Wrocław – Warszawa 21 marca 2012 r. Sławomir Piechota Niepełnosprawni w Polsce - niewykorzystany potencjał czy kosztowny balast…? Wrocław – Warszawa 21 marca 2012 r.

Niepełnosprawni w Polsce według Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 w Polsce żyje 5.456 tys. osób niepełnosprawnych, co stanowi 14,3% ogółu mieszkańców kraju – z czego: 1.006 tys., tj. 2,6% jest niepełnosprawnych wyłącznie w sensie biologicznym (bez formalnego orzeczenia), 4,3% posiada orzeczenie, lecz nie uważa się za osobę niepełnosprawną (tzw. ucieczka w niepełnosprawność stanowiąca sposób zabezpieczenia przed brakiem środków do życia – poprzez zdobycie podstawy do renty lub zasiłku z pomocy społecznej).

Niepełnosprawni w Polsce… Główne rodzaje niepełnosprawności: ok. 200 tys. wózkowiczów, ok. 200 tys. niewidomych, ok. 60 tys. używających języka migowego Niepełnosprawność a wiek: 0-14 lat – 3,4%, 15-29 lat – 6,3%, 30-49 lat – 17,1% 50-69 lat – 44,2% 70 i więcej – 29,1%

Niepełnosprawny – czyli…? Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych Art. 1. Ustawa dotyczy osób, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem: 1) o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności określonych w art. 3 lub 2) o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów, lub 3) o niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16 roku życia zwanych dalej "osobami niepełnosprawnymi". Art. 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o: niepełnosprawności - oznacza to trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy;

Niepełnosprawność w kontekście środowiska Niepełnosprawność pojawia się na styku osoby niepełnosprawnej z otoczeniem. Skutki niepełnosprawności mogą leżeć po stronie środowiska fizycznego lub wynikać z rozziewu pomiędzy potrzebami osoby niepełnosprawnej a rozwiązaniami oferowanymi przez społeczeństwo (brak usług lub regulacji).

Niepełnosprawni w Europie Włochy 7,8%, Grecja 8,2%, Hiszpania 9,9%, Irlandia 10,9%, Austria 12,5%, Belgia 12,9%, Francja 15,3%, Luksemburg 16,5%, Dania 17,4%, Niemcy 17,3%, Szwecja 17,0%, Portugalia 18,4%, Holandia 18,6%, Wielka Brytania 18,8%, Finlandia 22,9%.

Konstytucyjna zasada równości Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Art. 32 : Wszyscy są równi wobec prawa. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Konstytucja o obowiązku pomocy… Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Art. 68 ust. 2: Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.

Obowiązki ustawowe ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych: pracodawca, zatrudniający co najmniej 25 pracowników ma obowiązek zatrudniania osób niepełnosprawnych, by osoby takie stanowiły co najmniej 6% ogółu pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, za każdy etat brakujący do owych 6% pracodawca jest zobowiązany do dokonywania comiesięcznych wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w kwocie ok. 1430 zł, pracodawcy, którzy osiągają 6% wskaźnik mogą otrzymać z PFRON dofinansowanie do zatrudnienia każdego pracownika niepełnosprawnego – uprawnienia takiego nie mają jednak pracodawcy, którzy są finansowani ze środków budżetowych (zasada zakazu podwójnego finansowania budżetowego),

Poziom zatrudnienia w grupie 15-64 lat wg Eurostat Lp Kraj 2000 rok 2005 rok 2010 rok 1 UE 27 krajów 62,2 63,4 64,1 2 Strefa Euro (17 krajów) 61,4 63,6 3 Czechy 65,0 64,8 4 Irlandia 65,2 67,6 60,0 5 Grecja 56,5 60,1 59,6 6 Hiszpania 56,3 63,3 58,6 7 Francja 62,1 63,7 63,8 8 Włochy 53,7 57,6 56,9 9 Węgry 55,4 10 Holandia 72,9 73,2 74,7 11 POLSKA 55,0 52,8 59,3 12 Portugalia 68,4 67,5 65,6 13 Słowacja 56,8 57,7 58,8 14 Wielka Brytania 71,2 71,7 69,5 15 Szwajcaria 78,3 77,2 78,6 16 USA 74,1 71,5 66,7

Dochód PKB na osobę – UE 27=100 wg Eurostat Lp Kraj 2000 rok 2005 rok 2010 rok 1 UE 27 krajów 100 2 Strefa Euro (17 krajów) 112 109 108 3 Czechy 71 79 80 4 Irlandia 132 145 128 5 Grecja 84 91 90 6 Hiszpania 97 102 7 Francja 115 110 8 Włochy 118 105 101 9 Węgry 54 63 65 10 Holandia 134 131 133 11 POLSKA 48 51 12 Portugalia 81 13 Słowacja 50 60 74 14 Wielka Brytania 119 122 15 Szwajcaria 144 147 16 USA 161 159 148

Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych w Polsce 16-64 2007 – 22,6% (wskaźnik zatrudnienia – 19,4%) 2008 – 23,9% (wskaźnik zatrudnienia – 20,8%) 2009 – 24,6% (wskaźnik zatrudnienia – 21,4%) 2010 – 25,9% (wskaźnik zatrudnienia – 21,9%, zaś w IV kwartale 2010 – 22,3%) BAEL 2010

Aktywność zawodowa w roku 2010 osób niepełnosprawnych w Polsce 16-64 Z wyższym wykształceniem – 48,9% (wskaźnik zatrudnienia – 43,8%) Z średnim wykształceniem – 30,9% (wskaźnik zatrudnienia – 26,5%) Z niższym niż średnie wykształceniem – 20,8% (wskaźnik zatrudnienia – 17,3%) BAEL 2010

Aktywność zawodowa a stopień niepełnosprawności osób niepełnosprawnych w Polsce 16-64 Wśród osób z lekkim stopniem niepełnosprawności – 29,9% Wśród osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności – 21% Wśród osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności – 7,9% BAEL 2010

Pracujący niepełnosprawni 2010 7,5% - osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności, 39,6% - osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności 52,9% - osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności BAEL 2010

Źródła dochodów osób niepełnosprawnych 16-64 w roku 2010 Renta z tytułu niezdolności do pracy – 57,6% (rok 2009: 60,3%) Emerytura – 6,5% (rok 2009: 7,2%) Zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie przedemerytalne i inne świadczenia społ. – 13% Praca 16,9%, w tym praca najemna 13,7% Pracowało ok. 495 tys. osób niepełnosprawnych BAEL 2010

Pracownicy niepełnosprawni i ich pracodawcy wg SODiR PFRON Grudzień 2004 Grudzień 2006 Grudzień 2009 Grudzień 2011 Pracownicy niepełnosprawni w zpch 172,6 174,1 188,7 173,7 Pracownicy niepełnosprawni otwarty rynek 28,1 38,0 58,4 71,0 Pracodawcy zpch 2463 2251 2087 1884 Pracodawcy otwarty rynek 4122 5698 11507 15483

Świadczenia…. Świadczenia emerytalno-rentowe z ZUS (styczeń 2012): renty z tytułu niezdolności do pracy otrzymuje 1.143,7 tys. osób, (średnio po 1344,89 zł). dodatkowo 255,1 tys. osób pobiera renty socjalne w wysokości 610,72 zł miesięcznie emerytury otrzymuje 4.952 tys. osób (średnio po 1799- zł). renty rodzinne otrzymuje 1273 tys. osób (średnio po 1554 zł).

Zatrudnienie niepełnosprawnych w UE

Zatrudnienie niepełnosprawnych a renty w krajach UE

Agenda 22 – od idei do lokalnej praktyki 3 XII 1993: Zgromadzenie Generalne ONZ uchwala Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych. 2001: szwedzkie NGO’s opracowują „Instruktaż w zakresie planowania polityki na rzecz osób niepełnosprawnych w społecznościach lokalnych” – czyli jak ideę zamienić w plan.

Agenda 22: Planowanie i sprawdzanie stosowania Zasady 7: zatrudnienie Jakie działania podejmują władze lokalne by wspierać osoby niepełnosprawne na otwartym rynku pracy? Ile osób jest zatrudnionych we władzach lokalnych? Ile spośród nich to osoby niepełnosprawne? Co władze robią, by podnosić świadomość społeczną celem przezwyciężenia negatywnych postaw i uprzedzeń dotyczących osób niepełnosprawnych? Co władze robią, by stworzyć korzystne warunki zatrudnienia osobom niepełnosprawnym na terenie kompetencji tych władz?

Pragmatyczny idealizm - amerykański… Ustawa o Amerykanach z Niepełnosprawnością z 1990 roku (Americans with Disabilities Act of 1990 – ADA) – art. 2 (a) (9): „/…/ nieustające zjawisko niesprawiedliwej dyskryminacji oraz uprzedzeń odbiera osobom niepełnosprawnym szansę podejmowania współzawodnictwa na równych prawach oraz korzystania z tych wszystkich możliwości, które przynoszą słuszną sławę naszemu wolnemu społeczeństwu, a z drugiej strony kosztuje Stany Zjednoczone niepotrzebnie miliardy dolarów – wydatków wynikających z zależności i nieproduktywności osób niepełnosprawnych.”

Bariery W otoczeniu osób niepełnosprawnych: architektoniczne, finansowe, edukacyjne, mentalne… W osobach niepełnosprawnych: pułapka rentowa, (nad) opiekuńczość bliskich,

Niepełnosprawni…? Ludwig van Beethoven…, Vincent van Gogh…., FDR…, Stephen Hawking…, Jan Paweł II…!

Dziękuję za uwagę. Sławomir Piechota Poseł na Sejm RP Przewodniczący Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Wiceprzewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi