Przedstawienie analizy SWOT regionu w dziedzinie innowacji Roman Chmielewski, ekspert regionalny RIS

Wielkopolska – podstawowe wskaźniki rozwoju/ 1 /

Wielkopolska – podstawowe wskaźniki rozwoju / 2 Przedstawione w tabeli dane świadczą o ogromnej luce rozwojowej, pod każdym względem, między krajami Unii a Wielkopolską. Osiągnięty poziom rozwoju gospodarczego stawia obecnie region na 25 miejscu od końca wśród 250 regionów rozszerzonej Unii[1].

Innowacje – instrument dynamizacji rozwoju Należy zatem zdać sobie sprawę, że, aby być równorzędnym partnerem wśród regionów europejskich, Wielkopolska musi w coraz większym tempie gonić uciekającą nam Europę. Dlatego celem strategicznym, jaki trzeba sobie postawić, jest zdynamizowanie rozwoju gospodarczego i społecznego Wielkopolski przy jednoczesnym nie pogłębianiu się istniejących różnic wewnątrz-regionalnych i pogarszaniu uwarunkowań środowiskowych. Dynamiczny i trwały rozwój regionu winien się opierać o maksymalne i efektywne wykorzystanie dostępnych zasobów własnych, zwłaszcza kapitału ludzkiego, a maksymalizacja i efektywność wykorzystania własnych zasobów to dwa przejawy obecnie rozumianej konkurencyjności regionu. Jest to cel bardzo ważny, gdyż jego realizacja w przypadku Wielkopolski koncentrującej prawie 1/10 potencjału gospodarczego kraju (3 miejsce pod tym względem w Polsce) przyczyni się znacznie do dynamizacji rozwoju całego kraju.

Sektor B+R – podstawowe wskaźniki L,p Wyszczególnienie Wielko-polska Polska UE – 15 1 Poziom nakładów na B+R w % PKB 0,6 % 0,65 % 1,95 % 2 Poziom nakładów na B+R na 1 MK 97 zł 120zł 418 $ 3 Poziom nakładów na B+R na 1 pracującego 62 zł 63zł 171 eur 4 Udział środków przedsiębiorstw 16,2 % 22,7 % 65,6 % 5 Nakłady wg rodzajów badań udział badań podstawowych udział badań stosowanych udział prac rozwojowych 50,2 % 23 % 26,8 % 37,9 % 25,7 % 36,4 % 6 Pracownicy nauk,-badawczy na 1000 osób aktywnych zawodowo 2,7 3,3 5,68 7 Stopień zużycia środków trwałych 61,8 % 56,7 %

Bariery dla działalności innowacyjnej w regionie wg ankietowanych 1-Brak kapitału 2- Wysokie koszty innowacji 3 –długi czas zwrotu nakładów inwestycyjnych 4 – Wysokie ryzyko przedsięwzięcia 5 – Brak zainteresowania klientów 6-– Nieodpowiednie regulacje prawne 7-Brak informacji o nowych technologiach 8 – Utrudniony dostęp do technologii 9 –Innowacje są łatwe do naśladowania Brak możliwości kooperacji Brak informacji o potencjale badawczym jednostek naukowych Brak wsparcia wyspecjalizowanego personelu z zewnątrz Brak specjalistów lub właściwych ekspertyz i wiedzy w przedsiębiorstwie Brak potrzeby wprowadzania innowacji w przedsiębiorstwie Problemy w komunikacji i współpracy między działami wewnątrz firmy 1- Wysokie koszty innowacji 2 – Długi czas zwrotu nakładów inwestycyjnych

Główne źródła wiedzy o działaniach innowacyjnych dla przeciętnego przedsiębiorstwa regionalnego 1 – Klienci (nabywcy) 2 – wewnętrzne źródła informacji (pracownicy firmy) 3 – inne przedsiębiorstwa z tej samej branży (konkurenci) 4 – targi, wystawy 5 – konferencje profesjonalne, spotkania 6 – czasopisma naukowe i inne wydawnictwa specjalistyczne 7 – komputerowe sieci informacyjne 8 – dostawcy wyposażenia, materiałów, komponentów lub oprogramowania 9 – sektor B+R 10- stowarzyszenia (branżowe, naukowe,zawodowe itp.) 11 – firmy konsultingowe 12 – Media lokalne i regionalne (TV, prasa, radio) 13 – kontakty personalne 14 – biznesowe centra innowacji lub inne centra doradztwa biznesowego 15 – ujawnienia patentowe

