Programy studiów doktoranckich w świetle nowych regulacji prawnych Agata Wroczyńska i Paweł Stępień Uniwersytet Warszawski 2 października 2012 r.

Akty prawne Harmonogram działania III. Kryteria oceny programów kształcenia na studiach doktoranckich w zakresie ich zgodności z Uchwałą nr 522 Senatu Uniwersytetu Warszawskiego z dnia 30 maja 2012 r. w sprawie wytycznych dotyczących projektowania programów kształcenia i planów studiów doktoranckich.

I. Akty prawne

Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r. I. Akty prawne Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r. po nowelizacji z dnia 18 marca 2011 r.: Art. 2 ust. 1 pkt 18h, Art. 195, 196, 197; Rozporządzenie MNiSW z dnia 1 września 2011 r. w sprawie kształcenia na studiach doktoranckich w uczelniach i jednostkach naukowych; Rozporządzenie MNiSW z dnia 5 października 2011 r. w sprawie studiów doktoranckich i stypendiów doktoranckich; Załącznik do Uchwały nr 494 Senatu UW z dnia 18 kwietnia 2012 r. w sprawie uchwalenia Regulaminu Studiów Doktoranckich na Uniwersytecie Warszawskim; Uchwała nr 522 Senatu UW z dnia 30 maja 2012 r. w sprawie wytycznych dotyczących programów kształcenia i planów studiów doktoranckich; Kryteria oceny instytucjonalnej PKA.

Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym I. Akty prawne Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym Art. 2 ust. 1 pkt 18h Kwalifikacje trzeciego stopnia – uzyskanie, w drodze przewodu doktorskiego przeprowadzonego na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stopnia naukowego doktora w określonej dziedzinie nauki w zakresie dyscypliny nauki […], potwierdzone odpowiednim dyplomem.

I. Akty prawne Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym Art. 195 Ust. 1 Jednostki organizacyjne uczelni […] posiadające uprawnienie do nadawania stopnia naukowego doktora habilitowanego albo co najmniej dwa uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora mogą prowadzić studia doktoranckie w zakresie dyscyplin odpowiadających tym uprawnieniom. Ust. 4 Studia doktoranckie są prowadzone jako studia stacjonarne lub niestacjonarne. Ust. 5 Więcej niż połowa programu stacjonarnych studiów doktoranckich wymaga obecności uczestników tych studiów w prowadzącej je jednostce organizacyjnej i jest realizowana w formie zajęć dydaktycznych i pracy naukowej wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich lub opiekunów naukowych i doktorantów. […]

I. Akty prawne Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym Art. 197 Ust. 2 Do podstawowych obowiązków doktorantów […] należy realizowanie programu studiów doktoranckich oraz prowadzenie badań naukowych i składanie sprawozdań z ich przebiegu. Ust. 3 Uczestnicy studiów doktoranckich prowadzonych w uczelni mają także obowiązek odbywania praktyk zawodowych w formie prowadzenia zajęć dydaktycznych lub uczestniczenia w ich prowadzeniu. Maksymalny wymiar zajęć dydaktycznych prowadzonych przez doktorantów nie może przekraczać dziewięćdziesięciu godzin rocznie.

I. Akty prawne Rozporządzenie MNiSW z dnia 5 października 2011 r. w sprawie studiów doktoranckich i stypendiów doktoranckich 2. Rada jednostki organizacyjnej uczelni przedstawia rektorowi […] wniosek o utworzenie studiów doktoranckich, który zawiera: 1. określenie obszaru wiedzy, dziedziny nauki i dyscypliny naukowej […] 2. określenie efektów kształcenia 3. program studiów doktoranckich 4. określenie formy studiów doktoranckich 5. określenie czasu trwania studiów doktoranckich […].

