FUNDUSZE STRUKTURALNE UNII EUROPEJSKIEJ Mgr Agata Wróbel

FUNDUSZE STRUKTURALNE I FUNDUSZ SPÓJNOŚCI, T. KIERZKOWSKI, A. JANKOWSKA, R. KNOPIK , WARSZAWA 2009 europa.eu <obszary wsparcia ec.europa.eu <możliwości finansowania www.funduszeeuropejskie.gov.pl

43% produkcji Unii Europejskiej POLITYKA REGIONALNA HAMBURG LONDYN HAMBURG LONDYN PARYŻ MONACHIUM MEDIOLAN 14% terytorium 43% produkcji Unii Europejskiej 1/3 ludności

Poziom krajowy: Poziom regionalny: Luksemburg > Rumunia pod względem dochodu na jednego mieszkańca Poziom regionalny: Inner London PKB per capita 290% średniego PKB UE pół-wsch. Rumunia 23% średniego PKB UE

PRZYCZYNY i SKUTKI RÓŻNIC W ROZWOJU REGIONÓW geograficzne - peryferyjne położenia regionu, trudne warunki klimatyczne i geograficzne historyczne społeczne i gospodarcze - niedostatecznie rozwinięta infrastruktura, niekorzystna struktura gospodarki, niski poziomu kwalifikacji zawodowych ludności SKUTKI Zubożenie społeczeństwa, Zła jakość szkolnictwa, Wyższe bezrobocie Niewydolność infrastruktury Trudna sytuacja niektórych spośród państw członkowskich UE wynika częściowo z dziedzictwa gospodarki centralnie planowanej.

DEFINICJA POLITYKI REGIONALNEJ brak definicji legalnej Polityka regionalna UE jest tematycznie uporządkowanym, wytyczanym przez ośrodek decyzji, działaniem mającym na celu, przy pomocy zespołu instrumentów prawnych i finansowych, usunięcie dysproporcji w rozwoju gospodarczym i społecznym regionów w UE oraz zapewnienie zrównoważonego wzrostu wszystkich jej obszarów z zachowaniem jej wewnętrznej spójności ekonomicznej i społecznej M. Rudnicki: Polityka regionalna UE, Poznań, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej 2000

EWOLUCJA POLITYKI REGIONALNEJ Preambuła Traktatu Rzymskiego z 1958 : „Państwa członkowskie pragną wzmocnienia jedności swoich gospodarek i zabezpieczenia ich harmonijnego rozwoju przez redukowanie zróżnicowań istniejących między regionami oraz łagodzenie zacofania regionów mniej uprzywilejowanych”. PRZYCZYNY PRZEOBRAŻEŃ: Zmiany w sytuacji przemysłu Wspólnoty pod wpływem KRYZYSU lat 70, spadki koniunktury w kolejnych latach POSZERZANIE integracji o nowe kraje członkowskie POGŁĘBIANIE integracji

PIERWSZY ETAP POLITYKI REGIONALNEJ 1958-1974 Polityka regionalna => kompetencja państw EWWiS – projekty z zakresu restrukturyzacji węgla i stali EBI – działalność pożyczkowa; projekty , których celem był „harmonijny rozwój Wspólnoty” EFS – nowe miejsca pracy/ zapobieganie bezrobociu EFGiOR Mechanizm antydumpingowy 1968 Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej 1972 –EFRR miał „korygować podstawowe dysproporcje wewnątrz Wspólnoty Europejskiej wynikające przede wszystkim z przewagi rolnictwa, zmian w przemyśle lub strukturalnego bezrobocia 1973 – akcesja Wielkiej Brytanii, Irlandii i Danii

DRUGI ETAP POLITYKI REGIONALNEJ 1975-1985 Kryzys lat 70 => spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego 1. stycznia 1975 – EFRR Podział pieniędzy między państwa i refundacja wydatków Zasada współfinansowania – 20-30% Zgodność z priorytetami Pomoc uzyskiwały państwa a nie podmioty gospodarcze REGION? REGION MNIEJ ROZWINIĘTY?

NUTS -nomenklatura jednostek terytorialnych dla celów statystycznych NUTS 0 - KRAJ NUTS 1 – MAKROREGIONY (grupa województw 6) NUTS 2 – REGIONY (województwa 16) NUTS 3 – PODREGIONY (grupa powiatów 66) NUTS 4 – powiaty i miasta na prawach powiatów NUTS 5 – gminy * NUTS 4 i 5 – Local AdministrativeUnits(LAU)

C.D. DRUGIEGO ETAPU POLITYKI REGIONALNEJ KRYTERIA POMOCY DLA REGIONÓW PKB per capita znacząco niższy niż średnia kraju Wysokie znaczenie rolnictwa i lub przemysłów schyłkowych Wysoko stopa bezrobocia lub migracja SZCZEGÓLNE ZASADY PODZIAŁU ŚRODKÓW Zasada słusznego zwrotu 1979 reforma EFRR 5% środków do dyspozycji Komisji 1981 akcesja Grecji – zwiększenie rozpiętość w rozwoju regionalnym

