„Problem określania własności drogi i pasa drogowego.” (Drogi publiczne i wewnętrzne)

Droga Drogi publiczne i drogi wewnętrzne należą do zbiorczej kategorii dróg, tj. budowli, wraz z drogowymi obiektami inżynierskimi, urządzeniami oraz instalacjami stanowiącymi całości techniczno-użytkowe przeznaczone do prowadzenia ruchu drogowego, zlokalizowane w pasach drogowych (art. 4 pkt. 2 u.d.p.). Zakwalifikowanie drogi jako budowli wynika przy tym wprost z przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 z późn. zm.), gdzie budowla definiowana jest jako każdy obiekt budowlany niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury8 , jak: obiekty liniowe, lotniska, mosty, wiadukty, estakady, tunele, przepusty, sieci techniczne, wolno stojące maszty antenowe, wolno stojące trwale związane z gruntem urządzenia reklamowe, budowle ziemne, obronne (fortyfikacje), ochronne, hydrotechniczne, zbiorniki, wolno stojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, stacje uzdatniania wody, konstrukcje oporowe, nadziemne i podziemne przejścia dla pieszych, sieci uzbrojenia terenu, budowle sportowe, cmentarze, pomniki, a także części budowlane urządzeń technicznych (kotłów, pieców przemysłowych, elektrowni wiatrowych, elektrowni jądrowych i innych urządzeń) oraz fundamenty pod maszyny i urządzenia jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową (art. 3 pkt 3 pr. bud.). Warto przy tym zwrócić uwagę, że o ile droga jest budowlą w rozumieniu przepisów ustawy - Prawo budowlane, o tyle droga wraz ze zjazdami kwalifikowana jest w świetle tych przepisów również i przede wszystkim jako obiekt liniowy, tj. obiekt budowlany, którego charakterystycznym parametrem jest długość (zob. art. 3 pkt 3a pr. bud.).

Publiczne Zgodnie z art. 1 u.d.p. drogą publiczną jest droga zaliczana na podstawie niniejszej ustawy do jednej z kategorii dróg, z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych. Przepis art. 2 ust. 1 u.d.p. precyzuje z kolei, że drogi publiczne ze względu na funkcje w sieci drogowej dzielą się na następujące kategorie: 1) drogi krajowe; 2) drogi wojewódzkie; 3) drogi powiatowe; 4) drogi gminne. Dodatkowo ze względów funkcjonalno-technicznych drogi publiczne dzielą się na klasy (rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z 02.03 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie, a mianowicie: 1) autostrady ("A"); 2) drogi ekspresowe ("S"); 3) drogi główne ruchu przyspieszonego ("GP"); 4) drogi główne ("G"); 5) drogi zbiorcze ("Z"); 6) drogi lokalne ("L"); 7) drogi dojazdowe ("D") - zob. § 4 ust. 1 r.w.t.d. w zw. z art. 2 ust. 3 u.d.p. Wewnętrzne Od dróg publicznych należy odróżnić drogi wewnętrzne, tj. drogi, parkingi oraz place przeznaczone do ruchu pojazdów, niezaliczone do żadnej z kategorii dróg publicznych i niezlokalizowane w pasie drogowym tych dróg (art. 8 u.d.p.), gdzie przez pas drogowy rozumie się wydzielony liniami granicznymi grunt wraz z przestrzenią nad i pod jego powierzchnią, na którym są zlokalizowane droga oraz obiekty budowlane i urządzenia techniczne związane z prowadzeniem, zabezpieczeniem i obsługą ruchu, a także urządzenia związane z potrzebami zarządzania drogą (art. 4 pkt 1 u.d.p.). Jak wskazał SN w wyroku z dnia 30 maja 2003 r., III CKN 1165/00, LEX nr 109442, "Decydujące o tym, czy dana droga jest wewnętrzną, czy publiczną - jest jej zaliczenie do jednej z kategorii dróg publicznych. Istota zaliczenia sprowadza się do tego, iż według art. 1 ustawy o drogach publicznych - z drogi takiej może korzystać każdy zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych".

