Kierunki zmian struktury źródeł finansowania przedsiębiorstw Prof. dr hab. Maria Sierpińska

Źródła kapitału Wewnętrzne źródło kapitału własnego: Zysk zatrzymany 2. Zewnętrzne źródła kapitału własnego: Emisja akcji/zwiększanie udziałów 3. Zewnętrzne źródła kapitału obcego: Kredyty bankowe, Emisja dłużnych papierów wartościowych, Leasing finansowy 4. Zewnętrzne źródło kapitału hybrydowego/zamiennego: Emisja obligacji zamiennych i innych hybrydowych papierów wartościowych.

Struktura kapitału – alternatywne definicje Utożsamiana ze strukturą pasywów. Podział kapitału stałego (długoterminowego) na kapitał własny i zobowiązania długoterminowe. Proporcje między kapitałami własnymi a kapitałami obcymi oprocentowanymi (długo i krótkoterminowymi) Struktura papierów wartościowych wyemitowanych przez spółkę w podziale na papiery dłużne (bony, obligacje) oraz papiery właścicielskie (udziałowe), takie jak akcje zwykłe i uprzywilejowane.

Docelowa struktura kapitału Docelowa struktura kapitału – pożądane proporcje kapitału obcego i kapitału własnego. Optymalna struktura kapitału – taka kompozycja źródeł finansowania, w której relacja między ryzykiem a stopą zwrotu będzie prowadziła do maksymalizacji ceny akcji (wartości przedsiębiorstwa).

Makroekonomiczne czynniki wpływające na strukturę kapitału specyfika branży, inflacja, system podatkowy i polityka gospodarcza, polityka pieniężna banku centralnego oraz przepisy prawa bankowego, przyjęte zasady rachunkowości, poziom korupcji i efektywność systemu prawnego.

Branżowe czynniki wpływające na strukturę kapitału alternatywne systemy kontroli, struktura własnościowa, poziom dźwigni finansowej, udział importu i eksportu w obrotach branży.

Mikroekonomiczne czynniki wpływające na strukturę kapitału wielkość spółki, stopień ryzyka operacyjnego i finansowego spółki, pozycja danej spółki w określonym sektorze, rentowność osiągana przez spółkę, jakość zarządzania, szczególnie w obszarze finansów, dostępność źródeł finansowania i koszt ich pozyskania, adekwatność przepływów pieniężnych do pokrycia przyszłego zadłużenia spółki i jego obsługi. elastyczność finansowa spółki w przyszłości. sys tem opodatkowania działalności spółki po lityka właściciela danej spółki

Etap I. Diagnoza stanu istniejącego Etap II. Wybór źródeł finansowania wstępny wybór źródeł finansowania, analiza wpływu przyjętych rozwiązań na WACC, analiza wpływu przyjętych rozwiązań na pozostałe nośniki wartości przedsiębiorstwa. Etap III. Wdrożenie przyjętych rozwiązań Etap IV. Monitoring realizowanych zadań Etap V. Ustalenie i ocena odchyleń

Struktura aktywów i pasywów przedsiębiorstw w Polsce (%) Wyszczeg ó lnienie Aktywa trwałe59,460,359,358,759,2 Aktywa obrotowe40,639,940,741,340,8 Kapitały własne51,153,250,551,858,6 Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania48,946,849,548,241,4 w tym zobowiązania długoterminowe12,311,512,111,713,2 Źródło: GUS

Wyszczególnienie Kapitały własne/aktywa pow. 9 pracowników – – pow. 249 pracowników Struktura finansowania przedsiębiorstw.%

Średni udział aktywów trwałych w aktywach ogółem oraz przeciętny udział zadłużenia długoterminowego w długu ogółem w wybranych krajach w 2005 roku.

Źródła finansowania przedsiębiorstw niefinansowych w wybranych krajach europejskich w 2010 roku KrajUdział kapitału własnego Udział kapitału obcego Zmiana udziału kapitału własnego w latach Belgia6832+8,7 Polska58,6 41,48,1 W.Brytania5545+7,8 Holandia5347+6,6 UE ,4 Strefa Euro50 +3,5 Portugalia4753+1,3 Hiszpania4159+0,0 Grecja3367+2,4

W 2010 roku w całą gospodarkę zainwestowane zostanie 300 mld zł- czyli prawie ¼ polskiego PKB Inwestycje w PolsceWartość nominalna w mld PLN Dynamika % do roku poprzedniego ,25, ,43, ,314, ,717, ,98, ,00, ,04,2

Inwestycje przedsiębiorstw w kolejnych latach wynosiły: 2007 rok 144,3 mld zł 2009 rok 130,0 mld zł 2010 rok 127,0 mld zł

Źródła finansowania przedsiębiorstw w Polsce Wyszczeg ó lnienie Kredyty w mld zł124,2117,07124,24138,34171, Dynamika10094, ,1138,3179,3177,4172,6 Leasing mld zł10,513,816,321,732,633,123,027,1 Dynamika100131,4155,2206,7310,5315,2219,0258,1 KDP11,069,948,612,8913,7612,959,9714,79 Dynamika10089,877,5116,5124,4116,890,1 133,7 Obligacje długoterminowe przeds.5,297,268,928,8313,8714,9416,317,3 Dynamika100137,2168,6166,9262,2282,4308,1 327,0

Struktura obcych źródeł finansowania przedsiębiorstw w Polsce w 2010 roku według instrumentów Wyszczeg ó lnienieProcent Kredyty i pożyczki długoterminowe17,5 Kredyty i pożyczki kr ó tkoterminowe16,1 Obligacje długoterminowe0,9 KDP0,7 Rezerwy7,1 Zobow. z tyt. dostaw i usług29,0 Zobow. z tyt. innych obciążeń5,3 Poz. zobow. i rozlicz. międzyokresowe23,4

Rokmld złzmiana do roku poprzedniego , , wrzesień246+14,9 Kredyty dla przedsiębiorstw

Zagraniczne zadłużenie firm (sektor pozarządowy i pozabankowy) Wyszczeg ó lnienie * Wartość długu w mld euro 48,258,772,481,987,597,2102,5 Wzrost do roku poprzedniego Rok 2005 =100 Kredyty krajowe Rok 2005= ,0 121,2 121,8 114,4 123,3 150,2 142,4 113,1 179,0 182,4 106,8 181,5 176,0 111, ,2 105,4 212,6 188,8

Odsetek przedsiębiorców ubiegających się o kredyt i odmowy przyznania kredytu Wyszczególnienie% ubiegających się o kredyt % odmowy przyznania kredytu I kw ,113,5 II kw ,310,3 III kw ,514,2 IV kw ,418,6 I kw ,321,9 II kw ,328,4 III kw ,628,1 IV kw ,930,6

Wnioski kredytowe odrzucone przez banki Małe i średnie firmy (%) Duże firmy (%) Francja 11,60,0 Włochy 9,34,0 Niemcy 6,51,6 Strefa euro 11,13,0

Zachowania banków w warunkach kryzysu 80% wzrost marży kredytowej, 60 % większe wymagane zabezpieczenia, 40% wyższe pozaodsetkowe koszty kredytu, 33% zmniejszenie maksymalnej kwoty kredytu/ linii kredytowej, 25% skrócenie maksymalnego okresu kredytowania.

Bariery zaciągania kredytów przez przedsiębiorstwa Wielkość zabezpieczeń 25% Oprocentowanie kredytu 22% Niechęć banków 20% Wysokość prowizji 5% Brak atrakcyjnej oferty 7% Biurokracja w bankach 5% Inne przyczyny ( zmian warunków 16% w toku negocjacji, wycofanie się z rozmów (źródło Pentor 2011)

