Instytut Odlewnictwa Kraków Doc. dr inż. Jerzy Tybulczuk Analiza SWOT branży odlewniczej w Polsce Doc. dr inż. Jerzy Tybulczuk

Instytut Odlewnictwa Kraków MOCNE STRONY Dominacja w branży odlewniczej sektora prywatnego (92,5% przedsiębiorstw sprywatyzowanych). Ewolucja eksportu w ciągu ostatniego 10-lecia wskazująca na 100% wzrost 200 tys. ton w roku 1995 do 400000 t do 2004 roku (46,1% całkowitej produkcji). Wyraźnie wyższy wskaźnik eksportu branży w relacji do całej gospodarki i przemysłu. Wysoce korzystna zmiana struktury eksportu (odlewy dla motoryzacji) 20 tys ton/rok w roku 1995 odpowiednio odlewów dla motoryzacji do 180 tys t. Tendencje wzrostu wydajności pracy - od 22 t/rok od 1995 do 33,8 t/r w roku 2004. Coraz szerzej wdrażany System Zarządzania Jakością wg ISO – 108 odlewni posiada system zarządzania jakością.

Instytut Odlewnictwa Kraków MOCNE STRONY Wzrost ilości nowoczesnych technologii zwłaszcza w odlewniach z kapitałem zagranicznym (Volkswagen, Teksid) obecnie 10% odlewni posiada 100% kapitału zagranicznego a 7% kapitał polski i zagraniczny . Tendencja wzrostu udziału w produkcji odlewniczej odlewów żeliwa sferoidalnego 15% stopów Al 22,9; udział większy niż nowych członków UE aczkolwiek znacznie odbiegający od krajów UE (Francji, Niemcy, Hiszpania, Anglia, Włochy). Niższe niż u pozostałych członków UE jednostkowe koszty robocizny średnio 12,5 zł (Niemcy 33$/godz., Francja 17,5$/godz.). Olbrzymie zaplecze (w relacji do innych krajów) wyższych uczelni w kształceniu inżynierów odlewników – ilość studentów na wydziale odlewniczym 670/rok 173 dyplomów/rok).

Instytut Odlewnictwa Kraków MOCNE STRONY Duży potencjał naukowo-badawczy dla odlewnictwa, instytut, wyższe uczelnie (wyższe uczelnie i jednostki badawczo-rozwojowe – ok. 56 profesorów, uczelnie i jednostki badawczo-rozwojowe – ok. 30 osób z tytułem dr hab.). Sprawnie działający łańcuch dostawców dla odlewnictwa (niestety głównie reprezentujący firmy zagraniczne). Bliskość do rynku odbiorców głównie w UE. Położenie geograficzne (logistyka w relacji do eksportu).

Instytut Odlewnictwa Kraków SŁABE STRONY Zbyt niski udział w produkcji i eksporcie odlewów o najwyższych wymaganiach (przemysł samochodowy, przemysł lotniczy). Brak lub niedostateczny udział sprzedaży odlewów o dużej wartości dodanej (obróbka mechaniczna). Niewielki udział technologii zaawansowanych (ADI, odlewy tiksotropowe, metoda zgazowanych modeli, odlewy z tworzyw wysokostopowych. Niski poziom nakładów inwestycyjnych na nowoczesne technologie i wyposażenie. Niska skłonność do innowacyjności. Stosunkowo niska skłonność do współpracy z użytkownikiem i odbiorcami odlewów. Niska skłonność do współpracy z jednostkami badawczymi. Stosunkowo wysoka emisja zanieczyszczeń do atmosfery.

Instytut Odlewnictwa Kraków SŁABE STRONY Niedostateczna aktywność w możliwościach pozyskiwania funduszy strukturalnych na rozwój nowoczesnych technologii. Niski poziom marketingu (znajomość wymagań klientów i spełniania ich oczekiwań). Niski poziom nakładów na szkolenia pracowników (brak planów) i systemów szkolenia (szkolenia ustawiczne) Brak szkól zawodowych oraz techników, które przygotowywałyby kadrę podstawową i średnią (tylko dwie szkoły zawodowe). Słaby dostęp do informacji o nowoczesnych technologiach. Niska skłonność do efektywnej współpracy między przedsiębiorstwami.

