Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Wsparcie rozwoju inicjatywy klastrowej na obszarze woj. warmińsko-mazurskiego w branży produkcji mięsa wołowego w celu podniesienia innowacyjności przedsiębiorstw, wymiany wiedzy i technologii oraz podniesienia konkurencyjności STAN I PERSPEKTYWY ROZWOJU PRODUKCJI BYDLĘCEJ W POLSCE W LATACH

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Produkcja mleka i mięsa wołowego to jedna z najważniejszych dziedzin gospodarki żywnościowej kraju. Ze względów społecznych, ekonomicznych, rolniczych i konsumpcyjnych powinna być więc obszarem szczególnie chronionym.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Niepokój budzi gwałtowny spadek pogłowia bydła w ostatnich kilkunastu latach z blisko 11 mln sztuk do 5,6 mln, w tym krów mlecznych z około 6-ciu do 2,8 mln szt. Obsada bydła na 100 ha użytków rolnych zmniejszyła się z 70 sztuk dużych do 30 sztuk, podczas gdy w czołowych krajach Europy w tym zakresie waha się od 100 do 200 sztuk na 100 ha.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Podkreślenia jednak wymaga fakt, że na przestrzeni analizowanych lat przeciętna roczna wydajność mleka od krowy zwiększyła się z niespełna 3000 kg do ponad 4500 kg i znacząco poprawiła się jego jakość. Konsumpcja mleka w Polsce jest tradycyjnie wysoka i mimo spadku z 240 do 180 kg na osobę rocznie plasuje Polaków na czołowym miejscu w Europie.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego W roku 2006 liczba gospodarstw rolnych w Polsce wynosiła 1,79 mln, a średnia powierzchnia użytków rolnych 8,7 ha. Na terenach o słabych warunkach glebowych znajduje się 49,5 % użytków rolnych, a w województwach lubuskim, podlaskim i warmińsko- mazurskim obszar sięga 75 %.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego W małopolskim, podlaskim i warmińsko- mazurskim trwałe użytki zielone stanowią ponad 30 % użytków rolnych. Największą obsadę bydła na 100 ha (40-65 szt.) posiadają zaś województwa warmińsko-mazurskie, podlaskie, łódzkie i wielkopolskie. Przedstawione dane wskazują na ogromne możliwości, zwłaszcza wymienionych regionów Polski, w zakresie produkcji mleka i jego przetworów oraz mięsa wołowego.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Po integracji Polski z Unią Europejską ponad 350 tys. producentów mleka otrzymało Indywidualne Kwoty Mleczne. Mimo, że pod koniec 2005 roku ponad 50 tys. gospodarstw zrezygnowało już z produkcji mleka na rynek, przekroczony został obowiązujący limit produkcji mleka i Polska spłaca stosowne kary. Wynegocjowany limit, w porównaniu do innych krajów UE, jest relatywnie mały i wynosi ton.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Dla przykładu licząca 16 mln mieszkańców Holandia dysponuje kwotą mleczną ton a 5,5-milionowa Dania produkuje ton. Zakłada się więc, że do roku 2013 może pozostać na rynku mleka tylko około 150 tys. gospodarstw, które uzyskały certyfikat i będą mogły produkować co najmniej tys. kg mleka. Tendencje te, występujące zresztą w całej Europie, zmuszają rolników do zmiany kierunków produkcji bydlęcej.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Restrukturyzacja sektorów produkcji mleka i mięsa wołowego powinna zmierzać do podnoszenia jakości wytwarzanej żywności w formule od pola do stołu i od stołu do zagrody. Wprowadzony obligatoryjnie system IACS pozwala na bieżące śledzenie kolejnych etapów związanych z produkcją. Etapy te powinny być szczegółowo zapisane w specyfikacjach lub regulaminach dobrowolnie przyjętych przez producentów. o jakości produktu.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Spełnienie określonych procedur stanowi podstawę do potwierdzenia zgodności przez jednostki certyfikujące. W ten sposób konsument uzyska pełną informację dotyczącą przebiegu procesów produkcji, może też kształtować odpowiednie preferencje i decydować

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego W zakresie produkcji mleka i przetworów mleczarskich możliwa jest produkcja wyrobów o specyficznych dla poszczególnych regionów walorach sensorycznych. Wymaga to konsekwentnego stosowania odpowiednich metod, począwszy od gospodarstwa rolnego a skończywszy na przekazaniu ich do dystrybucji. Surowcem do tego typu produkcji powinno być mleko pochodzące z małych gospodarstw rodzinnych gdzie żywienie krów latem oparte jest na wypasie, zimą zaś stosuje się siano i sianokiszonkę, uzupełniane zbożem.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Gospodarstwa ukierunkowane powinny być na zrównoważony rozwój z ograniczonym stosowaniem nawozów mineralnych i środków ochrony roślin oraz spełniać wszelkie wymogi dobrostanu zwierząt. Produkcja mleka oparta na tych zasadach wpływa na potanienie kosztów produkcji a pozyskiwany surowiec charakteryzuje się korzystniejszym składem i przydatnością technologiczną.