Rynek pracy i rozwój lokalny regionu w kontekście problemu migracji Prowadzący: Marianna Sopelak Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w Biłgoraju

Informacje o powiecie: Powierzchnia ok. 1700 km2 Ludność ok. 105 tys., w tym: w miastach 35 tys. na terenach wiejskich 70 tys. Teren powiatu biłgorajskiego obejmuje 14 jednostek samorządowych w tym miasto Biłgoraj i 3 jednostki miejsko-wiejskie Charakterystyka powiatu Powiat biłgorajski zajmuje powierzchnię ok. 1.700 km2. Liczba ludności wynosi ok. 105 tys. osób. W skład powiatu wchodzi 14 jednostek samorządowych, w tym jedna gmina miejska: Biłgoraj oraz 3 gminy miejsko-wiejskie. Jesteśmy rejonem o charakterze typowo rolniczym.

Liczba bezrobotnych w powiecie biłgorajskim w latach 1999 – 2006 wg stanu na koniec roku Analiza rynku pracy Poziom bezrobocia Rynek pracy w naszym powiecie charakteryzuje wysoka dynamika. W latach 1999 – 2001 występował sukcesywny wzrost liczby bezrobotnych. Rok 2001 był rokiem przełomowym - liczba bezrobotnych w grudniu wyniosła 9.056 osób. W kolejnych latach bezrobocie stopniowo się zmniejszało. Zdecydowany spadek liczby bezrobotnych zanotowaliśmy w 2006, kiedy to na koniec roku liczba bezrobotnych wynosiła - 5.759 osób. W roku bieżącym poprawa sytuacji na rynku pracy jest jeszcze bardziej zauważalna. Na koniec września br w PUP zarejestrowanych było 4.335 osób. Tendencja spadkowa utrzymuje się nadal. Liczba bezrobotnych ogółem w dniu 30.09.2007r. – 4. 335 osób

Stopa bezrobocia wg danych na dzień 30.09.2007r. Kraj - 11,6% /spadek o 3,6 pkt procentowego w stosunku do IX 2006r Województwo lubelskie - 12,8% /spadek o 2,7 pkt w stosunku do IX 2006r Powiat – 9,4% /spadek o 2,5 pkt w stosunku do IX 2006r Stopa bezrobocia na koniec września br osiągnęła 9,4%, dla porównania w województwie lubelskim - 12,8%, a w kraju 11,6%. Pod względem wielkości stopy bezrobocia jesteśmy na drugim miejscu w województwie lubelskim. Obecnie w ewidencji znajdują się głównie osoby bezrobotne, które mają największe problemy ze znalezieniem pracy.

Problemy lokalnego rynku pracy w kontekście ogólnej struktury bezrobocia

Zwiększający się wskaźnik procentowy bezrobotnych kobiet Liczba zarejestrowanych kobiet – 2.488 osób tj. 57% ogółu /wg danych na dzień 30.09.2007r. / Kobiety stanowią 57,4% ogółu zarejestrowanych (2.488 osób). W latach 2002 - 2005 wskaźnik ten oscylował w granicach 48-50%. Gwałtowny wzrost prawie o 3 punkty procentowe wystąpił w 2006r. Tendencja wzrostowa utrzymuje się nadal. Powodów takiej sytuacji jest wiele. Zwiększająca się ilość ofert pracy w ostatnich latach jest skierowana głównie do mężczyzn. Trudną sytuację mają nawet kobiety o wysokich kwalifikacjach zawodowych, ponieważ na naszym rynku występuje ograniczone zapotrzebowanie na absolwentki po takich kierunkach jak: pedagogika, ochrona środowiska, marketing i zarządzanie, filologia polska czy kulturoznawstwo. Ponadto w przypadku kobiet występują dodatkowe trudności związane z koniecznością sprawowania bezpośredniej opieki nad dziećmi, co wynika głównie z braku, w szczególności na terenach wiejskich placówek opiekuńczo - wychowawczych.

Niski poziom wykształcenia bezrobotnych 47% ogółu bezrobotnych posiada wykształcenie zawodowe, gimnazjalne lub niższe Niski poziom wykształcenia bezrobotnych Biorąc pod uwagę wykształcenie to najwięcej wśród zarejestrowanych jest osób z najniższym poziomem wykształcenia, czyli: gimnazjalnym i podstawowym, to grupa 981 osób. Zaliczyć należy tu również 482 osoby bezrobotne, które posiadają wykształcenie średnie ogólne, co łącznie stanowi 34% ogółu bezrobotnych. Nie posiadając kwalifikacji do wykonywania jakiegokolwiek zawodu osoby te w dużym stopniu zagrożone są zjawiskiem długotrwałego bezrobocia. Dla porównania osób z wykształceniem wyższym zarejestrowanych jest 676 tj. 15,6 % ogółu. Struktura bezrobocia według wykształcenia w dniu 30.09.2007r.

