosowanie regulaminów do wojewódzkich planów gospodarki odpadami – w terminie 6 miesięcy od dnia uchwalenia wpgo (art. 4 ust. 3 u.cz.p.g.), przeprowadzenie kampanii informacyjnych na temat praw i obowiązków właścicieli nieruchomości określonych w powyższych uchwałach (art. 13. u.o.zm.) . 20

12 miesięcy – termin na podjęcie uchwał, Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – pozostałe zadania gmin Art. 10 u.o.zm. 12 miesięcy – termin na podjęcie uchwał, Wezwanie do podjęcia uchwał - zarządzenie zastępcze wojewody, 18 miesięcy – termin wejścia w życie uchwał. 21

WOJEWÓDZKI PLAN GOSPODARKI ODPADAMI Rola Zarządu Województwa w nowym systemie gospodarowania odpadami komunalnymi. WOJEWÓDZKI PLAN GOSPODARKI ODPADAMI 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, nie rzadziej niż co 6 lat. Uchwała w sprawie wykonania wojewódzkiego planu gospodarki odpadami jest aktem prawa miejscowego (art. 15 ust. 3 z.u.o.o.) regiony gospodarki odpadami komunalnymi regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych i instalacje do zastępczej obsługi tych regionów regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych niespełniające wymagań ochrony środowiska 22

Obowiązek zagospodarowania: zmieszanych odpadów komunalnych, Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – regionalny system gospodarowania odpadami komunalnymi Obowiązek zagospodarowania: zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania w regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych. Zakazuje się zbierania oraz przetwarzania: zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych, pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania poza regionem gospodarki odpadami komunalnymi, na którym zostały wytworzone.

REGIONALNY SYSTEM GOSODAROWANIA ODPADAMI KOMUNALNYMI Ustawa o odpadach - zmieniona ustawą o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw odpadach REGIONALNY SYSTEM GOSODAROWANIA ODPADAMI KOMUNALNYMI Region gospodarki odpadami komunalnymi – rozumie się przez to określony w wojewódzkim planie gospodarki odpadami obszar liczący co najmniej 150 000 mieszkańców; regionem gospodarki odpadami komunalnymi może być gmina licząca powyżej 500 000 mieszkańców (art. 3 ust. 3 pkt 15b zmienionej u.o.o.)

Regionalna instalacja - zakład zagospodarowania odpadów (120 tysięcy mieszkańców), spełniający wymagania najlepszej dostępnej techniki lub technologii, oraz zapewniający termiczne przekształcanie odpadów lub: a) MBP zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielanie ze zok frakcji surowcowych (obligatoryjne rozporządzenie – wymagania dla MBP zok i stabilizatów), b) przetwarzanie selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz wytwarzanie z nich produktu o właściwościach nawozowych lub środków wspomagających uprawę roślin, (ustawa o nawozach i nawożeniu - pozwolenie, rozporządzenie - wymagania), c) składowanie odpadów powstających w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych (pojemność min. 15 lat) 25

AKTUALNY SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI Przepływy strumieni odpadów WYTWÓRCA ODPADÓW Zmieszane odpady komunalne (zok) SKŁADOWSKO ODPADÓW papier, szkło, tw. sztuczne, metale Instalacja odzysku 26

NOWY SYSTEM GOSPODAROWANIA ODPADAMI odpady niebezpieczne Przepływy strumieni odpadów INSTALACJE REGIONALNE (zasada regionalizacji) Instalacja do produkcji PA FN WYTWÓRCA ODPADÓW balast balast B - metale, - tw. sztuczne, - szkło, - inne Kryteria składowania! Sortownia Zmieszane odpady komunalne (zok) SKŁADOWSKO ODPADÓW Stabilizacja biologiczna (tlenowa) (beztlen.+ tlenowa) stabilizat FP papier, szkło, tw. sztuczne metale, inne o.u.biodegradacji (w tym zielone), oczyszczony stabilizat Instalacja odzysku (zasada bliskości) Instalacja MBP odzysk Kompostownia Kompost (nawóz organ. lub środek wspomagający uprawę roślin) Biogazownia Kompo-stownia B 27

Liczba mieszkańców/masa wytwarzanych odpadów komunalnych Proponowany podział województwa na regiony gospodarki odpadami komunalnymi: Region I, Region II, Region III, Region IV. I 711 841 229 959 Mg II 2 078 840 801 904 Mg III 956 949 319 174 Mg Liczba mieszkańców/masa wytwarzanych odpadów komunalnych – stan na 31.12.2010 r. IV 793 445 259 125 Mg

Region III 956 949 319 174 Mg

SPRAWOZDAWCZOŚĆ Podmiot odbierający odpady do gminy – kwartalne, do końca miesiąca następującego po kwartale, Wójt, burmistrz prezydent miasta do marszałka województwa oraz wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska – roczne, do 31 marca następującego roku, Marszałek województwa do ministra właściwego do spraw środowiska – roczne, do 15 lipca następującego roku.

Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – sprawozdawczość Sprawozdanie podmiotu odbierającego odpady komunalne zawiera (art. 9n): informacje o masie poszczególnych rodzajów odebranych odpadów komunalnych oraz sposobie ich zagospodarowania, wraz ze wskazaniem instalacji (zok, o. zielone, pozostałości), informacje o masie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazanych i nieprzekazanych do składowania i sposobie ich zagospodarowania, liczbę właścicieli nieruchomości, od których zostały odebrane odpady komunalne, wskazanie właścicieli nieruchomości, którzy zbierają odpady komunalne w sposób niezgodny z regulaminem.

Weryfikacja danych zawartych w sprawozdaniu (art. 9p): Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – sprawozdawczość Weryfikacja danych zawartych w sprawozdaniu (art. 9p): Podmiot odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, Prowadzący regionalną instalację do przetwarzania odpadów komunalnych, Inny posiadacz odpadów, mogą zostać zobowiązani przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta do okazania dokumentów sporządzanych na potrzeby ewidencji odpadów oraz dokumentów potwierdzających osiągnięcie określonych efektów ekologicznych.

Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – sprawozdawczość Sprawozdanie do marszałka województwa i wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska zawiera (art. 9q): informacje o masie poszczególnych rodzajów odebranych odpadów komunalnych oraz sposobie ich zagospodarowania, wraz ze wskazaniem instalacji (zok, o. zielone, pozostałości…), informacje o masie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazanych i nieprzekazanych do składowania i sposobie ich zagospodarowania, liczbę właścicieli nieruchomości, od których zostały odebrane odpady komunalne i którzy zbierają odpady komunalne w sposób niezgodny z regulaminem, informacje o osiągniętych poziomach recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania.

Gmina (art. 9z ust. 2) która: Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – sankcje Gmina (art. 9z ust. 2) która: nie wykonuje obowiązku w zakresie wymaganych poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania podlega karze pieniężnej obliczonej odrębnie dla każdego wymaganego poziomu jako iloczyn: stawki opłaty za zmieszane odpady komunalne (art. 290 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska) i brakującej masy odpadów komunalnych [Mg]) nie przeprowadza przetargu na odbieranie albo odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych – od 10 000 zł do 50 000 zł (art. 9z ust. 4), nie przekazuje w terminie sprawozdania – 100 zł za każdy dzień opóźnienia (art. 9z ust. 1),

Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – sankcje Art. 9 ze - Wójt, burmistrz lub prezydent miasta może złożyć wniosek o zawieszenie zapłaty kary pieniężnej, o której mowa w art. 9z ust. 1, 2 i 4. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska może zawiesić zapłatę kary pieniężnej na okres konieczny do podjęcia działań naprawczych, nie dłuższy jednak niż 5 lat, w przypadku przedstawienia przez gminę udokumentowanego wniosku dotyczącego podjętych działań naprawczych zmierzających do usunięcia przyczyny nałożenia tej kary. Po usunięciu przyczyn nałożenia kary pieniężnej kara ta podlega umorzeniu; w przypadku nieusunięcia przyczyn kara ta podlega ściągnięciu.

Podsumowanie: Osiągnięcie wymaganych poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania nie będzie możliwe bez rozwoju selektywnej zbiórki odpadów jak najbliżej źródła ich powstawania. Osiągnięcie celów w zakresie ograniczenia ilości odpadów organicznych kierowanych do składowania, wymaga dalszego rozwoju metod biologicznych i mechaniczno-biologicznych oraz wprowadzenia termicznego przekształcania odpadów, jako elementu kompleksowego systemu zagospodarowania odpadów komunalnych. Dla osiągnięcia powyższych celów konieczne jest podjęcie współpracy gmin w ramach regionów gospodarki odpadami komunalnymi celem prowadzenia wspólnej i kompleksowej gospodarki tymi odpadami.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Bogdan Pasko Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego Wydział Ochrony Środowiska tel. 32 78 35 651 e-mail: bpasko@slaskie.pl