Instytut Odlewnictwa Kraków SŁABE STRONY Skomplikowane i zbyt zbiurokratyzowane, zniechęcające zasady wykorzystania środków strukturalnych. Stosunkowo niskie zapotrzebowanie w kraju na odlewy, w tym odlewy wysokiej jakości. Ograniczone zastosowanie nowoczesnych technik komputerowych. Niewielka świadomość o konieczności ochrony środowiska. Wizerunek branży w ośrodkach władzy i w społeczeństwie. Zjawisko odchodzenia na emerytury (nawet wcześniejsze) doświadczonej kadry. Mało środków własnych na badania i rozwój, brak polityki rozwojowej

Instytut Odlewnictwa Kraków SZANSE Istniejące do wykorzystania źródła finansowania rozwoju w ramach funduszy strukturalnych będące w dyspozycji władz regionalnych (Urzędy Marszałkowskie) oraz centralnych (PARP). Bliskość rynku odbiorców z UE – wzrost eksportu Tendencje do przenoszenia produkcji odlewniczej z krajów wysokorozwiniętych. Duża baza kształcenia kadry inżynierskiej (wyższe uczelnie). Niezbędność odlewów w rozwoju wielu wyrobów finalnych (maszyny i urządzenia) zwłaszcza dla budownictwa, przemysłu cementowego, drogownictwa, infrastruktury wod.-kan., energetyki, przemysłu spożywczo-przetwórczego, maszyn i urządzeń rolniczych. Zmiana kierunków pomocy publicznej z sektorowej na prorozwojową. Zwiększone zainteresowanie Polski wśród inwestorów zagranicznych.

Instytut Odlewnictwa Kraków SZANSE Dostęp do osiągnięć światowych w duchu innowacji (technologie, produkty). Ukierunkowanie pomocy państwa dla MŚP. Duża podaż siły roboczej. Większe umiędzynarodowienie polskich odlewni – wejście kapitału zagranicznego i nowoczesnych technologii. Specjalizacja w produkcji odlewów odpowiedzialnych. Produkcja gotowych komponentów w miejsce odlewów surowych (wartość dodana, oczekiwania odbiorców szczególnie motoryzacji).

Instytut Odlewnictwa Kraków ZAGROŻENIA Brak chęci i motywacji do podnoszenia kwalifikacji i kompetencji zawodowych. Niestabilna i mało przewidywalne otoczenie prawne. Wysokie koszty stałe i pośrednie. Nadmierne obciążenie fiskalne. Niedostrzeganie przez władze państwowe roli i znaczenia odlewnictwa we współczesnym przemyśle i gospodarce oraz niedostrzeganie odlewnictwa jako branży (często kojarzone z hutnictwem). Stosunkowo niski poziom zapotrzebowania na odlewy w przemyśle krajowym. Zbytnie zadufanie w umiejętności organizacyjne i kierownicze kadry kierowniczej. Brak systemu wykorzystania benchmarkingu do rozwoju własnego przedsiębiorstwa.

Instytut Odlewnictwa Kraków ZAGROŻENIA Niechęć w dzieleniu się własnymi doświadczeniami w zakresie organizacji i zarządzania Potencjalne zagrożenie ze strony krajów o niższych kosztach robocizny (Ukraina, Białoruś, Rosja, Indie, Chiny). Nadmierny indywidualizm, niedostrzeganie potrzeby działań zespołowych. Brak tendencji do stałego podnoszenia kwalifikacji przez szkolenia (brak planowych obligatoryjnych środków finansowych na szkolenia, na kształcenie ustawiczne zawodowe). Brak stosowania najnowszych technologii.

Instytut Odlewnictwa Kraków Końcowa propozycja kierunków badań i rozwoju polskiego odlewnictwa w warunkach globalizacji i międzynarodowej konkurencji

Instytut Odlewnictwa Kraków Grupa tematyczna I Stosowanie technologii ekologicznych i ograniczenie zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska Nr tematu kolejny Nazwa tematu 1 Rozwój nowoczesnych i innowacyjnych technologii uzdatniania mas odpadowych i ich przystosowanie do innych zastosowań w gospodarce np. jako materiałów podsadzkowych, w budowie dróg itp 2 Wprowadzanie systemów data mining – kontrola i rejestracja parametrów procesów technologicznych w czasie rzeczywistym (np. pomiar i regulacja wilgotności masy formierskiej, pomiar właściwości technologicznych masy za pomocą systemów zautomatyzowanych, wprowadzanie układów pomiarowych do skomputeryzowanej integrującej akwizycji danych, np. temperaturowych z wielu punktów newralgicznych procesu, analiz chemicznych itp.), 3 Zwiększenie uzysku odlewów poprzez ograniczenie masy układów wlewowych oraz optymalizację konstrukcji i wielkości układów zasilających 4 Modyfikacja składu mas formierskich i rdzeniowych w celu uzyskania poprawy jakości odlewów i poprawy warunków ochrony środowiska