Wysoki udział ludzi młodych 61% ogółu bezrobotnych to osoby do 34 roku życia Wysoki udział wśród bezrobotnych ludzi młodych Prawie 61% ogółu bezrobotnych to ludzie młodzi do 34 roku życia (2.653 osoby). Największe trudności ze znalezieniem pracy mają absolwenci szkół (w wieku do 25 lat), nie posiadający doświadczenia zawodowego. Ich wiedza i praktyczne umiejętności związane z wyuczonym zawodem w większości nie pokrywają się z oczekiwaniami pracodawców. Struktura bezrobocia według wieku w dniu 30.09.2007r.

Duży wskaźnik osób bez doświadczenia zawodowego 44% ogółu bezrobotnych nie posiada stażu pracy 18% legitymuje się doświadczeniem zawodowym nie dłuższym niż 1 rok Duży wskaźnik osób bez doświadczenia zawodowego Osoby bez stażu pracy, które nigdy nie pracowały stanowią ok. 44% ogółu bezrobotnych, natomiast 18% legitymuje się doświadczeniem zawodowym nie dłuższym niż 1 rok. Szczególnie niepokojącym zjawiskiem jest brak stażu pracy u osób po 50 roku życia, w tej grupie aż 21% – nigdy nie pracowało zawodowo, a 17,3% posiada staż pracy krótszy niż 1 rok.. Struktura bezrobocia według stażu pracy w dniu 30.09.2007r.

Zwiększający się wskaźnik długotrwale bezrobotnych osoby długotrwale bezrobotne – 61% ogółu Zwiększający się wskaźnik długotrwale bezrobotnych Konsekwencją niskiego poziomu wykształcenia i braku doświadczenia zawodowego bezrobotnych jest długotrwałe bezrobocie. W naszym powiecie wskaźnik ten jest wysoki i wynosi 61% ogółu zarejestrowanych. W tej grupie kobiety stanowią około 60%. Struktura bezrobocia według okresu pozostawania bez pracy

Pracodawcy Ok. 4700 podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w urzędach miast i gmin Dominujące branże: Stolarstwo (meblowe, budowlane) oraz tartacznictwo Handel (hurtowy i detaliczny) Transport Usługi budowlane Krawiectwo Pracodawcy Biłgorajski rynek pracy charakteryzuje się dość wysoką aktywnością gospodarczą. W ewidencji Urzędów Miast i Gmin figuruje prawie 4.700 podmiotów gospodarczych. Dominujące branże na terenie powiatu to: Stolarstwo (meblowe, budowlane) oraz tartacznictwo Handel (hurtowy i detaliczny) Transport Usługi budowlane Krawiectwo

Największe zakłady pracy w powiecie BLACK RED WHITE- największy producent mebli w Polsce działalność prowadzi przez sieć powiązanych spółek w kraju i za granicą. Holding BRW skupia już ponad 20 różnych firm w Polsce, Niemczech, Grecji, Belgii, Ukrainie, Białorusi i Rosji. To firmy produkcyjne i handlowe. Na terenie powiatu biłgorajskiego firma zatrudnia ponad 3000 osób W szczególności należy podkreślić rozwój branży stolarskiej. W latach 90 powstała w Biłgoraju firma Black Red White, której dynamiczny rozwój w ogromnej mierze wpłynął na kształtowanie się rynku pracy w powiecie. Zakład jest obecnie największym producentem mebli w Polsce. Na naszym terenie we wszystkich firmach holdingu BRW znalazło ponad 3.000 osób. Dodatkowo w powiecie powstało wiele zakładów stolarskich i tartacznych, które świadczą swe usługi jako podwykonawcy na rzecz BRW.

