Metoda projektu edukacyjnego Jerzy Jarosz Janina Pawlik Aneta Szczygielska

Istota projektu edukacyjnego to metoda aktywizująca, polegająca na tym, że uczniowie, w oparciu o przyjęte wcześniej założenia, mają szansę samodzielnego zaplanowania, stworzenia i prezentacji większego przedsięwzięcia. Istotą projektu jest więc: samodzielna, niepoddana bezpośredniej kontroli nauczyciela praca uczniów. Nauczyciel: kreuje warunki, wyznacza ramy i określa zadania wskazuje uczniowi ogólny sposób działania i cele poprzez odpowiednio przygotowaną instrukcję wyznacza sposoby kontroli poszczególnych etapów służy pomocą i radą

Projekt edukacyjny Jedna z najbardziej użytecznych metod kreowania umiejętności ucznia Pozwala na osiągnięcie celów, jakie nie mieszczą się w ramach tradycyjnie rozumianych lekcji Sprzyja samodzielności uczniów Kształtuje odpowiedzialność za efekty pracy nie tylko własnej, ale także innych członków grupy Kreuje postawy i rozwija zainteresowania Umożliwia tworzenie i rozwijanie umiejętności przedmiotowych i ogólnych a przede wszystkim kompetencji kluczowych dla przyszłego funkcjonowania w społeczności

Cechy dobrych projektów edukacyjnych temat bliski uczniom wyraźne cele ustalone wspólnie z uczniami dobra instrukcja interdyscyplinarność równoczesne zdobywanie wiedzy i umiejętności dominacja pracy zespołowej nad indywidualną szczegółowy terminarz pracy jasny podział zadań i odpowiedzialności publiczna prezentacja rezultatów

Rodzaje projektów PROJEKT BADAWCZY Projekt wykorzystujący metodologię naukową W trakcie realizacji uczeń stara się rozwiązać problem w sposób będący odbiciem procedury naukowej: Rozpoznaje zagadnienie Uczy się stawiania hipotez Projektuje sposoby weryfikacji postawionych hipotez Gromadzi dane i wyciąga wnioski Uczeń odtwarza we właściwej dla danego poziomu skali procedury badawcze.

PROJEKT DZIAŁAŃ LOKALNYCH Dotyczy problematyki, z jaką spotykamy się w lokalnym środowisku społecznym. Najczęściej nie posiada charakteru naukowego. Kreuje warunki do rozwijania kompetencji związanych z wrażliwością społeczną, świadomością ekologiczną, hierarchią wartości, postawami i zainteresowaniami ucznia. Jest szczególnie przydatny w rozwijaniu kompetencji kluczowych takich jak: umiejętność komunikacji praca w grupie empatia

Trudności w realizacji projektu Trudności związane z weryfikacją, ocenianiem i upowszechnianiem najczęściej spowodowane brakiem odpowiednich zapisów i planowania. Trudności związane z właściwą oceną zaangażowanych uczniów prowadzące do frustracji i zniechęcenia, utrudniające podobne działania w przyszłości, spowodowane najczęściej długim okresem trwania działań.

Planowanie, odpowiedni opis oraz ewaluacja działań jest integralną i niezwykle ważną częścią metody projektu. Cele warsztatu: Pogłębienie umiejętności planowania, przygotowania i opisu projektów edukacyjnych. Przygotowanie wzorcowych opisów projektów edukacyjnych z zakresu fizyki, które mogą być przeprowadzone w ramach działalności szkolnych kół zainteresowań.

Etapy pracy Etap planowania Etap realizacji Ewaluacja projektu

Etap planowania Zaangażowani przede wszystkim nauczyciele (nie wyklucza się aktywności uczniów) Powołanie zespołu nauczycieli. Ustalenie harmonogramu spotkań i pracy Ocena zasobów (możliwości szkoły i środowiska lokalnego oraz kompetencji osób związanych z projektem) Wybór zadań dla uczniów Tworzenie opisu (instrukcji) projektu Określenie sposobów i kryteriów oceny pracy uczniów Wybór grup i zajęć, podczas których realizowany będzie projekt

Powołanie zespołu nauczycieli. Ustalenie harmonogramu spotkań i pracy. Wymagane zaangażowanie nauczycieli różnych przedmiotów – działania w ramach projektu mają najczęściej wymiar ponadprzedmiotowy. Zaznajomienie wszystkich przystępujących do realizacji projektu nauczycieli z ich obowiązkami. Określenie konkretnego czasu, jaki każdy z nauczycieli będzie musiał poświęcić projektowi (częste źródło nieporozumień).