I. Akty prawne Rozporządzenie MNiSW z dnia 1 września 2011 r. w sprawie kształcenia na studiach doktoranckich w uczelniach i jednostkach naukowych 3. Studia doktoranckie stwarzają warunki do: 1) prowadzenia samodzielnych badań naukowych, w tym także poza jednostką prowadzącą kształcenie; 2) współpracy naukowej w zespołach badawczych, w tym również międzynarodowych; 3) przygotowania przez doktoranta publikacji naukowej w formie książki lub co najmniej jednej publikacji naukowej przyjętej do druku w recenzowanym czasopiśmie naukowym o zasięgu co najmniej krajowym lub w recenzowanym sprawozdaniu z międzynarodowej konferencji naukowej […].

I. Akty prawne Rozporządzenie MNiSW z dnia 1 września 2011 r. w sprawie kształcenia na studiach doktoranckich w uczelniach i jednostkach naukowych 3 cd. 4) realizacji programu studiów, obejmującego zajęcia obowiązkowe, fakultatywne i praktyki zawodowe; 5) przygotowania do egzaminów doktorskich oraz przygotowania rozprawy doktorskiej pod opieką promotora albo promotora i promotora pomocniczego; 6) uczestniczenia w życiu środowiska naukowego w kraju i za granicą.

I. Akty prawne Rozporządzenie MNiSW z dnia 1 września 2011 r. w sprawie kształcenia na studiach doktoranckich w uczelniach i jednostkach naukowych 4. 1. Łączny wymiar zajęć objętych programem całego toku studiów odpowiada od 45 do 60 punktom ECTS, w tym od 20 do 30 punktom ECTS w ramach zajęć fakultatywnych rozwijających umiejętności dydaktyczne lub zawodowe w wymiarze co najmniej 15 godzin; 2. Fakultatywne zajęcia rozwijające umiejętności dydaktyczne lub zawodowe obejmują zajęcia, na których doktorant zdobywa kwalifikację w zakresie nowoczesnych metod i technik prowadzenia zajęć dydaktycznych w wymiarze odpowiadającym od 10 do 15 punktom ECTS. Zajęcia fakultatywne przygotowują do wykonywania zawodu nauczyciela akademickiego, w szczególności w zakresie metodyki zajęć dydaktycznych i nowych technologii wykorzystywanych w kształceniu studentów.

I. Akty prawne Załącznik do Uchwały nr 522 Senatu UW z dnia 30 maja 2012 r. w sprawie wytycznych dotyczących programów kształcenia i planów studiów doktoranckich § 1 2. Ilekroć w wytycznych jest mowa o programie kształcenia na studiach doktoranckich, rozumie się przez to: 1) indywidualną pracę naukową prowadzoną pod kierunkiem opiekuna naukowego albo promotora, 2) realizację programu studiów rozumianego jako proces kształcenia prowadzący do osiągnięcia przez doktoranta zdefiniowanych efektów kształcenia.

I. Akty prawne Można zatem przyjąć, że: 1. Na realizację programu kształcenia 4-letnich studiów doktoranckich należy przeznaczyć od 45 do 60 ECTS, przy czym o liczbie ECTS większej niż 45 decyduje jednostka. Z Rozporządzenia MNiSzW z dnia 1 września 2011 r. w sprawie kształcenia na studiach doktoranckich... wynika, że łączny wymiar zajęć nie może przekroczyć 60 ECTS (§ 4, ust. 1). 2. Niezbędnymi elementami programu studiów doktoranckich są: a) zajęcia obowiązkowe, np. seminarium doktoranckie, zajęcia z metodologii badań; b) zajęcia określone przez ustawodawcę jako „fakultatywne” (§ 4, ust. 1 i 2), na które w istocie składają się: – zajęcia obowiązkowe, tj. dydaktyka szkoły wyższej oraz metodyka zajęć dydaktycznych właściwych dla danej dyscypliny (§ 4, ust. 1 i 2), – zajęcia fakultatywne, np. przedmioty do wyboru z oferty OGUN lub z oferty przygotowanej przez jednostkę dla jej doktorantów; c) praktyki określone przez ustawodawcę jako „zawodowe” (§ 3, pkt 4), a w istocie dydaktyczne (§ 6, ust. 1).