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Pozwala to na podjęcie produkcji wyrobów mleczarskich o specyficznych cechach jakości, także tradycyjnymi metodami, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie wymaganiami unijnymi, w małych mleczarniach, zorganizowanych także we własnym gospodarstwie.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Wydajność mleka, przewidywaną na poziomie 4000 – 6000 kg rocznie, rekompensować będzie relatywnie wysoka cena gotowych wyrobów. Przewiduje się też odtworzenie bydła rasy czarno-białej wschodnio-fryzyjskiej, w typie ogólnoużytkowym mięsno-mlecznym, tradycyjnie utrzymywanego do lat 70-tych na obecnych terenach Warmii, Mazur i Powiśla.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Wszelkie warunki w zakresie produkcji wyrobów mleczarskich najwyższej jakości spełnia region Warmii, Mazur i Powiśla, tradycyjnie ukierunkowany na produkcję i przetwórstwo mleka. Region ten charakteryzuje się znacznym udziałem w strukturze użytków rolnych łąk i pastwisk (30-50 %) a ze względu na znikomy rozwój przemysłu cechuje się małym stopniem zanieczyszczenia środowiska naturalnego.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Aktualne tendencje europejskie w zakresie doskonalenia jakości produktów spożywczych oraz regionalne, korzystne do podjęcia tej problematyki uwarunkowania przyrodnicze, hodowlane i technologiczne zainspirowały profesorów UWM w Olsztynie do opracowania założeń projektu pt: Wykorzystanie naturalnych walorów środowiska Warmii, Mazur i Powiśla w produkcji mleka i przetworów mleczarskich wysokiej jakości, chronionych unijnym oznaczeniem.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Celem projektu jest opracowanie Księgi Procedur zaproponowanych produktów mleczarskich w formule od pola do stołu, pilotażowe wdrożenie ich produkcji i przedstawienie wniosku o rejestrację unijną – Chronione Oznaczenie Geograficzne (PGI). Projekt został zgłoszony do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego W pracach przygotowawczych, oprócz grupy profesorów z Uniwersytetu Warmińsko- Mazurskiego w Olsztynie udział brali dyrektor Biura Jakości i Znaków Regionalnych Urzędu Marszałkowskiego w Olsztynie oraz prezes OSM w Giżycku, gdzie przewidziane jest pilotażowe wdrożenie wyników. Opracowane założenia księgi Procedur będą mogły być wykorzystane w podobnych przedsięwzięciach podejmowanych w innych regionach Polski.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Przewiduje się, że produkcja mleka i przetworów mleczarskich wysokiej jakości, chronionych unijnym oznaczeniem, może sięgnąć w najbliższych latach % produkcji mleczarskiej ogółem % wyrobów mleczarskich pochodzić będzie z surowca pozyskiwanego od krów wysokowydajnych, żywionych intensywnie.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego W przeciwieństwie do wzrostowych tendencji produkcji mleka na przestrzeni kilkunastu ostatnich lat, zanotowano gwałtowny spadek ubijanego bydła ze 1,40 mln ton w 1990 r. do 0,65 mln ton w 2006 roku. Podkreślenia wymaga fakt, że aktualnie w Polsce ubijane są przede wszystkim wybrakowane krowy mleczne i, już w nieco mniejszym zakresie niż wcześniej, młode cielęta.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Opas do masy ciała około 600 kg, typowy dla krajów europejskich, prowadzony jest nader rzadko. Masowo eksportowane są natomiast młode cielęta, głównie buhajki, do dalszego opasania we Włoszech, Grecji i Hiszpanii. Przeciętny eksport roczny tych zwierząt szacuje się na około 700 tys. sztuk.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Rynek kulinarnego mięsa wołowego jest w Polsce bardzo słabo rozwinięty i wymaga budowy. Mięso wołowe pochodzące niemal wyłącznie ze stad bydła mlecznego ma charakter surowca przerobowego (głównie krowy wybrakowane ze stad mlecznych) oraz niesegmentowanego rynku mięsa określanego jako z kością i bez kości. Tylko w wyspecjalizowanych sklepach firmowych pojawia się mięso wołowe quasi kulinarne oznaczone wg anatomicznych części tuszy.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Rozwój sektora mięsa wołowego w Polsce w granicach określonych limitami do uzyskania premii kompensacyjnych może spowodować zwiększenie, w ciągu lat, produkcji żywca wołowego do poziomu 0,8 – 1,0 mln ton, pod warunkiem: -kompensowania skutków spadku pogłowia krów mlecznych odpowiednim zwiększeniem -liczebności stada krów mamek z około 45 tys. sztuk obecnie do poziomu wyznaczonego -limitem praw do premii dla krów mamek, tj. 325 tys. lub nawet do 500 tys. sztuk, aby -osiągnąć uboje bydła na poziomie zbliżonym do pułapu premii ubojowej (ponad 1,8 mln sztuk), - obniżenie o 50% ubojów cieląt (do 480 tys. sztuk).