Drogi publiczne sposób nabycia własności istniejące planowane Stan do dnia 31.12.1998 po 31.12.1998 gdy nieruchomości stanowiły własność Skarbu Państwa ich nabycie przez jst następuje nieodpłatnie w drodze odpowiednich przepisów komunalizacyjnych - nabycie w drodze czynności cywilnoprawnej gdy stanowiły własność innych niż SP i jst osób fizycznych i prawnych regulacja następuje na podstawie ustawy z 13.10.1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną Odszkodowanie (ograniczone terminem złożenia wniosku 2001-2005) brak zamierzenia zamierzenie inwestycyjne inwestycyjnego ustawa Ustawa o gospodarce nieruchomościami o gospodarce nieruchomościami art. 112 (wywłaszczenie sensu stricto) art.98 ustawa o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych / w latach odszkodowanie 25.05.2003 -31.12.2020

ustawa Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną art.73 Szczególnym trybem pozbawienia własności nieruchomości uregulowanym w ustawie z 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną jest art. 73 ust. 1 tej ustawy, zgodnie z którym: „Nieruchomości pozostające 31.12.1998 r. we władaniu Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, niestanowiące ich własności, a zajęte pod drogi publiczne, z 1.01.1999 r. stają się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub właściwych jednostek samorządu terytorialnego za odszkodowaniem." Przepis ten reguluje zatem kwestię ustawowego wywłaszczenia prywatnych nieruchomości, które wcześniej z mocy prawa zostały już zajęte pod drogi publiczne. Zastosowanie regulacji przewidzianej w art. 73 ust. 1 p.w.r.a.p. zostało obwarowane łącznym spełnieniem trzech przesłanek tj. nieruchomość miała pozostawać 31.12.1998 r. we władaniu Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Pojęcie władania powinno być utożsamiane z zarządzaniem drogą w sposób określony w ustawie z 21.03.1985 r. o drogach publicznych, tj. utrzymywanie drogi czy organizowanie na niej ruchu (ustawianie znaków drogowych); nieruchomość pozostaje własnością podmiotów prywatnych (innych niż Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego); na nieruchomości znajduje się droga publiczna, przy czym jest istotne jej formalne zaliczenie do kategorii dróg publicznych, a nie faktyczne spełnianie funkcji drogi publicznej (droga niesklasyfikowana jako droga publiczna, nawet jeśli jest ogólnodostępna, nie podlega wywłaszczeniu na podstawie art. 73 ust. 1 p.w.r.a.p.)

ustawa o gospodarce nieruchomościami art.98 Zgodnie z art. 98 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami: „Działki gruntu wydzielone pod drogi publiczne: gminne, powiatowe, wojewódzkie, krajowe - z nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek właściciela, przechodzą, z mocy prawa, odpowiednio na własność gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne. Przepis ten stosuje się także do nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek użytkownika wieczystego, z tym że prawo użytkowania wieczystego działek gruntu wydzielonych pod drogi publiczne wygasa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne. Przepis stosuje się odpowiednio przy wydzielaniu działek gruntu pod poszerzenie istniejących dróg publicznych.” Przepis art. 98 u.g.n. dotyczy wyłącznie wydzielania działek pod drogi publiczne i wprowadza istotne skutki dokonania podziału ewidencyjnego nieruchomości w postaci odebrania własności lub prawa użytkowania wieczystego do działek wydzielonych pod drogi publiczne lub ich poszerzenie z chwilą, gdy decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości stała się ostateczna albo orzeczenie sądu o podziale stało się prawomocne. Przesłanki: - podział dokonywanych na wniosek właściciela nieruchomości lub na wniosek użytkownika wieczystego nieruchomości. - warunkiem wydzielenie działki pod drogę publiczną w omawianym przypadku jest przeznaczenie działki pod taką drogę w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego Nie chodzi przy tym o wybudowanie drogi (może zostać wybudowana dużo później), ani o nadanie drodze określonej kategorii drogi publicznej, lecz o samo przeznaczenie gruntu pod drogę publiczną.