Największe zakłady pracy w powiecie- c.d. AMBRA- jeden z największych w Europie Środkowo-Wschodniej producent win / zatrudnienie na naszym terenie- ponad 200 osób/ ZAKŁADY DZIEWIARSKIE MEWA S.A. -producent bielizny i konfekcji lekkiej / zatrudnienie- 210 osób/ POL-SKONE Sp. z o.o. - producent okien i drzwi / zatrudnienie w Biłgoraju ponad 400 osób/ MODEL OPAKOWANIA Sp. z o.o. - producent opakowań z tektury falistej / pracuje tu ponad 200 osób/ MOSTOSTAL - MET Sp. z o.o. - producent wyrobów z drutu / zatrudnienie- ponad 100 osób/ ZCB MARKOWICZE S.A. - producent cegły i pustaków /zatrudnienie - prawie 100 osób/

Baza pracodawców współpracujących z PUP 2.251 podmiotów gospodarczych w tym: małe przedsiębiorstwa – 996 zatrudniające od 1 do 9 pracowników średnie przedsiębiorstwa – 189 zatrudniające od 10 do 49 pracowników duże przedsiębiorstwa – 66 zatrudniając powyżej 49 pracowników podmioty jednoosobowe - 41% ogółu współpracujących pracodawców Najwięcej zakładów pracy skupionych jest w mieście Biłgoraj i jego najbliższych okolicach.

Działania Urzędu Pracy na rzecz rozwoju przedsiębiorczości W ramach posiadanych środków Urząd udziela zainteresowanym osobom bezrobotnym bezzwrotne dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej Kwota dotacji- 12 tysięcy złotych Ilość przyznanych dotacji w okresie 06.2004- 10.2007- 237 W tym miejscu należy zaznaczyć, że działania Urzędu Pracy w znaczny sposób przyczyniają się do rozwoju przedsiębiorczości na terenie powiatu. Od czerwca 2004 roku Urząd przyznaje zainteresowanym osobom bezrobotnym bezzwrotne dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczych. Dzięki temu wsparciu powstało 237 nowych podmiotów gospodarczych. Aby rozwój przedsiębiorczości był bardziej dynamiczny, również na poziomie lokalnym, konieczne jest wprowadzanie takich uregulowań prawnych, które ułatwią zainteresowanym zakładanie własnej działalności gospodarczej.

Oferty pracy w PUP w Biłgoraju w latach 1999-2006 /według stanu na koniec roku/ Systematyczny wzrost ilości ofert pracy w ostatnich 5 latach W porównaniu do roku 2001 wzrost o 50% Na przestrzeni ostatnich 5 lat zauważa się zdecydowany wzrost ilości ofert pracy. W roku 2006 do Urzędu wpłynęły ogółem 3.202 oferty. W porównaniu z rokiem 2001 liczba zgłoszonych miejsc pracy zwiększyła się aż o 50%. Była to największa liczba ofert na przestrzeni ostatnich lat.

Oferty pracy Do 30.09.2007r. pośrednicy pracy pozyskali ogółem 2.456 ofert pracy Najczęściej zgłaszane stanowiska: sprzedawca, stolarz, robotnik budowlany, mechanik pojazdów samochodowych, operator maszyn do obróbki drewna, szwacz, pracownik fizyczny, kucharz, robotnik gospodarczy, kierowca, pracownik ochrony. Zgłaszane miejsca pracy w większości kierowane są do osób o najniższych kwalifikacjach zawodowych, a mimo to w naszej ewidencji osoby te stanowią około 40% ogółu bezrobotnych. Do końca września br. pośrednicy pozyskali już - 2.456 ofert pracy. Najwięcej było w zawodach: sprzedawca, stolarz, robotnik gospodarczy, pracownik fizyczny, robotnik budowlany, robotnik drogowy, magazynier, szwacz, kucharz, mechanik pojazdów samochodowych, operator maszyn do produkcji wyrobów z drewna, pracownik ochrony. Zgłaszane miejsca pracy w większości kierowane są do osób o najniższych kwalifikacjach zawodowych, a mimo to w naszej ewidencji osoby te stanowią około 40% ogółu bezrobotnych.