Potrzeby przedsiębiorstw w zakresie wsparcia dla tworzenia i rozwoju innowacji 1 - Promocja eksportu produktów nowych lub zmodernizowanych 2 – Technologiczne wsparcie dla rozwoju nowych produktów 3 - Technologiczne wsparcie dla rozwoju nowych procesów 4 – ustawiczne szkolenie zawodowe personelu 5 – Doradztwo marketingowe we wprowadzaniu nowych lub zmodernizowanych produktów 6 – doradztwo inżynieryjne w celu wprowadzenia nowego wyposażenia w firmie 7 – Wsparcie wprowadzania nowych technik zarządzania ( benchmarking, systemy zarządzania informacją, planowanie zarządzania zasobami firmy) 8 – wsparcie dot. zarządzania innowacją (projekt, wzór, konstrukcja, itp) 9 – pomoc w zidentyfikowaniu partnerów technologicznych 10 – wsparcie wprowadzania nowych technologii informatycznych (CAD/CAM itp.) 11 – doradztwo w rekrutacji wykwalifikowanego personelu

Bariery we współpracy nauki z gospodarką 1 – niewystarczające zasoby kapitałowe/finansowe w gospodarce 2 - niewystarczające zasoby kapitałowe/finansowe w sektorze nauki 3 – brak wsparcia administracyjnego 4 – brak ducha przedsiębiorczości w sektorze nauki 5 – brak wzajemnej informacji nt. działalności B+R i gospodarki 6 – objawy przed ujawnieniem know-how konkurencji 7 – niepewność co do rezultatów wspólnych działań sektora B+R z gospodarką 8 – różnice w celach działań między B+R a gospodarką 9 – wzajemne niedostosowanie partnerów (niezgodność podaży prac B+R i popytu ze strony firm 10 – Brak motywacji.bodźców 11 – brak zainteresowania badaniami naukowymi ze strony gospodarki 12 – rozbieżność perspektyw czasowych 13 – brak możliwości technicznych /zasobów 14 – różnice w kulturze organizacyjnej/inny język 15 – deficyt wykwalifikowanego personelu zatrudnionego w gospodarce 16 - deficyt wykwalifikowanego personelu zatrudnionego w sektorze nauki

Znaczenie współpracy z wybranymi instytucjami wsparcia 1 - Administracja 2 – Izby i stowarzyszenia gospodarcze 3 – sektor B+R 4 – Parki technologiczne/inkubatory/centra transferu technologii

Bariery współpracy z instytucjami wsparcia 1 - Brak zasobów finansowych 2 – brak korzyści ze\współpracy z tego typu instytucjami 3 – skomplikowane i trudne procedury współpracy 4 – wysokie koszty usług konsultingowych/innych usług 5 – innowacyjne potrzeby nie korespondują z możliwościami instytucji wspierających 6 – ograniczona liczba instytucji wspierających w regionie 7 – nieufność potencjalnych partnerów wobec współpracy 8 – trudności w zarządzaniu otrzymanym wsparciem finansowym

Znaczenie instrumentów finansowych ukierunkowanych na wspieranie innowacji 1 - Wsparcie uczestnictwa w projektach finansowanych przez UE 2 – preferencyjne pożyczki i kredyty, linie kredytowe 3 – dotacje dla działań marketingowych lub eksportu produktów innowacyjnych 4- dotacje związane ze współpracą zagraniczną (np. joint--ventures) 5 – dotacja na finansowanie szkoleń załogi 6 – publiczne gwarancje pożyczek bankowych 7 – venture capital ( dla ekspansji i rozwoju istniejących firm w celu uruchomienia nowych linii produkcyjnych, itp..) 8- venture capital/seed capital 9- subsydiowanie usług doradczych 10 – inkubatory przedsiębiorczości/centra technologii ( obniżone koszty wynajmu, itp..)

SWOT – Silne strony /1 §        stosowanie systemów jakości §        wprowadzanie przez część przedsiębiorstw nowoczesnych technik zarządzania §        dobry kapitał intelektualny, szczególnie w większych przedsiębiorstwach §        identyfikacja pracowników z interesami firmy §        umiejętność dostosowania się do wpływu czynników otoczenia, takich jak np. zmiana preferencji klientów, zmiana cen §        umiejętność przetrwania w trudnych warunkach gospodarowania §        stosunkowo nowoczesny park maszynowy §        dobra marka wielu firm §        duże umiejętności naśladowania dobrych wzorów §        dobra kultura organizacyjna §        duże zaawansowanie w przygotowaniu do funkcjonowania w UE w zakresie dostosowania do norm, zwłaszcza w firmach większych §        wysoki poziom eksportu przedsiębiorstw na tle kraju

