Dr hab. prof. AP Jolanta Zielińska Korekcja fragmentarycznych deficytów rozwojowych, trudności w uczeniu się Dr hab. prof. AP Jolanta Zielińska

Korekcja fragmentarycznych deficytów rozwojowych utrudniających dzieciom uczenie się: Korekcja fragmentarycznych deficytów rozwojowych utrudniających dzieciom uczenie się to dział pedagogiki specjalnej zajmujący się diagnozowaniem oraz prowadzeniem terapii dzieci i młodzieży przejawiających deficyty rozwojowe określane często jako mikrouszkodzenia.

Etiologia fragmentarycznych deficytów rozwojowych utrudniających dzieciom uczenie się to przyczyny: genetyczne, organiczne, biologiczne, społeczne. UWAGA OGÓLNA: W analizie rozwoju dziecka istotne jest branie pod uwagę stopnia nasilenia i rozległości występujących zaburzeń.

Czynników mogących mieć wpływ na występowanie fragmentarycznych deficytów rozwojowych utrudniających dzieciom uczenie się można doszukiwać się w: systemie edukacyjnym (organizacja szkolnictwa i treści programowe), środowisku, w jakim przebywa dziecko (rodzin­ne, rówieśnicze, ale i kulturowe), samym dziecku (właściwości fizyczne i psychiczne).

Objawy deficytów rozwojowych (obserwowalne już od 3 roku życia przy uzyskanej w granicach normy inteligencji ogólnej): zaburzenia: neurologiczne (bez wyraźnych objawów uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego - określane często mikrouszkodzeniami), nietypowy rozwój (przede wszystkim sfer: ruchowej, poznawczej i emocjonalnej oraz mowy), trudności edukacyjne (nieharmonijny rozwój oraz występująca nadpobudliwość psychoruchowa, zaburzenie funkcji percepcyjno-motorycznych oraz myślenia i komunikacji), rozbieżności między możliwościami a osiąganymi wynikami.

trudności w uczeniu się, specyficzne trudności w uczeniu się. Podstawowe terminy: trudności w uczeniu się, specyficzne trudności w uczeniu się. UWAGA OGÓLNA: Trudności w opanowaniu materiału wyznaczonego programem, opisane przez Halinę Spionek

Cechy dzieci z trudnościami w uczeniu się: zaburzenia percepcyjne, percepcyjno-motoryczne, koordynacji ruchowej, nadpobudliwość, nadruchliwość, impulsywność, zaburzenia uwagi, zaburzenia pamięci, myślenia, zaburzenia rozwoju języka, braki w umiejętnościach szkolnych, nieprawidłowości w rozwoju emocjonalnym i społecznym – trudności adaptacyjne.

Percepcja wypowiedzi: fizyczna słyszalność dźwięków mowy, fonematyczna zdolność różnicowania dźwięków, słuchowa pamięć słowna, zdolność szybkiego przełączania uwagi na różne elementy linearne wypowiedzi, semantyka, umiejętność mówienia i rozumienia.

Trudności w uczeniu się: szeroki termin, odnoszący się do różnorodnej grupy zaburzeń, manifestujących się poprzez: znaczące trudności w opanowaniu i stosowaniu umiejętności słuchowych, mówienia, czytania, pisania, rozumienia oraz umiejętności matematycznych. Cechy zaburzenia: pochodzenie wewnętrzne, uwarunkowane dysfunkcjami centralnego układu nerwowego, mogą współwystępować z innymi rodzajami niepełnosprawności (na przykład defektami sensorycznymi, upośledzeniem umysłowym, zaburzeniami rozwoju emocjonalne­go i społecznego), mogą być konsekwencjami wpływu środowiska (na przykład różnice kulturowe, nieodpowiednie lub niewłaściwe wychowanie, czynniki psychogenne), nie są one jednak bezpośrednim następstwem dzia­łania tych warunków i wpływów.

Specyficzne trudności w uczeniu się to długotrwały stan, najprawdopodobniej pochodzenia neurologicznego, który w sposób wybiórczy manifestuje się poprzez zakłócenie rozwoju, integracji i realizacji werbalnych oraz niewerbalnych zdolności. Specyficzne trudności w uczeniu występują jako odmienny rodzaj niepełnosprawności przy zachowaniu przeciętnej lub ponadprzeciętnej inteligencji, prawidłowo funkcjonujących systemów sensorycznych, właściwej sprawności motorycznej i adekwatnych możliwości uczenia się.