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Wzrostowi produkcji wołowiny musi towarzyszyć zmiana struktury produkcji polegająca na szybkim zwiększeniu udziału wołowiny wysokiej jakości, pochodzącej od bydła ras mięsnych i mieszańców ras mięsnych z mlecznymi. Zmianę tą w Polsce powinna wspierać integracja producentów żywca wołowego z przemysłem mięsnym. Może ona być istotnym czynnikiem przyśpieszającym rozwój krajowego pogłowia bydła i wzrost produkcji wołowiny.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Produkcję żywca cielęcego i wołowego należy oprzeć zarówno na stadach jednostronnie mlecznych, jak też na podwójnym (mleczno - mięsnym) użytkowaniu, a przede wszystkim na stadach krów mamek. Niezwłocznego wprowadzenia wymaga system dobrowolnego znakowania mięsa cielęcego i wołowego. Pozwoli to na rozróżnienie podstawowych standardów jakości mięsa i wywoła zapotrzebowanie na określone jego gatunki.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Podstawową organizacją producentów żywca wołowego powinny być specjalistyczne grupy związane z typem użytkowym zwierząt. Producenci żywca powinni koncentrować się na problemach związanych z produkcją żywca wołowego i wołowiny a hodowcy bydła ras mięsnych na problemach hodowlanych. Związek hodowców bydła mięsnego w Polsce, do czasu usamodzielnienia poszczególnych związków rasowych, powinien stanowić federację związków prowadzących księgi hodowlane.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Konkurencja rasowa jest bowiem jednym z głównych czynników postępu hodowlanego a na rynku przekłada się bezpośrednio na konkurencyjność produktu pochodzącego od bydła różnych ras. Poszczególne związki ras bydła mięsnego utrzymywanego w Polsce powinny niezwłocznie przystąpić do europejskich organizacji tych ras.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Reasumując, podstawowe kierunki rozwoju produkcji bydlęcej w Polsce na lata to: produkcja mleka zgodnie z limitami UE, o wysokiej jakości zarówno na zaopatrzenie dużych zakładów mleczarskich jak również na potrzeby małych, regionalnych przetwórni, stworzenie warunków do rozwoju produkcji żywca wołowego pochodzącego ze stad o jednokierunkowym, mięsnym użytkowaniu.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Przewiduje się, że do 2013 roku, przy aktualnie obowiązujących limitach produkcyjnych, pogłowie krów mlecznych zmniejszy się poniżej sztuk. Około 200 tys. krów produkować będzie surowiec do przetworów mleczarskich objętych systemami jakości. Około 500 tys. krów – mamek - ras jednokierunkowo mięsnych - będzie stanowić bazę produkcji mięsa wołowego wysokiej jakości w klasach EUR.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Wprowadzenie 100% premii do krów – mamek znacznie mogłoby przyspieszyć rozwój stad bydła mięsnego o jednokierunkowym, mięsnym użytkowaniu. Pochodzący z takich stad żywiec daje gwarancję uzyskiwania wysokich klas tusz w skali EUROP, a tym samym satysfakcjonujących farmera cen. Gwarantuje także produkcję mięsa w wyrównanym standardzie, pożądanym na rynku europejskim, w ramach systemów żywności wysokiej jakości.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Umożliwia także do korzystania przez rolników i grupy producenckie ze wsparcia finansowego z Europejskiego Funduszu Rolnego Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i kredytów preferencyjnych z budżetu krajowego. Premia do krów mamek spowoduje ponadto łagodne przejście z hodowli bydła mlecznego na produkcję żywca wołowego w oparciu o zwierzęta czystych ras bydła mięsnego.