Trudności w rekrutacji do pracy osób bezrobotnych Przyczyny mała mobilność osób bezrobotnych brak osób bezrobotnych o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych brak praktycznych umiejętności do wykonywania zawodu brak doświadczenia zawodowego nieatrakcyjne warunki pracy Wynika to głównie z niskiej mobilności osób zarejestrowanych. W wielu przypadkach osoby bezrobotne cechuje niechęć do zmiany swojej sytuacji zawodowej, czy życiowej, mała zaradność oraz bierność w oczekiwaniu na pracę. Często obserwujemy również postawy roszczeniowe, brak chęci uczenia się i zdobywania nowych kwalifikacji zawodowych. Aktywizacja tych osób wymaga przede wszystkim zmiany ich mentalności oraz pobudzenia do poprawy swojej sytuacji życiowej. Trudności w rekrutacji osób do pracy a tym samym aktywizacji osób bezrobotnych wynikają również z następujących przyczyn: brak w ewidencji bezrobotnych osób o odpowiednich kwalifikacjach; brak praktycznych umiejętności do wykonywania pracy w danym zawodzie; Szkoły zawodowe w procesie kształcenia powinny położyć szczególny nacisk na praktyczną naukę zawodu oraz ścisłą współpracę z pracodawcami, w celu dostosowywania poziomu kształcenia praktycznego do potrzeb lokalnych zakładów pracy. brak doświadczenia zawodowego u wielu zarejestrowanych osób; nieatrakcyjne warunki pracy - głównie pod względem finansowym i oferowanej formy zatrudnienia.

Zjawisko migracji ...

Migracje mieszkańców powiatu w latach 90-tych Głównie były to wyjazdy do Niemiec do pracy sezonowej w rolnictwie. Z tej możliwości korzystały szczególnie osoby niepracujące lub nie posiadające stałej pracy.

Migracje po 1 maja 2004r. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej- swoboda przemieszczania się i podejmowania legalnej pracy zarobkowej. Mieszkańcy naszego regionu zaczęli korzystać z możliwości zarobkowania za granicą, w szczególności w Wielkiej Brytanii i Irlandii. Wzrost dobrowolnych odejść z pracy Zmniejszająca się liczba rejestracji absolwentów szkół

Oferty pracy w ramach sieci EURES Oferty w ramach sieci Eures Urząd otrzymuje za pośrednictwem WUP w Lublinie Do końca września 2007 zgłoszono ponad 2000 ofert pracy Kraje, które zgłosiły najwięcej ofert pracy- Irlandia, Cypr, Francja, Hiszpania i Dania. Najczęściej pracę oferują branże: budowlana, medyczna, samochodowo- mechaniczna, gastronomiczno-hotelarska, handlowa, rolnicza, przetwórczo- spożywcza. Wzrasta również zainteresowanie podejmowaniem pracy za granicą w ramach tzw. sieci EURES. Oferty wpływają do Urzędu za pośrednictwem Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Lublinie. Do końca września br otrzymaliśmy ponad 2.000 ofert pracy. Największe zapotrzebowanie na pracowników zgłosiły kraje tj.: Irlandia, Cypr, Francja, Hiszpania i Dania. Pracodawcy najczęściej oferują pracę w branżach: budowlanej: pracownik budowlany, stolarz meblowy, posadzkarz, murarz, cieśla, betoniarz elektryk, monter, inżynier projektant, montażysta konstrukcji stalowych, monter systemów rurociągowych, operator dźwigów, medycznej: opiekun osób starszych, technik dentystyczny, farmaceuta, laborant w pracowni radiologicznej, chirurg, samochodowo- mechanicznej: technik mechanik, monter maszyn, ślusarz/monter silników, operator maszyn, spawacz, tokarz, mechatronik, gastronomiczno- hotelarskiej: pokojówka, barman/kelner, recepcjonista, pomoc kuchenna, animator rozrywki, handlowej: sprzedawca, pracownik sklepu sportowego, rolniczej: kierowca traktora, stajenny, farmer, pracownik fizyczny w gospodarstwach rolnych, ogrodnik, przetwórczo - spożywczej: rzeźnik, wykrawacz, piekarz, Dla wielu osób dużą przeszkodą w podjęciu pracy za granicą w ramach sieci EURES jest bariera językowa.

Pozytywne skutki migracji napływ kapitału zdobycie doświadczenia zawodowego, nauka nowych rozwiązań technologicznych i organizacyjnych doskonalenie znajomości języków obcych wymiana kulturowa spadek bezrobocia, głównie na terenach wiejskich Migracja w perspektywie czasu w dużej mierze może przyczynić się do rozwoju gospodarczego powiatu. Można przypuszczać, że wiele osób po pewnym czasie powróci do kraju i zarobiony kapitał zainwestuje w naszym regionie, w szczególności w sferze handlu i usług. Zdobyte doświadczenie oraz wiedza na temat nowoczesnych rozwiązań technologicznych i organizacyjnych przyczynią się do doskonalenia własnych warsztatów pracy. Ponadto praca za granicą umożliwia naukę języka obcego oraz sprzyja nawiązywaniu kontaktów i wymianie kulturowej. Odpływ dużej liczby osób poszukujących zatrudnienia z naszego terenu ma również wpływ na spadek poziomu bezrobocia, a tym samym zwiększenie szans na znalezienie zatrudnienia przez osoby pozostające w kraju. W aspekcie pozytywnym należy również rozpatrywać migrację mieszkańców terenów wiejskich, gdzie w dalszym ciągu występuje nadwyżka siły roboczej tzw. bezrobocie nierejestrowane, którego nie jest w stanie wchłonąć lokalny rynek pracy.