Grupa tematyczna II Metoda wytapianych modeli Instytut Odlewnictwa Kraków Grupa tematyczna II Metoda wytapianych modeli Nr tematu kolejny Nazwa tematu 5 Badania procesu wykonywania form ceramicznych przy zastosowaniu "wodnych" spoiw (maksymalne ograniczenie stosowania organicznych spoiw w praktyce przemysłowej) 6 Modyfikacja właściwości odlewanych stopów bezpośrednio w formie odlewniczej

Grupa tematyczna III Metoda zgazowywanych modeli Instytut Odlewnictwa Kraków Grupa tematyczna III Metoda zgazowywanych modeli Nr tematu kolejny Nazwa tematu 7 Zastosowanie technologii zgazowywanych modeli do wytwarzania wysokojakościowych części maszyn i urządzeń ze stopów Fe, Al, Mg i in z uwzględnieniem racjonalizacji wykonastwa modeli styropianowych (outscursing)

Grupa tematyczna IV Mechanizacja i automatyzacja wytwarzania odlewów Instytut Odlewnictwa Kraków Grupa tematyczna IV Mechanizacja i automatyzacja wytwarzania odlewów Nr tematu kolejny Nazwa tematu 8 Opracowanie uniwersalnych, zunifikowanych struktur, rozwiązań stanowisk, gniazd i linii wytwarzania form odlewniczych wyposażonych w nowoczesne maszyny i urządzenia (zmechanizowanych i zautomatyzowanych) 9 Kontynuacja prac dotyczących innowacyjnych konstrukcji maszyn i urządzeń produkcji krajowej (szczególnie w zakresie systemów sterowaniai kontroli i diagnozowania procesu technologicznego) wytwarzanych odlewów 10 Systemy rejestracji zużycia energii w poszczególnych etapach procesu wytwarzania odlewów jako baza do diagnozowania i podjęcia działań w zakresie oszczędności energii 11 Wykorzystywanie manipulatorów i robotów w odlewniczych procesach technologicznych

Instytut Odlewnictwa Kraków Grupa tematyczna V Kierunki rozwoju technologii odlewania stopów żelaza Nr tematu kolejny Nazwa tematu 12 Ulepszenie metod produkcji żeliwa z grafitem sferoidalnym i wermikularnym w tym żeliwa ADI 13 Opracowanie nowoczesnych konstrukcji żeliwiaka, opracowanie modeli pozwalających na jego komputerowe sterowanie, z kontrolą składu i temperatury żeliwa, dla zmniejszenia zużycia energii, poprawy uzysku, redukcji ilości wytwarzanych pyłów i podniesienia jakości metalurgicznej żeliwa 14 Poprawa efektywności wytwarzania odlewów ze stopów żelaza poprzez zastosowanie obróbki in mold oraz filtrację ciekłego stopu

Instytut Odlewnictwa Kraków Grupa tematyczna VI Kierunki rozwoju technologii odlewania stopów metali nieżelaznych Nr tematu kolejny Nazwa tematu 15 Szybkie i skuteczne i proste metody technologicznej oceny jakości ciekłego metalu i odlewów ze stopów metali nieżelaznych 16 Innowacyjne technologie topienia i odlewania stopów metali nieżelaznych (Zn, Al., Mg, Ti itp.), innowacyjne materiały pomocnicze do topienia i rafinacji, recykling złomu, opracowanie metod minimalizacji odpadów produkcyjnych i ich utylizacja, stosowanie atmosfery ochronnej w piecach topialnych i w urządzeniach do zalewania form 17 Innowacyjne procesy odlewania stopów metali nieżelaznych - badania, które pozwolą na zmniejszenie zużycia energii podczas procesów odlewniczych oraz na zwiększeniu uzysku i zmniejszeniu ilości braków, poszukiwanie metod zmniejszenia zgaru podczas topienia i odlewania - recykling odpadów produkcyjnych i złomu 18 Ukierunkowanie badań i opracowanie nowych tworzyw i technologii z punktu widzenia wysokiej wytrzymałości przy obciążeniach zmiennych, odpowiednim wydłużeniu i malej wrażliwości na grubość ścianki oraz dobrej obrabialności w celu uzyskiwania lekkich konstrukcji 19 Opracowanie i wdrażanie nowoczesnych technologii obróbki pozapiecowej (np. MHD) i obróbki cieplnej (ultrakrótkich i wysokotemperaturowych) mających na celu poprawę własności wytrzymałościowych i odporności na zmęczenie, przy jednoczesnym polepszeniu właściwości plastycznych siluminów 20 Ograniczenie porowatości oraz wtrąceń niemetalicznych w odlewach ze stopów metali nieżelaznych, szczególnie w odlewach kokilowych, niskociśnieniowych i ciśnieniowych poprzez rafinację, filtrację oraz opracowanie metod ograniczających wtórne utlenianie stopów 21 Badanie i określenie zasad możliwości wykonywanie odlewów ze stopów Al i Mg o strukturze drobnoziarnistej bez nieciągłości strukturalnych w skali makro i mikro technologiami precyzyjnymi