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Alternatywnym rozwiązaniem w warunkach Warmii, Mazur i Powiśla mogłyby być zwiększone dopłaty do trwałych użytków zielonych z obowiązkiem wypasania na nich przeżuwaczy. Rozwiązanie to nawiązuje do unijnych tendencji promujących poprzez zwiększenie powierzchni użytków zielonych – ekologię, ochronę gleby, gospodarkę wodną, wietrzną itp.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Istotnym problemem podjęcia hodowli bydła mięsnego w Polsce jest przyjęcie właściwej koncepcji tworzenia stada podstawowego i wybór rasy. Najprostszym sposobem organizacji stada jest zakup czystorasowych samic i osobników męskich najnowszej generacji. Jednak cena jałówki cielnej czołowych ras mięsnych np. francuskich sięga 9 tys. zł a wartość buhaja o preferowanych cechach wielokrotnie ją przekracza.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Na to pozwolić sobie mogą jedynie bogaci hodowcy. Dlatego też tworzenie stad powinno się głównie odbywać poprzez krzyżowanie wypierające. Wykorzystane do tego celu powinny być jałówki ras mlecznych w wieku około 18 miesięcy, ważące powyżej 380 kg, kryte bądź inseminowane nasieniem buhajów ras mięsnych.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Zabieg ten, z zachowaniem wymienionych kryteriów wiekowych i wagowych powinien być kontynuowany w następnych pokoleniach, z zachowaniem tej samej rasy samca. W czwartym pokoleniu udział krwi rasy mięsnej sięga 93,75 % a wyhodowane w ten sposób zwierzęta nie tylko charakteryzują się pożądanymi cechami ale także dobrze przystosowane są do lokalnych warunków.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Bydło mięsne użytkowane w Polsce można ująć w kilku grupach. Wśród nich dwie są dominujące. Do pierwszej z nich zaliczyć należy rasy wyhodowane w Wielkiej Brytanii, przystosowane do ostrego klimatu wysp brytyjskich, utrzymywane w warunkach ekstensywnego żywienia. Są to: Aberdeen Angus, Hereford i Welsh Black. Rasy te ze względu na dostosowanie do różnych warunków aktualnie hodowane są na wszystkich kontynentach.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Tusze pochodzące od zwierząt tych ras są poprzerastane warstwami tłuszczu (marmurkowate) a uzyskane z nich mięso znakomicie nadaje się do grillowania, podczas którego tłuszcz ten wytapia się. Na mięso takie istnieje duże zapotrzebowanie na rynkach zarówno Ameryki Północnej jak i Południowej. Ze znacznie mniejszym zainteresowaniem i uznaniem bydło tych ras przyjęło się na kontynencie europejskim. Zaletą tych ras są łatwe porody.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Druga grupa to francuskie rasy mięsne takie jak: Charolaise, Limousine i Blonde d Aquitaine. Zwierzęta tych ras przystosowane są do korzystania z dobrych pastwisk i intensywnego opasu w okresie zimowym. Są poszukiwane w Europie kontynentalnej ze względu na mniejsze otłuszczenie tusz w porównaniu z rasami brytyjskimi. Rasy te są bardzo popularne w Polsce, zwłaszcza dotyczy to Limousine.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Genetycy francuscy prowadzą aktualnie prace selekcyjne w kierunku łatwych porodów, szczególnie rasy Charolaise. Znacząca grupę bydła mięsnego stanowią rasy włoskie: Piemontese i Marchigiana. Rasy te wymagają intensywnego żywienia i dobrych warunków utrzymania. Dają jednak bardzo delikatne mięso o nieznacznym tylko przetłuszczeniu.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Wśród bydła mięsnego użytkowanego w Polsce należy jeszcze wymienić niedocenioną dotąd rasę Simental. Jest to bydło o podwójnej, mięsno-mlecznej użytkowości, o potencjale genetycznym rocznej produkcji mleka 5-7 tys. kg i znakomitej przydatności, zwłaszcza buhajków, do opasu ciężkiego (do 700 kg). Rasa ta może być użytkowana zarówno w chowie czystorasowym jak i stosowana w krzyżowaniu towarowym.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Dziękuję za uwagę