SZTUKA LUDOWA NA KURPIACH

W roku szkolnym 2012/2013 zespół uczniów klasy I gimnazjum w Wykrocie realizował projekt edukacyjny pod nazwą „Sztuka ludowa na Kurpiach”. Naszym zadaniem było bliżej poznać sztukę ludową własnego regionu, dlatego też bardzo zaangażowaliśmy się w poszukiwania źródeł wiedzy na wyżej podany temat.

Fotografia przedstawia część podwórka kurpiowskiego Fotografia przedstawia część podwórka kurpiowskiego. Ozdobą każdego ogródka była kapliczka, najpierw drewniana, a później murowana.

Popularyzowanie wiedzy o sztuce ludowej wśród dzieci i młodzieży; CELE PROJEKTU Popularyzowanie wiedzy o sztuce ludowej wśród dzieci i młodzieży; Rozbudzanie zainteresować sztuką ludową; Uwrażliwianie na piękno sztuki ludowej; Rozwijanie zamiłowania do aktywnego udziału w zajęciach artystycznych; Rozwijanie samodzielnego i grupowego wykonywania różnorodnych prac z różnych materiałów Tworzenie form artystycznych opartych na sztuce ludowej.

Kurpie to ludność zamieszkująca tereny dwóch puszcz mazowieckich: Zielonej oraz Białej. Kurpiowską sztukę ludową odzwierciedlają przede wszystkim takie dziedziny jak: rzeźba, zdobnictwo, wycinankarstwo, tkactwo, hafciarstwo, koronkarstwo, plecionkarstwo, a także budownictwo. Ważną częścią rękodzieła tworzonego przez Kurpiów są rzeźby. Kurpiowszczyzna znana jest także z uprawianego wycinankarstwa. Kurpie specjalizują się również w robieniu przepięknych pisanek, które znane są nie tylko na obszarze ich zamieszkania, ale także w wielu innych miejscach na terenie całej Polski. Sztuka Kurpiów nawiązuje do rozmaitych doświadczeń artystycznych człowieka.

Zdjęcie pokazuje chatę kurpiowską Zdjęcie pokazuje chatę kurpiowską. Na szczególną uwagę zasługują zdobione okiennice. Ozdoby były różne, np. rzeźbione, wycinane, naklejane.

Warsztaty Warsztaty odbyły się w czasie zajęć artystycznych w klasie pierwszej i drugiej. Lider zespołu podzielił dzieci na 3 grupy i każdej z nich przydzielił opiekuna – ucznia gimnazjum. Zadaniem zespołu było nauczyć dzieci wycinać wycinanki w kształcie gwiazdy. Ocenić prace i zorganizować w klasie wystawkę.

Dzieci z pomocą opiekunów składają papier Dzieci z pomocą opiekunów składają papier. Najpierw wycinają kwadrat, który później składają w odpowiednią formę. Końce papieru zaokrąglają tak, aby powstało koło.

Adam pokazuje dzieciom, jak wycinać, wcześniej narysowane wzory na kolorowym papierze. Wzory są proste, aby uczniowie nie mieli problemów z wycinaniem. Pierwszoklasistka pracuje nad swoją wycinanką. Jest bardzo skupiona na wykonywanym zadaniu.

Na zdjęciach uczniowie prezentują swoje prace Na zdjęciach uczniowie prezentują swoje prace. Jak widać są bardzo zadowoleni ze swoich wycinanek.

Uczennice z grupy Wiktorii prezentują swoje wycinanki.

Sebastian ze swoją grupą.

Trzeciej grupie przewodniczył Adam i Sebastian.

Warsztaty zakończono wystawą. Fotografia przedstawia uczniów, którzy prezentują swoje prace.

Konkurs Kurpiowszczyzna znana jest z uprawianego wycinankarstwa. Ważnym zadaniem naszej grupy było zorganizowanie konkursu artystycznego dla uczniów klas 0-III, pt. „Wycinanka kurpiowska” . Prace były oceniane przez zespół oraz Panią Danutę Drężek. Wyróżnieni uczniowie otrzymali dyplomy. Komisja wyróżniła prace następujących uczniów z poszczególnych klas:

KLASA „0” Dominik Pawłowski Roksana Drężek Amelia Kozłowska

KLASA I Wiktoria Chojnowska Kinga Mikołajczyk Gabriela Zielińska

KLASA II Krzysztof Lis Jakub Lis Katarzyna Szukalska

KLASA III 1. Aleksandra Trzcińska 2. Joachim Mierzejek

Dnia 27 maja o godzinie 11.25 odbył się apel, podczas którego pani dyrektor Mirosława Grzegorczyk wraz z liderem grupy, Wiktorią Mierzejek wręczyła dyplomy wyróżnionym uczniom.