SWOT –Silne strony /2 §        duży potencjał intelektualny §        istnienie bardzo silnego ośrodka badawczo-naukowego w Poznaniu §        dobre doświadczenia niektórych jednostek B+R w dostosowywaniu się do nowej sytuacji rynkowej §        dobre przykłady projektów badawczych tworzonych przy współpracy z przedsiębiorstwami §        dobre przykłady wdrożeń technologii opracowanych w wielkopolskim sektorze B+R §        duży odsetek ośrodków akredytowany w KSU MSP §        umiejętność wykorzystania grantów na usługi dla sektora MSP §        rosnący potencjał §        rozwój sieci współpracy §        rosnące kwalifikacje kadr

SWOT – Silne strony / 3 §        silne ośrodki subregionalne z podstawową infrastrukturą: instytucje wsparcia, szkoły wyższe §        potencjał lokalny, który może zostać spożytkowany dla innowacyjnego rozwoju regionu §        wzrost liczby lokalnych i subregionalnych inicjatyw na rzecz rozwoju §        dobre przykłady firm, które są innowacyjne i odniosły sukces §        istnienie lokalnych liderów wspierających procesy innowacyjne §        powstawanie lokalnych sektorowych klasterów §   duża podaż siły roboczej

SWOT – Słabe strony/1 §        brak umiejętności myślenia strategicznego i planowania rozwoju firmy §        mała świadomość o potrzebach, możliwościach i korzyściach wynikających z wprowadzania innowacji §        nieumiejętność oraz niechęć do kooperacji z partnerami zarówno w skali lokalnej, jak i międzynarodowej §        brak wystarczającej umiejętności analizy rynku §        brak kapitału na inwestycje w innowacje §        brak umiejętności współpracy oraz korzystania z usług instytucji otoczenia i organizacji badawczych §        nieumiejętność budowy przewagi konkurencyjnej w oparciu o nowe technologie - zależność technologiczna §        zbyt duże zaufanie we własne umiejętności zarządcze §        ograniczona znajomość najbardziej zaawansowanych technik zarządzania

SWOT - Słabe strony/2 §        brak umiejętności myślenia strategicznego i planowania rozwoju firmy §        mała świadomość o potrzebach, możliwościach i korzyściach wynikających z wprowadzania innowacji §        nieumiejętność oraz niechęć do kooperacji z partnerami zarówno w skali lokalnej, jak i międzynarodowej §        brak wystarczającej umiejętności analizy rynku §        brak kapitału na inwestycje w innowacje §        brak umiejętności współpracy oraz korzystania z usług instytucji otoczenia i organizacji badawczych §        nieumiejętność budowy przewagi konkurencyjnej w oparciu o nowe technologie - zależność technologiczna §        zbyt duże zaufanie we własne umiejętności zarządcze §        ograniczona znajomość najbardziej zaawansowanych technik zarządzania §        nieumiejętność korzystania ze szkoleń oferowanych przez instytucje wsparcia §        słabe zasoby kapitału intelektualnego w małych firmach §        zbyt małe doświadczenie w funkcjonowaniu na rynku UE skutkujące brakiem kooperacji z zagranicznymi partnerami    

SWOT – Słabe strony /3 niski udział produktów zaawansowanych technologii w eksporcie §        słaba współpraca z gospodarką §        niski poziom komercjalizacji wyników badań §        brak struktur i procedur współpracy z gospodarką §        niedostosowanie oferty badawczej do potrzeb przedsiębiorstw §        brak wymiany kadr z gospodarką §        rozdrobnienie (małe zespoły i małe budżety) §        ograniczone umiejętności pozyskiwania środków na prowadzenie badań ze źródeł pozabudżetowych §        koncentrowanie się na badaniach podstawowych w oderwaniu od aktualnych potrzeb gospodarki §        słabe zdolności menedżerskie wśród kadry zarządzającej w jednostkach B+R §        niewystarczające dostosowanie programów edukacyjnych do potrzeb gospodarki regionu

SWOT – Słabe strony / 4 §        brak koordynacji działań poszczególnych instytucji §        niedostosowana do potrzeb oferta dla przedsiębiorstw §        niedostateczna liczba instytucji oraz programów na rzecz transferu technologii, zarówno krajowych, jak i międzynarodowych §        brak instrumentów finansowania innowacji dostosowanych do różnych potrzeb §        niewielki zakres oddziaływania §        różnice oraz braki w infrastrukturze technicznej §        niewielka świadomość innowacyjna samorządów lokalnych §        brak owocnej współpracy pomiędzy głównymi aktorami systemu innowacji na poziomie subregionalnym §       

