Rola PSP w zakresie ochrony wód powierzchniowych przed skażeniami Seminarium szkoleniowe Gorzów Wielkopolski, 16-17 marca 2010 r. mł.bryg. Mariusz Przysiecki Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Gorzowie Wielkopolskim

Akty prawne Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej Art1. ust 2. Do podstawowych zadań Państwowej Straży Pożarnej należy: 1) rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i innych miejscowych zagrożeń; 2) organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń; 3) wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czynności ratowniczych w czasie klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń przez inne służby ratownicze; 5) nadzór nad przestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych; 8) współdziałanie ze strażami pożarnymi i służbami ratowniczymi innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi na podstawie wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych oraz odrębnych przepisów; 9) realizacja innych zadań wynikających z wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych na zasadach i w zakresie w nich określonych. Art. 23. ust. 1. W celu rozpoznania zagrożeń, realizacji nadzoru nad przestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych oraz przygotowania do działań ratowniczych, PSP przeprowadza czynności kontrolno – rozpoznawcze oraz ćwiczenia.

Akty prawne Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej Art. 1 Ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem poprzez: 1) zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia, 2) zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia, 3) prowadzenie działań ratowniczych.

Akty prawne Ustawa z dnia 24 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska Nadzór nad systemem bezpieczeństwa zakładów zakwalifikowanych do grupy dużego lub zwiększonego ryzyka powstania poważnej awarii przemysłowej w zakresie wskazanym szczegółowo w art. 249-269. Opracowanie zewnętrznych planów operacyjno – ratowniczych.

Akty wykonawcze Rozporządzenie MSWiA w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo - gaśniczego §10. 1. Organizacja ratownictwa chemicznego obejmuje zespół działań planistyczno-organizacyjnych i stosowanie technik ratowniczych niezbędnych do ratowania środowiska oraz wszelkich innych czynności podejmowanych w celu ratowania życia i zdrowia ludzi w wyniku likwidacji bezpośrednich zagrożeń stwarzanych przez toksyczne środki przemysłowe lub inne niebezpieczne materiały chemiczne. 2. Organizacja ratownictwa ekologicznego obejmuje zespół działań planistyczno-organizacyjnych i stosowanie technicznych zabezpieczeń niezbędnych do ratowania środowiska oraz stosowania środków neutralizujących ograniczających lub eliminujących powstałe skażenie.

3. Organizacja ratownictwa chemicznego i ekologicznego, o której mowa w ust. 1 i 2, obejmuje w szczególności: 1) rozpoznawanie zagrożeń oraz ocenę i prognozowanie ich rozwoju oraz skutków dla ludzi i środowiska, 2) analizowanie powstałych awarii oraz katastrof chemicznych i ekologicznych, 3) ratowanie życia ludzi i zwierząt zagrożonych skażeniem substancją niebezpieczną, 4) identyfikację substancji stwarzającej zagrożenie w czasie powstałego zdarzenia, 5) prognozowanie rozwoju skażenia środowiska i ocenę rozmiarów zagrożenia oraz zmian wielkości strefy zagrożenia dla ludności, 6) dostosowanie sprzętu oraz technik ratowniczych do miejsca zdarzenia i rodzaju substancji stwarzającej zagrożenie, 7) przepompowywanie i przemieszczanie substancji niebezpiecznej do nowych lub zastępczych zbiorników 8) obwałowywanie lub uszczelnianie miejsc wycieku substancji niebezpiecznej, 9) ograniczanie parowania substancji niebezpiecznej, 10) zatrzymanie emisji toksycznych środków przemysłowych, 11) stawianie kurtyn wodnych, 12) neutralizację substancji niebezpiecznej substancjami chemicznymi, 13) związywanie substancji niebezpiecznej sorbentami, 14) stawianie zapór na ciekach lub obszarach wodnych zagrożonych skutkami rozlania substancji toksycznych hydrofobowych, 15) zbieranie substancji niebezpiecznej z powierzchni wody lub gleby.

Porozumienia Porozumienie zawarte pomiędzy: Lubuskim Komendantem Wojewódzkim PSP a Lubuskim Wojewódzki Inspektorem Ochrony Środowiska Prowadzenie wspólnych czynności kontrolno rozpoznawczych oraz przekazywanie informacji o stwierdzonych nieprawidłowościach będących w zakresie kompetencji drugiej strony. Lubuskim Komendantem Wojewódzkim PSP a Lubuskim Wojewódzkim Inspektorem Transportu Drogowego Prowadzenie wspólnych kontroli w z kresie przewozu towarów niebezpiecznych.