I. Akty prawne Można zatem przyjąć, że (cd.): 3. W programie studiów doktoranckich należy określić efekty kształcenia dla programu jako całości, a zarazem dla poszczególnych zajęć z grup a)-c) wymienionych w punkcie 2.

I. Akty prawne Efekty kształcenia, które należy określić dla programu studiów doktoranckich jako całości, powinny uwzględniać – w zakresie zgodnym z tradycją i doświadczeniami dotychczasowego kształcenia doktorantów w jednostce – a) zapis z § 3 Rozporządzenia MNiSzW z dnia 1 września 2011 r. w sprawie kształcenia na studiach doktoranckich...: „§ 3. Studia doktoranckie stwarzają warunki do: 1) prowadzenia samodzielnych badań naukowych, w tym także poza jednostką prowadzącą kształcenie; 2) współpracy naukowej w zespołach badawczych, w tym również międzynarodowych; 3) przygotowania przez doktoranta publikacji naukowej w formie książki lub co najmniej jednej publikacji naukowej przyjętej do druku w recenzowanym czasopiśmie naukowym o zasięgu co najmniej krajowym lub w recenzowanym sprawozdaniu z międzynarodowej konferencji naukowej lub publicznej prezentacji dzieła artystycznego; 4) realizacji programu studiów, obejmującego zajęcia obowiązkowe, fakultatywne i praktyki zawodowe; 5) przygotowania do egzaminów doktorskich oraz przygotowania rozprawy doktorskiej pod opieką promotora albo promotora i promotora pomocniczego; 6) uczestniczenia w życiu środowiska naukowego w kraju i za granicą”.

I. Akty prawne Efekty kształcenia, które należy określić dla programu studiów doktoranckich jako całości, powinny uwzględniać – w zakresie zgodnym z tradycją i doświadczeniami dotychczasowego kształcenia doktorantów w jednostce – b) zapis z § 2 Wytycznych w sprawie projektowania programów kształcenia i planów studiów doktoranckich: „Realizacja programu studiów doktoranckich przygotowuje do pracy o charakterze badawczym lub badawczo-rozwojowym, a w szczególności prowadzi do osiągnięcia efektów kształcenia w zakresie: 1) wiedzy na zaawansowanym poziomie, o charakterze podstawowym dla dziedziny związanej z obszarem prowadzonych badań naukowych, obejmującej najnowsze osiągnięcia nauki, oraz o charakterze szczegółowym, odpowiadające obszarowi prowadzonych badań naukowych, obejmującej najnowsze osiągnięcia nauki, 2) umiejętności związanych z metodyką i metodologią prowadzonych badań naukowych, 3) kompetencji społecznych odnoszących się do działalności naukowo-badawczej i społecznej roli uczonego”.

4. Wymiar zajęć składających się na program studiów doktoranckich Typ zajęć Wymiar Zajęcia obowiązkowe Do decyzji jednostki, z zastrzeżeniem, że łączny wymiar ECTS w programie studiów doktoranckich nie może przekroczyć 60 ECTS. Zajęcia „fakultatywne” oraz praktyki „zawodowe” a) przedmioty do wyboru z oferty OGUN lub z oferty przygotowanej przez jednostkę dla jej doktorantów (z koniecznością zaliczenia do końca 2 roku studiów – § 4 ust. 2, pkt 1 wytycznych Senatu UW z 30 maja 2012); b) dydaktyka szkoły wyższej; c) metodyka zajęć dydaktycznych właściwych dla danej dyscypliny; d) praktyki „zawodowe”, czyli dydaktyczne. a) 45 godzin zajęć wraz z przypisaną im liczbą punktów ECTS, którą należy uwzględnić w ogólnej liczbie ECTS dla studiów doktoranckich; b) 15 godzin zajęć zorganizowanych przez UW, 5 ECTS; c) zgodnie z programem opracowanym przez jednostkę; d) od 10 godzin do 90 godzin rocznie, przy czym łączna liczba ECTS dla c) i d) wynosi 15 ECTS.

