Sytuacja życiowa rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji Katarzyna Gromadzka Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytet w Białymstoku

Migracje to „proces przemieszczeń przestrzennych ludzi, zmiany miejsca zamieszkania (pobytu) osób, które przenoszą się z miejsca pochodzenia (miejsca wyjazdu) do miejsca przeznaczenia (miejsca przyjazdu)”.

Migracje zarobkowe stanowią powszechny element przemian globalnego świata, są one fenomenem ściśle powiązanym z procesami zachodzącymi na rynku pracy. Związane są z przemieszczeniem przestrzennym ludności zawodowo czynnej, podejmowane w celu poprawy sytuacji życiowej własnej i członków rodziny. Celem ich jest uzyskanie środków finansowych niezbędnych do zachowania dotychczasowych form życia i gospodarowania, postrzeganych jako warunek zachowania tożsamości kulturowej.

Współcześnie z powodu migracji zarobkowych wiele rodzin doświadcza rozłąki. W związku z tym pojawiła się nowa kategoria rodzin niepełnych, a mianowicie rodzin z czasową nieobecnością rodzica lub rodziców. Problematyka dotycząca rodzin rozłączonych, a zwłaszcza skutków migracji zagranicznej w tych rodzinach jest wieloaspektowa. Dotyczy ona przyczyn wyjazdów, warunków życia rodzin czasowo rozłączonych, konsekwencji wyjazdów i rozłąki z rodziną.

Sytuacja życiowa rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji deprawacja potrzeb seksualnych, emocjonalnych; okresowa nieobecność w domu rodzica, powoduje jego wyłączenie z udziału w bieżącym życiu rodziny, nieznajomość codziennych problemów; rodzic dojeżdżający przestaje rozumieć sytuację rodzinną; przeciążenie obowiązkami pozostałego z dziećmi współmałżonka; przyzwyczajenie się dzieci do decyzji podejmowanych przez rodzica pozostającego w domu;

dzieci chociaż tęsknią za nieobecnym rodzicem, równocześnie przywiązują się bardziej do tego, który jest i tylko u niego szukają wsparcia w swoich problemach; pojawienie się bądź nasilenie występujących trudności wychowawczych z dziećmi; w przypadku dzieci starszych nawiązywanie kontaktu z grupami młodzieżowymi; brak w rodzinie stabilizacji, rytmu życia, a zatem i ciągłości w wychowaniu; pojawia się zmienność sytuacji wyrażana w przeplataniu codzienności, co utrudnia rozumienie rzeczywistości rodzinnej; radość spotkań, przyćmiewa zwykle niepokój ponownego rozstania, w rezultacie powstaje napięta sytuacja;

dobre, a nawet bardzo dobre warunki materialne kształtują u dzieci przekonanie, że sens życia na tym polega, bo nim uzasadniony jest wyjazd; rozluźniają się także więzi małżeńskie, następuje usamodzielnienie się małżonków, „ostudza się” klimat emocjonalny rodziny w konsekwencji dochodzi do rozwodów; brak dostatecznej opieki podczas wyjazdów obojga rodziców; brak czasu dla dzieci i ich problemów ( czasu na wypoczynek, wspólne spędzanie z dziećmi czasu wolnego).

Do pozytywnych konsekwencji migracji zaliczamy: poprawę dotychczasowej sytuacji materialnej rodziny, co pozwala na podwyższenie standardu życia codziennego, finansowe zabezpieczenie startu życiowego dzieci, zwiększenie możliwości ich edukacji poza miejscem zamieszkania, także edukacji równoległej; większą samodzielność kobiet i mężczyzn poprzez wykonywanie czynności i zadań dotychczas pełnionych wyłącznie przez współmałżonka (zamiana ról); udział dzieci w prowadzeniu gospodarstwa domowego;

uświadomienie sobie podczas rozłąki o uczuciach, łączących poszczególne osoby w rodzinie; zauważenie własnej rodziny jako wspólnoty; odzyskanie poczucia bezpieczeństwa na skutek wyjazdu rodzica w różny sposób zakłócającego życie rodziny (na przykład poprzez alkoholizm, przemoc); kontakt rodziców z elementami kultury kraju czasowego pobytu (język, tradycja, styl życia), co pozwala na przekazanie tych doświadczeń pozostałym członkom rodziny.

Przeprowadzone badania obejmują grupę 50-ciu dzieci migrantów (wiek od 8-18 lat), których jedno z rodziców czasowo przebywa za granicą ( 27-kobiet, 33-mężczyzn, czas migracji: (najkrótszy 6 miesięcy, najdłuższy 6 lat). Opracowane wyniki badania pozwoliły mi wyróżnić czynniki, które wpływają na sytuację rodzinną postrzeganą przez dzieci.

Na pozytywne postrzeganie sytuacji rodzinnej przez dzieci mają wpływ następujące czynniki: pozytywne relacje z rodzicem przed wyjazdem; pozytywny stosunek do nieobecnego rodzica; częsty kontakt telefoniczny; poprawa relacji miedzy rodzeństwem; bliższe więzi z rodzicem pozostającym w kraju; zażyłe więzi małżeńskie pomiędzy rodzicami; pozytywne korzyści związane z wyjazdem.

Negatywnie postrzegają sytuację rodzinną dzieci, które mają: osłabione relacje z nieobecnym rodzicem; obojętny stosunek do nieobecnego rodzica; brak zainteresowania poszczególnymi sferami życia przez rodziców; pogarszająca się atmosfera w domu; osłabione relacje pomiędzy rodzicami.

Zróżnicowane postrzeganie sytuacji rodzinnej przez dzieci mają wpływ następujące czynniki: trudność w określeniu obecnych relacji pomiędzy nimi, a rodzicem przebywającym za granicą; pozytywne jak i negatywne zmiany w życiu rodziny; obawa o obecne relacje pomiędzy rodzicami.

Wyjazd obojga lub jednego z rodziców za granicę, powoduje zarówno pozytywne jak i negatywne zmiany w odczuciach osób pozostających w kraju. Szczególnie trudna jest to sytuacja dla dzieci, dla których najtrudniej jest się wzmagać z zaistniałą sytuacją. Dziecko które pomimo rozłąki odczuwa pozytywną sytuację rodzinną, lepiej radzi sobie z trudnościami, zaś te które negatywnie odczuwa sytuację rodzinną, oddala się od rodziny co w konsekwencji prowadzi do licznych konfliktów. Należy podjąć różne działania, aby wskazać możliwości pomocy dzieciom w przezwyciężeniu zaistniałej sytuacji jaką jest rozłąka z jednym z rodziców

Dziękuje za uwagę