Zasady współpracy w zakresie transgranicznego zanieczyszczenia wód pomiędzy Polską i Niemcami Umowa zawarta między Republiką Federalną Niemiec a Rzeczpospolitą Polską z dnia 10 kwietnia 1997 roku o wzajemnej pomocy podczas katastrof, klęsk żywiołowych lub innych poważnych wypadków Porozumienie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczypospolitej Polskiej i Ministra Spraw Wewnętrznych Meklemburgi Pomorza Przedniego, Brandenburgi i Saksonii o wzajemnej pomocy podczas katastrof, klęsk żywiołowych i innych poważnych wypadków, podpisane w Słubicach 18 lipca 2002 r. Porozumienie między Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej a Zarządem Federalnym Służby Ratownictwa Technicznego zawarte w Warszawie 20 sierpnia 1998 r.

Kompetencje i działania PSP Działania prewencyjne - rozpoznanie potencjalnych źródeł zanieczyszczeń Działania operacyjne - zespół przedsięwzięć odpowiedni do rodzaju i charakteru zaistniałego zdarzenia

Działania prewencyjne

Rozpoznanie potencjalnych źródeł zanieczyszczeń Zakłady Seveso II oraz inne zakłady wykorzystujące TŚP, w tym miejsca wydobycia kopalin, Szlaki żeglugi śródlądowej, Rurociągi zlokalizowane w obrębie cieków, Przeprawy przez rzeki, Tereny zurbanizowane i trasy komunikacyjne zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie rzek, etc.

Produkty ropopochodne 5000 ton W obrębie jednostek administracyjnych zlokalizowanych nad rzekami wyróżnić należy Nową Sól i Cigacice, na terenie których występują zakłady dużego i zwiększonego ryzyka powstania poważnej awarii. Formalina 250 ton Produkty ropopochodne 5000 ton

Wykrycie incydentu 1) Czynnik ludzki 2) Środki techniczne a) widoczne oznaki Ślady substancji na powierzchni rzek Martwa flora lub fauna Zbyt rozwinięta flora lub fauna b) ślady zapachowe c) świadek naoczny zdarzenia niosącego niebezpieczeństwo skażenia wód 2) Środki techniczne

Działania operacyjne

Metody zwalczania rozlewisk olejowych Dyspergowanie to metoda chemicznego rozproszenia oleju w celu przyspieszenia procesu jego biologicznego rozkładu. Dyspergenty są środkami zwiększającymi napięcie powierzchniowe oleju w wyniku czego jego ciągła warstwa ulega rozbiciu na niezliczoną liczbę mikro kropel. W Polsce metoda dyspergowania rozlewów olejowych jest niedozwolona ponieważ dyspergenty w połączeniu z olejem tworzą substancję bardziej szkodliwą niż sam olej. Spalanie oleju jest dość trudne do wykonania ponieważ palne lekkich frakcje olejowe odparowują bardzo szybko oraz następuje mieszanie się oleju z wodą. Jest to nieskuteczna metoda zwalczania rozlewisk ponieważ usuwa tylko około 40% oleju. Pozostałe 60% znacznie zwiększa swoja lepkość przez co jest biologicznie nierozkładalne a także ulega sedymentacji. Dodatkowo produkty niepełnego spalania wędrują z wiatrem na duże odległości powodując wtórne skażenie. Metoda ta jest w Polsce zabroniona. Zatapianie to metoda, która była stosowana w początkowym procesie rozwoju dziedziny zwalczania rozlewów olejowych. Nie zdawano sobie wtedy sprawy z jej poważnych skutków ekologicznych. Olej obsypany substancja zatapiającą (np. piaskiem) znikał z powierzchni wody ale powodował zanieczyszczenie dna. Metoda zabroniona w Polsce i na obszarze całego Bałtyku. Zbieranie oleju z powierzchni wody jest metodą z punktu widzenia ekologicznego najlepszą. Nie wywołuje żadnych ubocznych, szkodliwych dla środowiska skutków. Sorbowanie to metoda polegająca na pochłanianiu przez niektóre materiały lub związki chemiczne substancji ropopochodnych. Sorbentami są materiały pochodzenia naturalnego i syntetycznego, organicznego i nieorganicznego, mające właściwości absorbcyjne lub adsorpcyjne. Zestalanie olejów to metoda mająca zastosowanie w odniesieniu do niewielkiej grupy olejów, które za pomocą różnych substancji można zestalić i jako rozdrobnione ciało stałe wydobyć z wody.

Fazy działań PSP podczas ratownictwa ekologicznego Realizacja działań związanych z ratownictwem ekologicznym na wodach śródlądowych wiąże się z koniecznością użycia dużej ilości specjalistycznego sprzętu, który umożliwi podjęcie optymalnych działań. Wyróżnia się następujące fazy działań: Faza I – ograniczenie wielkości rozlewu. Faza II – usuwanie oleju z powierzchni wody.

Fazy działań PSP podczas ratownictwa ekologicznego Faza III – gromadzenie mieszaniny wodno olejowej. Faza IV – doczyszczanie powierzchni wody. Faza V – obróbka zebranej mieszaniny wodno olejowej.