Można zatem przyjąć, że (cd.): I. Akty prawne Można zatem przyjąć, że (cd.): 5. W wypadku jednostek, w których – wskutek dążenia do zachowania dotychczasowej liczby zajęć w programie kształcenia doktorantów – liczba ECTS przekroczy 60 ECTS, można zachować w programie zajęcia nadplanowe, pamiętając jednak, że: a) zajęcia powyżej 60 ECTS są oferowane doktorantom bezpłatnie, b) do ukończenia studiów doktoranckich wystarczy zaliczenie zajęć w wymiarze 60 ECTS.

I. Akty prawne Przyporządkowanie punktów ECTS Nie można przypisać punktów ECTS modułowi, jeśli nie zostały zdefiniowane efekty kształcenia (moduł = przedmiot lub grupa przedmiotów); Doktorant może otrzymać punkty jedynie po sprawdzeniu, czy osiągnął zakładane efekty kształcenia; Miernikiem efektów kształcenia, do obliczenia punktów ECTS, jest nakład pracy przeciętnego doktoranta potrzebny do uzyskania założonych efektów. Maria Ziółek, Regulacje prawne w Polsce dotyczące studiów doktoranckich, prezentacja z seminarium bolońskiego „Studia doktoranckie w świetle nowych regulacji prawnych”, Warszawa, 26 kwietnia 2012 r.

I. Akty prawne Punkty ECTS za praktyki Należy zdefiniować efekty kształcenia (uczenia się) doktoranta, jakie będą osiągane w wyniku przygotowania się i przeprowadzenia zajęć dydaktycznych. Należy oszacować liczbę godzin pracy, jaką doktorant musi włożyć (przeciętnie), aby osiągnąć te efekty. Liczba ta nie musi być równa (i z reguły nie jest) liczbie przeprowadzonych zajęć dydaktycznych. Należy określić, w jaki sposób będzie sprawdzone osiągnięcie efektów kształcenia – sprawdzenie może wymagać dodatkowego czasu pracy doktoranta, który należy uwzględnić w punktacji ECTS. Należy przypisać liczbę punktów ECTS na podstawie oszacowanego czasu pracy. UWAGA: 1. dydaktyka szkoły wyższej różni się od dydaktyki ogólnej właściwej dla kształcenia na poziomach niższych, zatem z zajęć, o których mowa w § 4 ust.1 i 2, nie zwalnia doktoranta fakt posiadania uprawnień do wykonywania zawodu nauczyciela, zdobytych w wyniku realizacji studiów I i II stopnia. 2. uzyskanie przez doktoranta punktów ECTS wymaga sprawdzenia, czy osiągnął on zdefiniowane efekty kształcenia, dlatego samo przeprowadzenie przez niego określonej liczby godzin zajęć nie może być podstawą przyznania punktów ECTS.

I. Akty prawne Kryteria oceny instytucjonalnej PKA (Uchwała nr 1/2011 PKA z dnia 26 listopada 2011 r. w sprawie statutu PKA) Ocena, czy jednostka opracowała koncepcję kształcenia obejmującą studia doktoranckie. Należy wskazać przepisy: - dotyczące tworzenia programu kształcenia studiów doktoranckich, - dotyczące określenia i weryfikacji efektów kształcenia. Należy wskazać procedury: - zasad oceniania doktorantów, - publicznego dostępu do informacji o programach studiów, efektach kształcenia, organizacji i procedurach toku studiów.