REFORMA POLITYKI REGIONALNEJ 1984 Obszary Polityki Regionalnej 1.okresowa analiza sytuacji społ-ekonom. 2. koordynacją narodowych polityk 3. ocena regionalnych skutków wszystkich głównych polityk System widełkowy Rozszerzenie kompetencji Komisji 11,5% Regiony a. regiony cechujące się długotrwałym niedorozwojem b. regiony o niskim poziomie dochodów, wysokiej stopie bezrobocia i wysokim wskaźniku migracji c. regiony narażone na ujemne skutki działalności WE d. regiony przygraniczne

TRZECI ETAP ROZWOJU POLITYKI REGIONALNEJ 1986-1992 decyzja o utworzeniu rynku wewnętrznego akcesja Hiszpanii i Portugalii 1986 nacisk Wielkiej Brytanii na bardziej sprawiedliwy podział środków JEDNOLITY AKT EUROPEJSKI (JAE)1986 „Spójność ekonomiczna i socjalna” 1988 reforma funduszy strukturalnych

CZWARTY ETAP ROZWOJU POLITYKI REGIONALNEJ 1993-1999 Traktat z Maastricht Unia Gospodarcza i Walutowa Fundusz Spójności Europejski Fundusz Inwestycyjny Komitet Regionów Wzmocnienie EBC Przekształcenie sektorowego instrumentu skierowanego do rybołóstwa w nowy instrument – FIOR 1995 –Austria, Finlandia i Szwecja

PIĄTY ETAP 2000-2006 AGENDA 2000 7 letnie okresy programowania CELE 6=>3 CEL 1- wspieranie rozwoju regionów zapóźnionych w rozwoju oraz słabo zaludnionych regionów północnej Europy CEL 2- wspieranie gospodarczej i społecznej konwersji obszarów stojących w obliczu problemów strukturalnych CEL 3 - wspieranie adaptacji i modernizacji polityk oraz systemów kształcenia, szkolenia i zatrudnienia INICJATYWY: INTERREG, URBAN, EQUAL, LEADER POMOC HARMONIZACYJNA – instrument pomocy przedakcesyjnej ISPA I SAPARD INSTRUMENTY FINANSOWANIA: Europejski Fundusz Społeczny  Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej  Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego  Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa  7 letnie okresy programowania

2007 - 2013 Traktat o Unii Europejskiej: Preambuła „[Państwa] WYRAŻAJĄC MOCNĄ WOLĘ popierania postępu gospodarczego i społecznego swych narodów poprzez urzeczywistnienie rynku wewnętrznego oraz umacnianie spójności i ochrony środowiska naturalnego, przy uwzględnieniu zasady stałego rozwoju, oraz prowadzenia polityk, które zapewnią, że integracji gospodarczej towarzyszyć będzie równoczesny postęp w innych dziedzinach, Art. 3 Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej preambuła: W TROSCE o wzmocnienie jedności swych gospodarek i zapewnienie ich harmonijnego rozwoju, poprzez zmniejszenie różnic istniejących między poszczególnymi regionami oraz opóźnienia regionów mniej uprzywilejowanych Artykuł 107 TYTUŁ XVIII SPÓJNOŚĆ GOSPODARCZA, SPOŁECZNA I TERYTORIALNA

AKTY PRAWNE Rozporządzenie 1083/2006 ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności 1080/2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 1081/2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego 1084/2006 ustanawiające Fundusz Spójności * rozporządzenia wykonawcze

FINANSOWANIE  12% (tzw. tradycyjne zasoby własne Unii),  11% z dochodów z VAT    76 % ze środków uzależnionych od dochodu narodowego każdego z państw członkowskich (0,73 proc. swojego Produktu Narodowego Brutto (PNB)

WYDATKI

Polityka regionalna: 4,6 mld Euro CELE POLITYKI REGIONALNEJ: to cele służące osiągnięciu spójności społeczno-gospodarczej Unii Europejskiej. Liczba i definicja celów polityki strukturalnej ulegają zmianom w kolejnych okresach budżetowych. Fundusze strukturalne na okres 2007-2013 mają spełniać następujące cele kluczowe: Cel 1: Konwergencja Cel 2: Konkurencyjność i zatrudnienie w regionach Cel 3: Europejska współpraca terytorialna

KONWERGENCJA rzeczywiste zniwelowanie zapóźnień w najsłabiej rozwiniętych państwach członkowskich i regionach PKB per capita < 75 % przeciętnej UE - 84 regiony NUTS 2, 154 milionów ludności + 16 regionów przejściowych 16,4 mln 282,8 miliardów EUR,

KONKURENCYJNOŚĆ I ZATRUDNIENIE umocnienia konkurencyjności i atrakcyjności regionów, jak również do zwiększenia zatrudnienia 168 regionów o ludności liczącej ogółem 314 milionów 55 miliardów