Wystawa Kurpie specjalizowali się w kilku dziedzinach sztuki ludowej. Zajmowali się zdobnictwem, rzeźbiarstwem, tkactwem, hafciarstwem, koronkarstwem, plecionkarstwem, wycinankarstwem, kwiaciarstwem. Kolejnym zadaniem wyznaczonym w projekcie była prezentacja prac artystycznych zgromadzonych i w większości wykonanych przez uczniów zespołu. W drugiej połowie maja grupa przygotowała wystawę wytworów wspólnej pracy, pt. „Sztuka ludowa na Kurpiach”. Wystawione prace ukazują plastykę naszego regionu.

Hasło ozdobione jest pracami wykonanymi przez uczniów klasy „0”.

ZDOBNICTWO PAPIEROWE CHAT Chaty na Kurpiach zdobiono zazwyczaj wycinankami. Przylepiano je przeważnie na belkach stropowych, choć także często na białych ścianach. W wycinance kurpiowskiej wykształciły się dwa typy : gwiazda i leluja. Często też wycinano je na kształt pawi, kogutów, kur, a nawet koni. Wycinanka - leluja Wycinanka – gwiazda (koło)

Wycinanka – kogucik Koguciki robione były z papieru kolorowego. Najpierw wycinano ptaka, a później przyklejano różne elementy zdobnicze. Były to różnej wielkości skrzydełka, czerwone grzebienie i fafury.

Bukiet z kwiatów Bukiet został wykonany z kolorowych kwiatów przymocowanych do drucików owiniętych zieloną bibułą. Kwiaty ustawiano w oknie między szybami, najczęściej zimą. Zastępowały kwitnące kwiaty latem.

Firanki z papieru Firanka wycięta jest z papieru pakowego. Wzór jest wykonany na podobieństwo koronki. W oknach najpierw wieszano firanki papierowe, później zastępowano je ręcznie wykonanymi koronkami.

Kierc ze słomy Dekoracje domu dopełniały bogate konstrukcje przestrzenne zwane „kiercami”, wieszane przy suficie. Robiono je ze słomy i drobnych kolorowych kwiatków.

Kierc z grochu Groch najpierw moczono, następnie nawlekano na mocną nić. Przygotowywano około 20-stu sznurów grochu. Sznury przywiązywano do drucianych kół. Tworzyły one jak gdyby stożek. Na koniec ozdabiano go kwiatami. Mocowano go również przy suficie.

2. OZDOBY OŁTARZYKA Trudno wyobrazić sobie kurpiowską sztukę bez artefaktów z papieru. Bibułowe kwiaty, palmy i bukiety zdobiły „święte kąty”, stanowiące wyjątkowe miejsce w każdym domu.

LELUJE Leluja kształtem przypomina drzewko. Na czubku umieszczano papierowe szyszki i liście. Kwiaty wiązano do drucików i mocowane je do schematu wykonanego z drutu. Leluje ustawiano po obu stronach świętej figurki.

KWIATY Kwiaty również zdobiły ołtarzyk. Ustawiano je podobnie jak leluje. Malwy wykonane są z kwiatów zwijanych na ołówku, w jednym kolorze. Przywiązywane są do patyka, który następnie okręcany był zieloną bibułą. Na końcu przyklejano owalne liście. Malwy były także ozdobą wiejskich ogródków.

Uczniowie wspólnie z opiekunem wykonują niezbędne elementy do zrobienia palmy. Kręcą trawkę i zawijają kwiaty.

PALMY Największe skupisko palm można obejrzeć w Niedzielę Palmową w Łysych. Tworzą one przepiękną ozdobę procesji. Kwiaty palmy wite są z bibuły. Gotowe przywiązuje się do patyka i owija trawką skręconą z zielonej bibuły. Na czubku palmy umieszcza się szyszki i bazie. Kwiaty mocowane są do patyka symetrycznie pod względem kolorów.

3. HAFCIARSTWO Haft niepełny sznureczkowy Na lnianym płótnie kalkowano wzór kurpiowskiego kwiatka, który wyszywano ściegiem sznureczkowym. Haftowano nim górę koszuli i końce rękawów.

Haft niepełny łańcuszkowy Wykonany jest ściegiem łańcuszkowym. Był ozdobą koszul w strojach kurpiowskich.

Haft pełny wykorzystywany był do ozdabiania koszul, fartuszków i obrusów. Wykonywano go kolorowymi nićmi zwanymi muliną. Haft pełny

4. KORONKARSTWO Serwetki robiono szydełkiem z białych nici zwanych „dziesiątką”. Wykorzystywano wzór łańcuszkowy i słupkowy. Wyglądem przypominają gwiazdę. Kładziono je na stoliku ołtarzyka, na nich ustawiano lichtarze ze świecami.

Firanki – miniatura wzoru Firanki podobnie jak wycinanki miały różne wzory. Przedstawiano na nich ptaki domowe, motywy kwiatowe itp.

Fartuszek – miniatura wzoru Część fartuszka kurpiowskiego szyta była z cienkiego płótna. Boki i jego dół ozdabiano ręcznie wykonanymi koronkami. Między warstwami umieszczano pasy z haftowanymi kwiatami.