I. Akty prawne Raport samooceny w ocenie instytucjonalnej PKA, część III: Studia Doktoranckie Informacja o prowadzonych w jednostce studiach doktoranckich. Zasady rekrutacji. Efekty kształcenia i system ich potwierdzania. Kadra naukowo-dydaktyczna. Badania naukowe. Informacje dotyczące infrastruktury naukowo-dydaktycznej.

II. Harmonogram

II. Harmonogram Powołania Komisji Rektorskiej ds. oceny programów kształcenia na studiach doktoranckich. 2 października 2012 r. – spotkanie inaugurujące prace Komisji Rektorskiej. 2 – 26 października 2012 r. – prace komisji w zakresie oceny zgodności programów kształcenia na studiach doktoranckich z obowiązującym stanem prawnym, w szczególności zaś z zapisami Uchwały nr 522 Senatu UW z dnia 30 maja 2012 r. w sprawie wytycznych dotyczących programów kształcenia i planów studiów doktoranckich. 26 października – zakończenie prac Komisji Rektorskiej.

II. Harmonogram Obsługę Komisji zapewnia Biuro ds. Studiów Doktoranckich i Kształcenia Podyplomowego. Potrzebne materiały będzie można znaleźć na stronie Biura ds. Jakości Kształcenia (www.bjk.uw.edu.pl) w zakładce Komisja Rektorska – studia doktoranckie.

III. Kryteria oceny programów kształcenia na studiach doktoranckich w zakresie ich zgodności z Uchwałą nr 522 Senatu Uniwersytetu Warszawskiego z dnia 30 maja 2012 r. w sprawie wytycznych dotyczących projektowania programów kształcenia i planów studiów doktoranckich

III. Kryteria oceny Formularz składa się z dwóch części: Warunki, których spełnienie jest konieczne, oraz pytania, na które trzeba uzyskać odpowiedź z uzasadnieniem. 2. Komentarze.

III. Kryteria oceny Warunki, których spełnienie jest konieczne, oraz pytania, na które trzeba uzyskać odpowiedź z uzasadnieniem: Czy jednostka oferująca studia ma uprawnienia do prowadzenia studiów doktoranckich? Należy wskazać właściwą odpowiedź tak lub nie. Nie trzeba uzasadniać. Czy przyporządkowano program do obszaru (lub obszarów) wiedzy oraz dziedziny (dziedzin) i dyscypliny (dyscyplin) nauki? Należy wskazać właściwą odpowiedź tak lub nie. W uzasadnieniu należy wskazać jaki jest to obszar, dziedzina (dziedziny) i dyscyplina (dyscypliny) nauki i wykazać, że jednostka może prowadzić studia doktoranckie w tym zakresie.

III. Kryteria oceny Warunki, których spełnienie jest konieczne, oraz pytania, na które trzeba uzyskać odpowiedź z uzasadnieniem: 3. Czy określono formę (stacjonarne/niestacjonarne) i czas trwania studiów doktoranckich? Należy wskazać właściwą odpowiedź tak lub nie. Nie trzeba uzasadniać. 4. Czy zdefiniowano efekty kształcenia i warunki ich uzyskania? Należy wskazać właściwą odpowiedź tak lub nie. W odpowiedzi na to pytanie oraz w jej uzasadnieniu pomocne będą informacje ze slajdu nr 14 i 15.

III. Kryteria oceny Warunki, których spełnienie jest konieczne, oraz pytania, na które trzeba uzyskać odpowiedź z uzasadnieniem: 5. Czy określono minimalny wymiar zajęć (obowiązkowych, fakultatywnych i praktyk zawodowych) wraz z przypisaną im liczbą punktów ECTS? Należy wskazać właściwą odpowiedź tak lub nie. W odpowiedzi na to pytanie oraz w jej uzasadnieniu pomocne będą informacje ze slajdu nr 17. 6. Czy program kształcenia uwzględnia zapisy § 4 ust. 2 Uchwały Senatu UW nr 522 z dnia 30 maja 2012 r. w sprawie wytycznych…? Należy wskazać właściwą odpowiedź: tak lub nie. Konieczne uzasadnienie.