SWOT – Słabe strony/5 §    niski poziom kwalifikacji lokalnych kadr kierowniczych §        brak umiejętności współpracy przedsiębiorstw na rynku lokalnym §        ograniczone zaangażowanie jednostek samorządu terytorialnych we wspieranie innowacyjnej gospodarki lokalnej §        nieumiejętność wykorzystania dostępnych środków służących podnoszeniu poziomu innowacyjności §        peryferyjne położenie względem dużych aglomeracji miejskich oraz głównych szlaków komunikacyjnych §        braki w jakości usług rynkowych (w tym bankowych) 20

SWOT – Szanse /1 §        spodziewany wzrost gospodarczy i rozszerzenie możliwości rynkowych §        ukształtowany profil specjalizacji gospodarczej i badawczej regionu komplementarny względem krajów UE §        możliwość wykorzystania funduszy strukturalnych dla: §        wzrostu konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw §        finansowania wspólnych projektów nauki i gospodarki §        kształcenia kadr na potrzeby nauki i gospodarki §        rozwoju instytucji wsparcia §        wzmocnienia spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej regionu §        rozwój eksportu spowodowany zniesieniem barier celnych z UE §        rozwój otoczenia okołobiznesowego i polityki wsparcia MSP, w wyniku realizacji polityki UE

SWOT – Szanse /2 §        tradycyjna gospodarność i jedności regionu (jesteśmy dumni, że jesteśmy Wielkopolanami) §  możliwość nawiązywania współpracy i wymiany kadr z instytucjami B+R z zagranicy §        możliwość uczestnictwa firm i sektora B+R w europejskich programach badawczych (np. 6. Program Ramowy) §        możliwość korzystania z projektów celowych MNiI i innych inicjatyw podejmowanych na poziomie ogólnokrajowym §        preferencje dla innowacji w nowelizacji o finansowym wsparciu inwestycji §        prace nad instrumentami prawno-finansowymi i promocyjnymi wspierającymi innowacje(w ramach nowej ustawy)

SWOT – Szanse /3 §        uznanie dużej roli instytucji wsparcia w polskiej i europejskiej polityce innowacyjnej           §        realizacja polityki regionalnej zgodnej ze standardami polityki UE §        możliwości tkwiące w polityce rozwoju obszarów wiejskich UE §        wzrastająca świadomość władz regionalnych, o znaczeniu lokalnego potencjału w rozwoju całego regionu §        wzrastające znaczenie współpracy między ośrodkami lokalnymi

SWOT – Zagrożenia /1 §        realizacja Strategii Lizbońskiej-zwiększenie dystansu względem krajów UE w zakresie innowacyjności, potencjału sektora B+R §        zbyt duża fluktuacja inwestycji (szybki napływ i odpływ międzynarodowego kapitału) §        niepewność polityki państwa §        brak wewnętrznych źródeł rozwoju technicznego, import technologii z zagranicy §        brak instrumentów finansowania inwestycji innowacyjnych §        brak podaży odpowiednich kadr dla przedsiębiorstw §        postępująca globalizacja w gospodarce przejawiająca się monopolizacją i koncentracją rynków §  rezultaty prac nad restrukturyzacją i konsolidacją jednostek badawczo-rozwojowych

SWOT – Zagrożenia / 2 §        drenaż kadr badawczych wskutek swobodnego przepływu kapitału ludzkiego w Unii Europejskiej §        kryzys finansów publicznych niosący za sobą ograniczanie środków na działalność badawczo-rozwojową §        nieefektywny system finansowania nauki w kraju §        niechęć w przedsiębiorstwach do ponoszenia nakładów na badania         niska świadomość wśród MSP, co do możliwości korzystania z usług instytucji wsparcia §        brak środków w sektorze MSP na korzystanie z usług instytucji wsparcia

SWOT – Zagrożenia / 3 §        niewystarczające uwzględnianie znaczenia obszarów słabo rozwiniętych w realizacji polityki rozwoju regionalnego §        brak środków na rozwój poszczególnych obszarów słabo rozwiniętych §        nikłe zainteresowanie regionalnych instytucji otoczenia biznesu, regionalnych szkół wyższych oraz sektora B+R wsparciem obszarów słabo rozwiniętych §        odpływ wykwalifikowanych kadr do dużych miast §   zwiększanie się różnic rozwojowych między subregionami