Instytut Odlewnictwa Kraków Grupa tematyczna VII Wspomaganie komputerowe procesów technologicznych z walidacją i wykorzystaniem kontroli gęstości odlewów W zestawieniu tym znalazł się temat nr 5 (31) – wg numeracji z Ankiety z II etapu – pomimo że uzyskał 73,5% MLP Nr tematu kolejny Nazwa tematu 22 Wprowadzenie metod szybkiego prototypowania do wykonywania odlewów 23 Analiza technologii wykonania opracowanej konstrukcji z wykorzystaniem programów do symulacji odlewania z uwzględnieniem naprężeń oraz możliwości występowania wad w odlewie 24 Wykorzystanie technik komputerowych do racjonalnego i funkcjonalnego konstruowania odlewów pracujących w różnych warunkach obciążeń 25 Rozwój i wdrażanie metod kontroli procesów odlewania w czasie rzeczywistym i kontroli jakości, w tym metodami nieniszczącymi (NDT), adaptowanymi do struktur i stanu ciągłości materiału w odlewach 26 Opracowanie kompleksowej bazy danych właściwości reologicznych i termofizycznych metali i stopów technicznych w stanie ciekłym i zakresie temperatury krzepnięcia i stygnięcia, materiałów formierskich i ceramicznych w aspekcie projektowania i badania metodą komputerową odlewów wykonywanych różnymi technologiami w tym odlewów z kompozytów metalo -ceramicznych oraz projektowania odlewów metodą komputerowej symulacji procesów (przemian fazowych) zachodzących w stanie ciekłym i stałym w stopach odlewniczych, opracowanie charakterystyk przejściowych właściwości reologicznych stopów w stanie półciekłym pozwalająca na ustalenie modelu przepływu podczas wypełniania formy odlewniczej, tworzenia się różnych form jamy skurczowej rozwoju naprężeń i powstawania pęknięć i rozwoju naprężeń w czasie stygnięcia w formie i podczas obróbki cieplnej

Grupa tematyczna VIII Problemy energetyczne Instytut Odlewnictwa Kraków Grupa tematyczna VIII Problemy energetyczne 27 Identyfikacja ilościowa zużycia energii w poszczególnych etapach procesów odlewniczych z uwzględnieniem technologii i tworzywa; opracowanie raportu zużycia energii dla różnych procesów i etapów technologii odlewania stopów metali

Instytut Odlewnictwa Kraków Co może się zdarzyć w przyszłości w okresie do 2020 w polskim odlewnictwie Nastąpi dalszy gwałtowny wzrost konkurencyjności dla polskiego odlewnictwa w dostawach odlewów ze strony państw o niskich kosztach siły roboczej BRIC (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny), a także Meksyk, Ukraina, Rumunia (podstawa takiej opinii to wnioski wynikające z porównania kosztów siły roboczej, wydajności na 1 zatrudnionego, porównania nakładów inwestycyjnych szczególnie na nowe technologie i ich zamaszynowanie, mechanizacje i automatyzację (przykładem są Chiny i ucieczka do nich z lokowaniem odlewni z krajów grupy o wysokich kosztach robocizny z jednoczesnym transferem nowoczesnych technologii, wystąpi także konkurencja dla polskich odlewni ze strony krajów europejskich (Niemcy dostawca odlewów do budowy dróg i autostrad).