Sprzęt specjalistyczny w ratownictwie ekologicznym Do sprzętu specjalistycznego w ratownictwie ekologicznym zaliczamy: Zapory olejowe Zbieracze olejowe Pompy i inne urządzenia wspomagające Separatory

Technologia ograniczania rozlewów olejowych Warunkiem powodzenia w działaniach ratownictwa ekologicznego jest możliwie najszybsze powstrzymanie rozprzestrzeniania się plamy olejowej na powierzchni wody. Sposób postępowania w przypadku rozlewu substancji ropopochodnych zależy od dwóch głównych czynników. Od stanu konsystencji wynikającej z lepkości oleju oraz miejsca rozlewu. Zasady wyboru miejsca na budowę pola operacyjnego: usytuowanie w miejscu zwolnionego przepływu nurtu powierzchniowego, miejsce powinno zapewniać bezpieczny i wygodny dostęp do wody, miejsce powinno posiadać dobrze skomunikowane zaplecze z dużym placem manewrowym, miejsce powinno zapewniać dobry dostęp do źródeł energetycznego zasilania, miejsce powinno zostać wyznaczone po analizie prędkości płynięcia czoła plamy, która wynosi, w zależności od szerokości rzeki od 60% do 80% prędkości nurtu.

Rozmieszczenie Komend Państwowej Straży Pożarnej na terenie woj. Lubuskiego 1. Komenda Wojewódzka PSP w Gorzowie Wlkp. 2. Komenda Miejska PSP w Gorzowie Wielkopolskim i Zielonej Górze 3. Komendy Powiatowe PSP (10): Krosno Odrzańskie Międzyrzecz Nowa Sól Słubice Strzelce Krajeńskie Sulęcin Świebodzin Wschowa Żagań Żary 20

Na terenie województwa lubuskiego KSRG tworzą : Krajowy System Ratowniczo – Gaśniczy a działania na wodach śródlądowych. Możliwości KSRG województwa lubuskiego w tym zakresie. Na terenie województwa lubuskiego KSRG tworzą : Komenda Wojewódzka PSP w Gorzowie Wlkp., 12 Komend Powiatowych/Miejskich PSP, 19 Jednostek Ratowniczo – Gaśniczych 106 jednostek ochotniczych straży pożarnych włączonych do systemu. 21

Ratownictwo ekologiczne prowadzone w województwie lubuskim w roku 2009 W roku 2009 w województwie lubuskim zanotowano 13 przypadków zanieczyszczenia wód. W większości przypadków (12) były to MZ - małe, a tylko w jednym z nich doszło do MZ - średniego.

Ratownictwo ekologiczne prowadzone w województwie lubuskim w roku 2009 Charakterystyka zdarzeń ze względu na miejsce wystąpienia (powiaty) - najwięcej zdarzeń miało miejsce w powiecie nowosolskim i zielonogórskim

Ratownictwo ekologiczne prowadzone w województwie lubuskim w roku 2009 Charakterystyka zdarzeń ze względu na miejsce wystąpienia (rzeki/ akweny wodne) - do zdarzeń najczęściej dochodziło na rzece Odra

Udział sił i środków w likwidacji zanieczyszczeń PSP samochody 97; osoby 301 OSP w KSRG samochody 9; osoby 50 OSP inne samochody 3; osoby 13

Rodzaj zdarzenia, działania W większości przypadków do zanieczyszczeń dochodziło za sprawą wycieku do rzeki/akwenu substancji ropopochodnej. Działania ratowników polegały przede wszystkim na zabezpieczeniu przed dalszym rozprzestrzenianiem się zanieczyszczenia oraz na jego zebraniu i utylizacji.

Film substancji ropopochodnej na wodzie

Film substancji ropopochodnej na wodzie

Przygotowanie zapór sorbcyjnych

Rozstawienie zapory sorbcyjnej

Przygotowanie i ustawienie zapory płaszczowej

ZEBRANIE SUBSTANCJI ROPOPOCHODNEJ I JEJ SEPARACJA

ZEBRANIE SUBSTANCJI ROPOPOCHODNEJ I JEJ SEPARACJA

Podsumowanie Propozycje działań i inwestycji PSP 1) Bieżące a) utrzymanie stałej gotowości grup specjalistycznych, b) prowadzenie ćwiczeń i manewrów. 2) Krótkoterminowe a) wydzielanie kanału łączności bezprzewodowej dla służb ratowniczych oraz zapewnienie sprzętu do jego obsługi, b) określenie normatywu umundurowania i wyposażenia ratowników grup specjalistycznych. 3) Średnioterminowe a) identyfikacja wykazu potencjalnych miejsc emisji skażeń wody na terenie województwa, b) wypracowanie skutecznego systemu utylizacji materiałów poakcyjnych (ropopochodnych i pozostałych). 4) Długoterminowe a) budowa nowych miejsc stałych punktów sprawiana zapór, b) inwentaryzacja punktów poboru wody i ich zabezpieczenie c) zakup łodzi

Dziękuję za uwagę . . .