Trudności w nauce występują, gdy uczeń: mimo starań, nie potrafi w odpowiednim czasie przyswoić sobie wiedzy i umiejętności przewidzianych w programie nauczania, wprawdzie wykazuje postępy w nauce, ale czyni to kosztem niewspółmiernie dużego własnego wkładu pracy czy też wysiłków i starań otoczenia. UWAGA OGÓLNA: Trudności w nauce manifestują się w bardzo różny sposób, zarówno jeśli chodzi o ich zakres, jak i stopień nasilenia. W ciągu życia mogą wpływać na: poczucie własnej wartości, samoocenę, edukację, aktywność zawodową, aktywność społeczną, czynności dnia codziennego.

Edukacja dzieci z trudnościami w uczeniu się: organizacja: zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze, korekcyjno-kompensacyjne (2-3 godziny tygodniowo), klasy wyrównawcze (10-15 dzieci), diagnoza i wczesne rozpoznanie: diagnoza medyczna, psychologiczna, pedagogiczna, socjalna, filozofia edukacji: 3 stanowiska, edukacja zorientowana na: wspomaganie rozwoju procesów poznawczych, kształtowanie umiejętności szkolnych, zaspokajanie indywidualnych potrzeb.

Uwarunkowania genetyczne jako przyczyna trudności w uczeniu się: związane z naturą dziecka, z wyposażeniem z jakim przychodzi na świat, wyraźniej w męskich liniach rodzin, 5 – 10 razy częściej u chłopców.

Uwarunkowania organiczne i biologiczne jako przyczyna trudności w uczeniu się: minimalna dysfunkcja mózgu, zaburzenia fizjologiczne lub biochemiczne (anemia, alergie pokarmowe), opóźnienie w rozwoju centralnego systemy nerwowego( wolniejsze osiąganie pełnej dojrzałości anatomicznej i funkcjonalnej) 5 – 40% dzieci w wieku przedszkolnym.

Autyzm wczesnodziecięcy: zespół poważnych zaburzeń rozwojowych dziecka, manifestujących się do 30 miesiąca życia, związanych z wrodzonymi dysfunkcjami układu nerwowego. Liczby: częściej u chłopców niż dziewczynek (4:1), 15 na 10 000 dzieci, 70 % dzieci autystycznych jest upośledzonych umysłowo.

Triada objawów zaburzeń autystycznych: zaburzenia więzi międzyludzkich, zaburzenia komunikacji i fantazji, brak porozumienia werbalnego i niewerbalnego, wyobraźni, ograniczony repertuar aktywności i zainteresowań, stereotypia ruchowa, niepokój przy zmianach otoczenia.

Zespoły psychozopodobne: Schizofrenia dziecięca: rozpad lub rozszczepienie osobowości. Zespól hospitalizacyjny: zachowanie dziecka stanowiące reakcję na nagle przerwanie kontaktu z matką. Zespól deprywacyjny: zaburzenia rozwoju psychoruchowego dziecka związane z brakiem opieki i miłości wskutek utrzymującej się nieobecności matki.

Uwarunkowania społeczne jako przyczyna trudności w uczeniu się: nieprawidłowe wychowanie w rodzinie, jakość opieki i oddziaływań wychowawczych, przedszkole, niewłaściwe metody wychowawcze, szkoła, niewłaściwe metody nauczania (90 % dzieci z trudnościami w nauce).

Problem diagnozy i wczesnego rozpoznania: diagnoza medyczna: zaburzenia rozwoju fizycznego i funkcjonowania systemu nerwowego, diagnoza psychologiczna: ogólny rozwój umysłowy, poszczególnych procesów poznawczych, diagnoza pedagogiczna: stopień zaawansowania w nauce, rodzaj i zakres trudności, niepowodzeń, opóźnień, diagnoza socjalna: sytuacja i warunki życia w rodzinie, stosunki więzi emocjonalne. Dobra diagnoza: nie tylko braki, ale mocne strony, dla edukacji, czyli opracowania programu pomocy.

Filozofia edukacji dzieci z trudnościami w uczeniu się: edukacja zorientowana na wspomaganie rozwoju procesów poznawczych (strategie uczenia się), edukacja zorientowana na kształtowanie umiejętności szkolnych (niewłaściwe metody nauczania), edukacja zorientowana na zaspokajanie potrzeb indywidualnych, poprzednie łącznie.

Przedstawiciele zajmującymi się problematyką korekcji fragmentarycznych deficytów rozwojowych utrudniających dzieciom uczenie się: Marta Bogdanowicz, Ewa Górniewicz, Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Jadwiga Jastrząb, Barbara Kaja, Jan Konopnicki, Hanna Nartowska, Ewa Tomasik, Halina Spionek, Barbara Zakrzewska.