ustawa o gospodarce nieruchomościami art. 112 Wywłaszczenie, w szerokim znaczeniu tego słowa, oznacza wszelkie formy ingerencji państwa w prawa własności przysługujące innym podmiotom. Przedmiotem wywłaszczenia jest prawo rzeczowe, a skutkiem przejście prawa na rzecz Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego albo wygaśnięcie prawa (co nie może dotyczyć własności) bądź ograniczenie wykonywania prawa. Zgodnie z art. 21 ust. 2 Konstytucji RP „Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem”. Nie jest dopuszczalne wychodzenie poza te określone Konstytucją RP ramy ani stosowanie rozszerzającej interpretacji przepisów dopuszczających wywłaszczenie. Wywłaszczenie dokonywane na podstawie komentowanej ustawy: przeprowadzane jest w postępowaniu administracyjnym, w indywidualnej sprawie z zakresu administracji publicznej, przez wydanie decyzji (art. 112 ust. 2 u.g.n.), może dotyczyć tylko nieruchomości przeznaczonych w planach miejscowych na cele publiczne lub nieruchomości, dla których wydana została ostateczna decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego (art. 112 ust. 1 u.g.n.)/cele publ.- art. 6. m.in. wydzielanie gruntów pod drogi publiczne i drogi wodne, budowa, utrzymywanie oraz wykonywanie robót budowlanych tych dróg, obiektów i urządzeń transportu publicznego, a także łączności publicznej i sygnalizacji; może nastąpić, tylko jeżeli cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy (art. 112 ust. 3 u.g.n.), następuje w celu realizacji celu publicznego – jednego z celów wymienionych w art. 6 u.g.n. lub celu publicznego określonego w innej ustawie, polega na pozbawieniu własności, użytkowania wieczystego lub innego ograniczonego prawa rzeczowego albo na ograniczeniu tych praw, następuje tylko na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego (nie może nastąpić na rzecz państwowych ani samorządowych osób prawnych, ani innych osób), z tym że ograniczenie wykonywania prawa może nastąpić także na rzecz innych podmiotów realizujących cel publiczny. Wywłaszczenie nie może być stosowane, gdy cel publiczny już został na nieruchomości zrealizowany.

ustawa o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych Przepis art. 1 ust. 1 specustawy drogowej precyzuje jej zakres przedmiotowy, wskazując, że określa ona zasady i warunki przygotowania inwestycji w zakresie dróg publicznych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 z późn. zm.) Na tle komentowanego art. 1 ust. 1 specustawy drogowej ukształtowała się jednolita linia orzecznicza sądów administracyjnych, zgodnie z którą przepisy tej ustawy mają zastosowanie do inwestycji mających na celu budowę (rozbudowę) dróg innych niż drogi wewnętrzne w rozumieniu przepisów ustawy o drogach publicznych. Art. 12 specustawy drogowej stanowi, że decyzja o zezwoleniu na inwestycję wywołuje skutki w postaci: zatwierdzenia podziału nieruchomości, której linie podziału stanowią linię rozgraniczające teren ustalony w zezwoleniu (art. 12 ust. 1 i 2 specustawy drogowej); prawa wpisu do księgi wieczystej i w katastrze nieruchomości (art. 12 ust. 3 specustawy drogowej), z zastrzeżeniem, że funkcje katastru nieruchomości obecnie nadal pełni ewidencja gruntów i budynków73 ; przeniesienia własności nieruchomości (art. 12 ust. 4 specustawy drogowej); prawa do odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość (art. 12 ust. 4a, 4b, 4f i 5 specustawy drogowej); wygaśnięcia ograniczonych praw rzeczowych na wywłaszczonej nieruchomości (art. 12 ust. 4c-4e specustawy drogowej).

Drogi wewnętrzne Od dróg publicznych należy odróżnić drogi wewnętrzne, tj. drogi, parkingi oraz place przeznaczone do ruchu pojazdów, niezaliczone do żadnej z kategorii dróg publicznych i niezlokalizowane w pasie drogowym tych dróg (art. 8 u.d.p.), gdzie przez pas drogowy rozumie się wydzielony liniami granicznymi grunt wraz z przestrzenią nad i pod jego powierzchnią, w którym są zlokalizowane droga oraz obiekty budowlane i urządzenia techniczne związane z prowadzeniem, zabezpieczeniem i obsługą ruchu, a także urządzenia związane z potrzebami zarządzania drogą (art. 4 pkt 1 u.d.p.). Jak wskazał SN w wyroku z dnia 30 maja 2003 r., III CKN 1165/00, LEX nr 109442, "Decydujące o tym, czy dana droga jest wewnętrzną, czy publiczną - jest jej zaliczenie do jednej z kategorii dróg publicznych. Istota zaliczenia sprowadza się do tego, iż według art. 1 ustawy o drogach publicznych - z drogi takiej może korzystać każdy zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych".

Drogi wewnętrzne -ustawa z 10. 05.1990 są własność Skarbu Państwa nie są własnością Skarbu Państwa -ustawa z 10. 05.1990 - ustawa z 10.05.1990 Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych. art. 5 ust. 4 Art. 5 Gminy nabyły własność i inne prawa majątkowe przysługujące przed dniem 27.05.1990 r. Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobom prawnym w zakresie, w jakim były one wykonywane przez jednostki wymienione w art. 5 ust. 1 przepisów wprowadzających ustawę samorządową -ustawa z 21.08.1997 o gospodarce nieruchomościami czynność cywilno-prawna (darowizna) art. 13 W takim przypadku jednostki samorządu terytorialnego lub Skarb Państwa mogą uzyskać własność tych działek w drodze czynności cywilnoprawnej