Negatywne skutki migracji wyjazdy ludzi młodych, aktywnych i przedsiębiorczych skutki społeczne /rozdzielanie rodzin/ wyjazdy i osiedlanie się za granicą całych rodzin zaburzenie struktury demograficznej brak specjalistów brak „rąk do pracy” Do negatywnych aspektów migracji należy przede wszystkim zaliczyć skutki społeczne, związane głównie z rozdzieleniem rodzin. Wyjazdy rodziców szczególnie dotkliwie odczuwają dzieci. Długotrwałe pozostawanie za granicą i posiadanie stałej pracy sprzyja chęci osiedlania się i migracji całych rodzin. W perspektywie czasowej może to spowodować na naszym terenie zaburzenie struktury demograficznej, jak też utratę dobrze wykształconej, mobilnej siły roboczej. Konsekwencją może być nie tylko brak specjalistów z różnych dziedzin, ale również brak przysłowiowych „rąk do pracy”.

Negatywne skutki migracji- c.d. utrudniona aktywizacja osób wyjeżdżających do pracy sezonowej zaniżenie aspiracji zawodowych / podejmowanie jakiejkolwiek, ale dobrze opłacanej pracy/ dewaluacja kwalifikacji i umiejętności zawodowych Wyjazdy do pracy sezonowej za granicą stwarzają trudności w aktywizacji zawodowej bezrobotnych. Osoby wyjeżdżające rzadko zainteresowane są udziałem w szkoleniach czy też propozycją uzyskania mniej atrakcyjnej pracy. Zdarza się, że bezrobotni wolą wyjechać i wykonywać dobrze płatną pracę, choćby nawet fizyczną, niż pracować legalnie w kraju w swoim wyuczonym zawodzie za mało atrakcyjne wynagrodzenie. Problemy pojawiają się dopiero wtedy, gdy ta osoba chce po dłuższej nieobecności podjąć zatrudnienie w kraju. Brak możliwości wykonywania zawodu oraz długotrwałe pozostawanie bez pracy powoduje dewaluację kwalifikacji i umiejętności zawodowych, co negatywnie wpływa na ponowne wejście na rynek pracy.

Działania Powiatowego Urzędu Pracy na rzecz rozwoju regionu podejmowanie działań zachęcających do pozostania w kraju i korzystania a oferowanych form pomocy- szczególne formy wsparcia to dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej i szkolenia uczestnictwo w lokalnych inicjatywach, których celem jest rozwój lokalny i wzrost zatrudnienia wspieranie nowo powstających miejsc pracy w ramach formy doposażenia stanowiska pracy pozyskiwanie środków finansowych, w szczególności z Europejskiego Funduszu Społecznego- Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013

Konieczne zmiany Obniżenie kosztów pracy Wsparcie absolwentów przy podejmowaniu pierwszej pracy Uproszczenie procedur związanych z rozpoczęciem działalności gospodarczej Na terenie naszego powiatu osoby aktywne zawodowo, posiadające odpowiednie kwalifikacje mają duże szanse na podjęcie zatrudnienia. Coraz częściej pojawiają się jednak trudności z naborem osób na zgłoszone miejsca pracy. Różnice poziomu płac i warunków życia w naszym rejonie a w innych częściach kraju i za granicą to główne czynniki, które skłaniają do migracji zarobkowych. Narastaniu skali wyjazdów sprzyja też polityka migracyjna prowadzona przez państwa Unii Europejskiej nastawiona na pozyskiwanie młodych, aktywnych i dobrze wykształconych osób. Efektywnym sposobem zatrzymania odpływu siły roboczej może być tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi gospodarczemu regionów, podniesienie wysokości wynagrodzeń, min. poprzez obniżenie kosztów pracy oraz ułatwianie startu zawodowego młodzieży. Potrzebne są w tym zakresie na konkretne rozwiązania -w szczególności prawne, które zachęcą mieszkańców do aktywności i inwestowania na swoim terenie przyczyniając się tym samym do dalszego rozwoju naszego powiatu.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