Instytut Odlewnictwa Kraków Mogą być podjęte działania przeciwdziałające tym tendencjom, takie jak wdrożenie nowoczesnych, wysokowydajnych technologii (wzrost jakości), rozwój nowoczesnych wysoko parametrycznych tworzyw (ADI, stopy Mg, kompozyty, Al-Li) stopowe staliwa z mikrododatkami stopy żelaza odporne na ścieranie, nowoczesne rozwiązania konstrukcji odlewów – odlewy zintegrowane, konwersje elementów wykonanych innymi technologiami w celu uzyskania efektów technicznych i ekonomicznych, rozwój metod RPS - szybkie wprowadzenie nowych konstrukcji, systemy wspomagania komputerowego – odlew dobry za pierwszym razem a nie metoda prób i błędów.

Instytut Odlewnictwa Kraków Może się zdarzyć, że szukając wysokwalifikowanej kadry, która chce i potrafi pracować w odlewnictwie oraz uwzględniając logistykę (bliskość rynków i dostaw) kraje wchodzące w okres przechodzenia do fazy postindustrialnej, będą przenosiły odlewnie do krajów Europy Środkowo-Wschodniej, w tym i Polski razem z nowoczesnymi technologiami, ale pod warunkiem obniżki kosztów (oszczędne technologie pod względem zużycia energii, materiałów, uzysków, cienkościenne odlewy, systemy zapewnienia stabilnej produkcji i powtarzalnej jakości. Aby powyższe warunki zrealizować należy wyznaczyć strategiczne kierunki badań i rozwoju technologii oraz opracować stymulację wdrożeń (propozycje badań nad nowoczesnymi technologiami ustalenie wspólnie z przedstawicielami gospodarki (przemysłu) priorytetowych kierunków badań w celu stworzenia wizji przyszłych osiągnięć. (Usystematyzować myślenie o pojawiających się wyzwaniach i możliwościach) – syntetyczne i usystematyzowane w spójną strukturę poglądy. Śledzić należy systematycznie tendencje rozwoju odlewnictwa i rynek globalny analizować i wyciągać wnioski dla weryfikacji własnej strategii.

Instytut Odlewnictwa Kraków W sytuacji niedostatecznej ilości środków finansowych na modernizację, technologie i inwestycje na automatyzację i robotyzację (jeżeli kierownictwa firm nie będą w stanie wykorzystać środków unijnych) polskie odlewnictwo może być dostawcą na rynku europejskim tylko odlewów mniej skomplikowanych (odlewów innych niż najbardziej odpowiedzialnych dla motoryzacji), nisza produkcyjna, która wymagać będzie dużych nakładów robocizny (ciężkie odlewy jednostkowe dla energetyki, przemysłu okrętowego elektrowni wiatrowych, odlewy dla przemysłu wydobywczego metalurgicznego itp.). Pomimo zagrożeń ze strony „tanich producentów odlewów” największą szansę na dalszą egzystencję i rozwój będą miały odlewnie zagraniczne w Polsce (odlewnie ze 100% kapitałem zagranicznym lub ze zdecydowaną większością). Odlewnie te (aktualna liczba to 43 czyli 11% ogółu odlewni w Polsce) realizuję około 53% całkowitej produkcji wszystkich odlewów, a w stopach metali nieżelaznych (głónie Al.) około 86% produkcji wszystkich odlewów ze stopów metali nieżelaznych. Dzięki transferowi technologii i systemów organizacyjnych i zarządzania odlewnie te reprezentują i będą reprezentowały najwyższy poziom, a bliskość rynku odbiorców będzie czynnikami decydującymi o ich rozwoju pod warunkiem stałego dążenia do obniżenia kosztów i wzrostu ich wydajności.