Koszty kredytów w Polsce WIBOR 3M 4,85 Marża ,1% ,9% ,1% ,5% sierpień 2011

Dodatkowe koszty kredytów Za rozpatrzenie wniosku kredytowego (0,1 do2% wartości kredytu) Za przyznanie kredytu (0,5 do4% wartości kredytu) Za formalnie przyrzeczenie udzielenia kredytu Prowizja za gotowość (0,2 do 2% niewykorzystanej kwoty kredytu) Za wcześniejszą częściową lub całościową spłatę kredytu (0,2 do 1% nadpłaconej kwoty) Rekompensata za nieterminową opóźnioną spłatę raty kredytu (0,1 do2% wysokości raty) Za zmianę umowy kredytowej (0,1 do 4% pozostałej do spłaty części kredytu) Za niedostarczenie w terminie określonych w umowie dokumentów niezbędnych do monitorowania sytuacji ekonomiczno-finansowej podmiotu Za podwyższenie kwoty kredytu (0,5 do 4% dodatkowo przyznanej kwoty Za odroczenie spłaty kredytu (0,2 do 1% kwoty odroczenia Inne opłaty np. prowizja negocjacyjna za administrowanie kredytu pobierana za każdy trzymiesięczny okres kredytu Za brak wymaganych obrotów na rachunku bieżącym (0,5% wartości kredytu np. w Polbanku)

Wyszczególnie nie Udział w nakładach inwestycyjnych 1,92,55,64,86,06,85,77,26,98,713,2 Udział obligacji w PKB 0,30,4 0,80,60,90,81,2 1,81,5 Udział obligacji korporacyjnych w PKB oraz w nakładach inwestycyjnych, %

Relacja wartości obligacji korporacyjnych przedsiębiorstw niefinansowych do PKB kraju lub regionu w 2010 roku Kraj, region% do PKB USA Europa Zachodnia Pozostałe kraje rozwinięte Chiny Europa Wschodnia, Rosje oraz były republiki ZSRR Polska Niemcy Czechy 32% 20% 19% 11% 1% 1,5% 34,6% 12,6%

Struktura nabywców obligacji korporacyjnych Nabywcy obligacji korporacyjnych i papierów dłużnych Struktura nabywców obligacji korporacyjnych Struktura nabywców papierów dłużnych Banki25%35,0% Fundusze emerytalne9%10,2 Fundusze inwestycyjne18%16,2 Inne instytucje finansowe1%0,7% Podmioty zagraniczne6%4,5 Pozostałe jednostki4%7,6% Przedsiębiorstwa34%20,8 Towarzystwa ubezpieczeniowe 4%5,2 Razem100,0%!00,0%

Udział leasingu w finansowaniu inwestycji

Planowane sposoby finansowania przez firmy w Europie w proc.

Struktura źródeł finansowania przedsiębiorstw branży górniczo-hutniczej,% Rodzaj finansowania IPO8,64,4 1,45,4 Emisja nowych akcji26,917,234,415,1 Obligacje zamienne5,24,3 6,71,7 Obligacje korporacyjne14,613,5 28,422,0 Kredyty44,760,629,155,8 Razem100,0

Wartość emisji obligacji w sektorze górniczo- metalowym w latach Źródło : Ernst & Young

Średnie kupony odsetkowe od obligacji emitowanych w sektorze metalowo górniczym w zależności od charakterystyki inwestycyjnej Źródło : Ernst & Young Średni kupon Obligacje rynków wschodzących (emerging markets bonds) 9,6 % Obligacje rynków wschodzących / poziom inwestycyjny (rating BBB i powyżej) 8,6%7,8% Obligacje o wysokim oprocentowaniu (high yield)9,7 %8,3 % Obligacje o poziomie inwestycyjnym (rating BBB i powyżej) 5,3 %4,8%

Roczne oprocentowanie obligacji w Polsce – emisje publiczne WyszczególnienieOprocentowanie KAKADU SP Z O.O.WIBOR 6M + 6,8% P.R.E.S.C.O GROUP S.A.WIBOR 6M + 5,0% E – KANCELARIA 13% M.W. TRADEWIBOR 3M + 4,3% ADMIRAL BOATS S.A.WIBOR 3M + 6,95 % ZPM HK SAWIBOR 3M + 6,3% OLIVIA BUSINESS CENTRE 9.8% NAVI GROUP S.A.WIBOR 3M + 8,7% MARVIPOL S.A.WIBOR 3M + 4,29%

Dziękuję za uwagę.