EUROPEJSKA WSPÓŁPRACA TERYTORIALNA umocnienie współpracy transgranicznej w drodze wspólnych inicjatyw na szczeblu lokalnym i regionalnym, współpracy międzynarodowej służącej zintegrowanemu rozwojowi przestrzennemu oraz międzyregionalnej współpracy i wymiany doświadczeń 3 obszary wsparcia: Umacnianie współpracy transgranicznej Umacnianie współpracy transnarodowej Umacnianie współpracy międzyregionalnej URBACT INTERACT II EPSON

INSTRUMENTY FINANSOWE POLITYKI REGIONALNEJ Fundusze Strukturalne: EFS, EFRR FUNDUSZ SPÓJNOŚCI EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY Inicjatywy wspólnotowe: JASPERS, JEREMY I JESSICA Środki w ramach INSTRUMENTU POMOCY PRZEDAKCESYJNEJ, EUROPEJSKIEGO INSTRUMENTU SĄSIEDZTWA

GEOGRAFICZNY ZASIĘG ODDZIAŁYWANIA FUNDUSZY

EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO przyczynia się do finansowania pomocy mającej na celu wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej w drodze korygowania podstawowych dysproporcji regionalnych poprzez wspieranie rozwoju oraz dostosowania strukturalnego gospodarek regionalnych, w tym przekształcania upadających regionów przemysłowych i regionów opóźnionych w rozwoju, jak również wspieranie współpracy transgranicznej, transnarodowej i międzyregionalne CEL 1  BADANIA I ROZWÓJ TECHNOLOGICZNY, INNOWACYJNOŚĆ I PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE, INICJATYWY W ZAKRESIE ROZWOJU LOKALNEGO, ŚRODOWISKO, TURYSTYKA ZAPOBIEGANIE ZAGROŻENIOM INWESTYCJE TRANSPORTOWE, INWESTYCJE W EDUKACJĘ, INWESTYCJE W INFRASTRUKTURĘ OCHRONY ZDROWIA I INFRASTRUKTURĘ SPOŁECZNĄ CEL 2 INNOWACJE I GOSPODARKA OPARTA NA WIEDZY, DOSTĘP DO USŁUG TRANSPORTOWYCH I TELEKOMUNIKACYJNYCH, DZIAŁANIA PREWENCYJNE W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA I ZAPOBIEGANIA ZAGROŻENIOM CEL3 WSPÓŁPRACA TRANSGRANICZNA, WSPÓŁPRACA TRANSNARODOWA, WZMOCNIENIE POLITYKI REGIONALNEJ POPRZEZ WSPIERANIE WSPÓŁPRACY MIĘDZYREGIONALNEJ

EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY przyczynia się do realizacji priorytetów Wspólnoty w zakresie wzmacniania spójności gospodarczej i społecznej przez poprawę możliwości zatrudnienia i pracy, stymulowanie wysokiego poziomu zatrudnienia oraz tworzenia liczniejszych i lepszych miejsc pracy. Realizuje to przez wspieranie polityki państw członkowskich zmierzającej do osiągnięcia pełnego zatrudnienia oraz jakości i wydajności pracy, wspierania integracji społecznej, w tym poprawy dostępu do zatrudnienia osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, oraz zmniejszenia dysproporcji w zatrudnieniu na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym CEL 1  ZWIĘKSZENIE ZDOLNOŚCI ADAPTACYJNEJ PRACOWNIKÓW PRZEDSIĘBIORSTW I PRZEDSIĘBIORCÓW WZMOCNIENIE KAPITAŁU LUDZKIEGO WZROST INTEGRACJI SPOŁECZNEJ OSÓB ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W NIEKORZYSTNEJ SYTUACJI ZWIĘKSZANIE DOSTĘPU DO ZATRUDNIENIA, DĄŻENIE DO ZAPEWNIENIA INTEGRACJI NA RYNKU PRACY OSÓB POSZUKUJĄCYCH ZATRUDNIENIA I NIEAKTYWNYCH ZAWODOWO ORAZ ZAPOBIEGANIA BEZROBOCIU WSPIERANIE WSPÓŁPRACY NA RZECZ ZATRUDNIENIA RÓŻNYCH ŚRODOWISK   CEL 2 ZWIĘKSZENIE I POPRAWA INWESTYCJI W KAPITAŁ LUDZKI WZMACNIANIE ZDOLNOŚCI SŁUŻB I ORGANIZACJI DZIAŁAJĄCYCH NA RZECZ ZATRUDNIENIA I RYNKU PRACY

FUNDUSZ SPÓJNOŚCI Nie jest funduszem strukturalnym! Przeznaczony dla krajów nie regionów! <90 % DNB 25 UE Program zmierzający do realizacji kryteriów konwergencji Cel promowanie trwałego i zrównoważonego rozwoju Obszary wsparcia transeuropejskie sieci transportowe TEN-T środowiska w ramach priorytetów wspólnotowej polityki ochrony środowiska Bułgaria, Republika Czeska, Estonia, Grecja, Cypr, Łotwa, Litwa, Węgry, Malta, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowenia i Słowacja.