Instytut Odlewnictwa Kraków ELEMENTY RYZYKA, KTÓRE MOGĄ MIEĆ WPŁYW NA WYNIKI PROJEKTU FTOP W ZAKRESIE REALIZACJI WYZNACZONYCH OBSZARÓW (KIERUNKÓW ROZWOJU ODLEWNICTWA)

Instytut Odlewnictwa Kraków Wykorzystanie wyników projektu FTOP umożliwi odlewnictwu polskiemu przekroczyć barierę mentalną przemysłu tradycyjnego czy wręcz schyłkowego i stworzenie w przyszłości inteligentnego i konkurencyjnego przemysłu, mogą wystąpić jednak następujące zjawiska, które ograniczą lub wręcz uniemożliwią wykorzystanie wyników projektu : Kryzys ekonomiczny ( podobny do kryzysu w roku 1929) i towarzysząca mu recesja, Nacisk ze strony odbiorców (użytkowników ) odlewów na relokalizację produkcji w krajach o niskich kosztach robocizny i wzrastającym rynku, Krytyczne rozmiary (wielkość ) przedsiębiorstw odlewniczych, uniemożliwiających rozwinięcie własnej aktywności w zakresie rozwoju Brak zrozumienia i woli politycznej ze strony zarządów przedsiębiorstw odlewniczych, Bral (wizji) zdolności przewidywania ewolucji uregulowań w szczególności w zakresie ochrony środowiska , Brak politycznej woli utrzymania rozwoju wytwórczości w Europie Brak infrastruktury pozwalającej na: rozwój transportu i dystrybucję energii.

Instytut Odlewnictwa Kraków WSTĘP Rozdział I. ODLEWNICTWO – BRANŻA STRATEGICZNA ROZWOJU PRZEMYSŁU I GOSPODARKI – ANALIZA OPRACOWANIA AMERYKAŃSKIEGO pt. „ODLEWNICTWO METALI – PRZEMYSŁ PRZYSZŁOŚCI” Program Biura Technologii Przemysłowych Aspekty ochrony środowiska odlewnictwa w USA Program technologii przemysłowych Odlewnicze stopy magnezu Rozdział II. ANALIZA OPRACOWANIA NIEMIECKIEGO „STRATEGIA ROZWOJU ODLEWNICTWA W NIEMCZECH DO ROKU 2010” Działalność przemysłu odlewniczego – charakterystyka

Instytut Odlewnictwa Kraków Rozdział III. ANALIZA WARUNKÓW ZEWNĘTRZNYCH (BRZEGOWYCH) OTOCZENIA BRANŻY ODLEWNICZEJ I ICH WPŁYW NA PRZYSZŁOŚĆ ODLEWNICTWA Łańcuch dostawców i jego znaczenie dla rozwoju odlewnictwa Sytuacja ekonomiczna światowa z podaniem głównych wskaźników ekonomicznych – opinie i wypowiedzi na temat globalizacji osobistości odlewnictwa światowego podczas International Foundry Forum (IFF) w Lizbonie we wrześniu 2006 r. Porównanie struktury kosztów produkcji odlewów w wybranych krajach, porównanie cen robocizny Ewolucja cen głównych elementów kosztów w Polsce i w świecie (z pominięciem robocizny) Uwarunkowania formalno-prawne Trendy i tendencje rozwoju sektorów głównych odbiorców odlewów Trendy rozwojowe odlewnictwa

Instytut Odlewnictwa Kraków Rozdział IV. STAN ODLEWNICTWA W POLSCE (2006 – 2007) (oo Dd Odlewnie w Polsce Ogólna charakterystyka Polskiej Gospodarki sT Status organizacyjny , stan i struktura własnościowa polskich odlewni Całkowita wielkość produkcji odlewów i jej zmiany w ostatnim dziesięcioleciu Rozdz. V. OC OCENA POZIOMU TECHNOLOGICZNEGO POLSKIEGO ODLEWNICTWA – BENCHMARKING Og Ogólna charakterystyka odlewni w podziale na grupy wg ankiet i analizy przeprowadzonej przez STOP i OIG Aktualny stan produkcji odlewów Informacje zebrane w celu dokonania oceny polskiego odlewnictwa Ocena polskiego odlewnictwa Analiza SWOT Możliwe scenariusze rozwoju .

Instytut Odlewnictwa Kraków ROZDZ. VI. PROPONOWANE KIERUNKI BADAŃ I ROZWOJU POLSKIEGO ODLEWNICTWA W WARUNKACH GLOBALIZACJI I MIĘDZYNARODOWEJ KONKURENCJI Działania w zakresie przygotowania propozycji tematycznych prac badawczych i badawczo-rozwojowych . Końcowa propozycja kierunków badań i rozwoju polskiego odlewnictwa w warunkach globalizacji i międzynarodowej konkurencji. Elementy ryzyka, które mogą mieć wpływ na wyniki projektu „Foresight Technologiczny Odlewnictwa w zakresie wyznaczonych kierunków jego rozwoju.