5. Tkactwo Fotografia przedstawia jedynie miniaturę chodnika. W dawniejszych czasach Kurpie na krosnach tkali przepiękne chodniki, które wieszali na ścianach, kładli na łóżkach i podłogach. Chodnik pasiasty

6. PLECIONKARSTWO Koszyk wiklinowy – miniatura z papieru Kurpie pletli kosze z wikliny, które wykorzystywali w gospodarstwie. Poniższa praca wykonana jest z papieru gazetowego. Najpierw przygotowuje się cieniutkie papierowe patyczki. Później osiem z nich układa się krzyżowo i zaplata wokół co drugi patyk. Najlepiej na wybranym naczyniu w celu uzyskania odpowiedniego kształtu. Zrobiony koszyk można pomalować brązowym lakierem.

7. Rzeźbiarstwo Byśki – rzeźba w cieście Na Ziemi Kurpiowskiej lepiono figury z okazji świąt Nowego Roku oraz Trzech Króli. Były to figury : zająców, koni, krów, byków, baranów, jeleni itp. Stąd ich nazwa byśki. Miały one przynosić pomyślność w gospodarstwie lub myślistwie. Z żytniej mąki przygotowywano ciasto podobne do ciasta pierogowego. Z ciasta formułowano wybrane zwierzątka. Gotowe moczyło się w gorącej wodzie i piekło w piekarniku na złoty kolor.

Nowe latko – rzeźba w cieście Nowe latka pieczono w wigilię Nowego Roku  lub na Trzech Króli. Zawieszano je w eksponowanym miejscu domostwa, np. na domowym ołtarzyku lub wśród świętych obrazów, celem zapewnienia pomyślności w nadchodzącym roku. Wykonuje się je w podobny sposób jak byśki. Na ulepionym placku umieszcza się postać pastuszka, a wokół niego różne zwierzątka – leśne i domowe.

TWARZ JEZUSA – RZEŹBA W DREWNIE Ponieważ Kurpie mieszkali w lasach i mieli do czynienia z drzewem, więc i zdolności ich były skierowane w tym kierunku. Rzeźby w drewnie najczęściej przedstawiały postacie Świętych. Rzeźba wykonana jest w drewnie lipowym. Przedstawia twarz Pana Jezusa.

8. Wystawka prac konkursowych Wystawka prezentuje nagrodzone prace w konkursie „Wycinanka Kurpiowska”

Następnym etapem projektu było zorganizowanie wycieczki do skansenu w Kadzidle dla dzieci klas młodszych i oddziału przedszkolnego. Zespół w porozumieniu z opiekunem projektu i panią Danutą Drężek od połowy kwietnia zajmował się przygotowywaniem wycieczki. Na samym początku opracowano plan działań w tym zakresie. Ustalono datę wyjazdu, rodzaj warsztatów, które będą prowadzone przez pracownika skansenu. Ustalono, że zespół będzie współpracował z panią prowadzącą zajęcia.

Tak wyglądała kurpiowska chata

Wycieczka do skansenu odbyła się 3 czerwca Wycieczka do skansenu odbyła się 3 czerwca. Najpierw uczniowie zwiedzili skansen, po którym oprowadzał ich przewodnik. Uczestnicy dokładnie obejrzeli wszystkie eksponaty. Później w jednej z izb chaty odbyły się zajęcia w dziedzinie „Rzeźbiarstwo”, w kategorii rzeźba w cieście – byśki. W warsztatach wzięło udział 29 dzieci, 4 gimnazjalistów, opiekun projektu i osoba wspierająca pani Danuta Drężek. Dzieci lepiły byśki. W wykonaniu prac pomagali gimnazjaliści. Gotowe byśki uczniowie zabrali do domu. Po zajęciach był poczęstunek – kurpiowski drożdżak – przygotowany przez gospodarza skansenu. Do szkoły uczestnicy wycieczki wrócili o godzinie 12.00.

Przewodnik wycieczki pokazuje i omawia poszczególne budynki wchodzące w skład skansenu. Były to : chata, obora, stodoła, śpichlerz, kuźnia, drewutnia, studnia i barcie.

Uczniowie zwiedzają jedną z izb chaty kurpiowskiej Uczniowie zwiedzają jedną z izb chaty kurpiowskiej. Przewodnik zwraca uwagę na wystrój ścian.

Zdjęcie przedstawia wnętrze kuźni Zdjęcie przedstawia wnętrze kuźni. Na pierwszym planie widoczne są dwa drewniane pnie, na których umieszczone są imadło i podłoże do kucia.

Zajęcia z pracownikiem skansenu.

Warsztaty prowadzi pani Czesława Konopka Warsztaty prowadzi pani Czesława Konopka. Dzieci lepią byśki z wcześniej przygotowanego ciasta.

Wystawka dziecięcych prac – byśki.

Zbiorowe zdjęcie uczestników wycieczki wykonane na tle chatki kurpiowskiej.

Dziękujemy !