III. Kryteria oceny Warunki, których spełnienie jest konieczne, oraz pytania, na które trzeba uzyskać odpowiedź z uzasadnieniem: 7. Czy określono wymagania dla poszczególnych form studiów doktoranckich? Należy wskazać właściwą odpowiedź tak lub nie. Uzasadniając wybraną odpowiedź należy pamiętać o informacjach zawartych na slajdach nr 19, 20, 22. 8. Czy określono harmonogram realizacji poszczególnych zadań niezbędnych do ukończenia studiów doktoranckich? Należy wskazać właściwą odpowiedź tak lub nie. Nie trzeba uzasadniać. 9. Czy przedstawiono warunki i tryb rekrutacji?

III. Kryteria oceny Warunki, których spełnienie jest konieczne, oraz pytania, na które trzeba uzyskać odpowiedź z uzasadnieniem: 10. Czy przedstawiono listę osób przewidzianych do prowadzenia zajęć na studiach doktoranckich oraz przedstawiono opis ich kwalifikacji naukowych? Należy wskazać właściwą odpowiedź tak lub nie. Nie trzeba uzasadniać. 11. Czy w przypadku, gdy jednostka prowadzi studia w formie stacjonarnej i niestacjonarnej, studia realizowane w obu formach prowadzą do uzyskania takich samych efektów kształcenia? Należy wskazać właściwą odpowiedź tak lub nie. Konieczne uzasadnienie.

III. Kryteria oceny Komentarze: Czy opis programu studiów doktoranckich gwarantuje, iż realizacja tego programu przygotuje doktoranta do pracy o charakterze badawczym lub badawczo-rozwojowym, a w szczególności doprowadzi do osiągnięcia efektów kształcenia określonych w § 2 Uchwały Senatu UW nr 522 z dnia 30 maja 2012 r. w sprawie wytycznych…? Należy przedstawić komentarz/opinię.

III. Kryteria oceny Komentarze: 2. Czy opis programu kształcenia gwarantuje, iż realizacja tego programu stworzy warunki do: – indywidualnej pracy naukowej prowadzonej pod kierunkiem opiekuna naukowego albo promotora; – współpracy naukowej w zespołach badawczych, w tym również międzynarodowych; – przygotowania przez doktoranta publikacji naukowej w formie książki lub co najmniej jednej publikacji naukowej przyjętej do druku w recenzowanym czasopiśmie naukowym o zasięgu co najmniej krajowym lub w recenzowanym sprawozdaniu z międzynarodowej konferencji naukowej; – uczestniczenia doktorantów w życiu środowiska naukowego w kraju i za granicą; – przygotowania doktorantów do egzaminów doktorskich? Należy przedstawić komentarz/opinię. Wszelkie inne uwagi istotne z punktu widzenia osoby oceniającej program kształcenia.

III. Kryteria oceny Formularz w formacie Word doc. będzie dostępny na stronie Biura ds. Jakości Kształcenia (www.bjk.uw.edu.pl) w zakładce Komisja Rektorska – studia doktoranckie.

Pełnomocnik Rektora ds. Jakości Kształcenia dr hab. Paweł Stępień, prof. UW E-mail: pawel.stepien@adm.uw.edu.pl Tel. 0 692 15 62 64 Biuro ds. Jakości Kształcenia Kierownik: mgr Agata Wroczyńska (awroczynska@uw.edu.pl) mgr Katarzyna Wileńska (kwilenska@adm.uw.edu.pl) www.bjk.uw.edu.pl E-mail: bjk@uw.edu.pl Tel. (022) 55 24 072, (022) 55 24 073, Fax (022) 55 24 071 Siedziba: ul. Karowa 18, p. 203