Ocena zasobów Niezwykle ważny etap pracy pozwala uniknąć wyznaczenia uczniom zadań, które nie będą mogły być zrealizowane z przyczyn obiektywnych. Zdobywanie informacji na temat : sprzętu jakim będzie można dysponować wsparcia ze strony dyrekcji szkoły wsparcia ze strony instytucji współpracujących i ekspertów którzy zostaną zaproszeni do współpracy

Wybór zadań dla uczniów Wybór i przydział konkretnych zadań dla uczniów i grup umożliwia dopiero drobiazgowa ocena zasobów. Konieczne jest również dopasowanie stawianych zadań do osobowości i możliwości konkretnych uczniów

Tworzenie opisu (instrukcji) projektu Decyduje o jakości pracy ucznia oraz o możliwości spełnienia stawianych w projekcie wymagań. Dokładna instrukcja zwalnia nauczyciela z niekończących się pytań dotyczących szczegółów, a w konsekwencji pozwala nie ograniczać swobody działania uczniów.

Instrukcja powinna zawierać: Temat projektu Wyraźnie zdefiniowany Jednoznacznie brzmiący temat zrozumiały dla wszystkich uczestników projektu Dostosowany do wieku i możliwości ucznia Cele Czego uczniowie się dowiedzą? Czego uczniowie się nauczą? Dokładny opis zadania Co konkretnie mają wykonać uczniowie? Z jakich źródeł powinni skorzystać ? Na jaką pomoc mogą liczyć ze strony nauczyciela? Czy przewidziane są konsultacje z ekspertem? Opis sposobu pracy Czy praca ma być wykonywana indywidualnie, czy w grupach? Jeśli w grupach, to jakich jakiej strukturze, jak dobranych – czytelne kryteria doboru, jak liczne będą grupy? Opis zasad prezentacji Kiedy ma być prezentacja? Jaki jest czas przewidywany na prezentację każdego ucznia, grupy? Z jakich materiałów i jakiego sprzętu uczniowie mogą korzystać? Opis systemu oceniania Za co i jak uczniowie będą oceniani? Jakie będą kryteria oceny? Czy przewidywana jest ocena etapowa? Jak będzie przebiegała samoocena? Za co i jak będzie oceniana prezentacja? Instrukcja powinna zawierać:

Opis działań w projekcie edukacyjnym Numer grupy uczniów wraz z opisem zadania Opis zadań do wykonania Osoba w grupie bezpośrednio odpowiedzialna za zadanie Sposób, w jaki zadanie ma być realizowana (forma realizacji) Czas przeznaczony na realizację zadania Grupa I (obszar tematyczny, ogólne zagadnienie przyporządkowa ne grupie) Grupa II (obszar tematyczny) Grupa III Przykład tabeli opisu projektu

Określenie sposobów i kryteriów oceny pracy uczniów Uczeń nie może mieć wątpliwości w tym zakresie Jasne i jednoznaczne kryteria oceniania są nieodzowne. Wypracowanie kryteriów oceny na początku projektu i umieszczenie ich w instrukcji. WAŻNE! Zaplanowanie kilku sesji ewaluacyjnych – jeśli projekt trwa dłużej.

Wybór grup i zajęć, podczas których realizowany będzie projekt Istnieje wiele sposobów wyboru uczniów do uczestnictwa w projekcie, najczęściej sam temat pozwala wyłonić grupy projektowe na podstawie indywidualnych zainteresowań i preferencji. Uczestnictwo w projekcie powinno być samodzielnym wyborem ucznia.

Działają przede wszystkim uczniowie. Etap realizacji Działają przede wszystkim uczniowie. Uczeń realizuje zadania zgodnie z otrzymanymi instrukcjami. Uczeń/grupa podlega okresowej kontroli. Realizujący projekt uczeń/grupa są wspierani przez zaangażowanych nauczycieli oraz ekspertów spoza szkoły.

Przykładowe formy prezentacji projektów: Wykład Inscenizacja Odczytanie pracy pisemnej Pokaz filmu video Wystawa prac wykonanych przez uczniów (albumy, plakaty, rysunki, schematy) Prezentacja nagrań z taśm magnetofonowych Program komputerowy Przedstawienie wykonanego modelu, broszury, folderu Różnego rodzaju gry

Ewaluacja projektu Powinna mieć szeroki charakter (nie tylko ocena jakości i efektów pracy ucznia/grupy) Źródło informacji , które pozwoli ustalić przyczyny ewentualnych niepowodzeń, braków i problemów Pozwala wyłonić i rozwinąć te obszary projektu, które okazały się szczególnie efektywne w osiąganiu postawionych celów

Zasady oceniania projektu: W ocenie należy uwzględnić stopień realizacji założonych celów. Kryteria oceny powinny być znane od początku pracy nad projektem. Decyzja o postawieniu konkretnej oceny powinna być wynikiem dyskusji z uczniami. Należy uwzględnić samoocenę dokonaną przez uczniów, oraz włączyć ich ocenę projektów prezentowanych przez innych. Ocenianie powinno prowadzić do sformułowania wniosków na przyszłość: Co zostało zrobione dobrze? Co należałoby poprawić? Co sprawiało trudności?

Ocena projektu powinna uwzględniać: realizację tematu (sposób opracowania materiałów) terminowość wykonania pracy sposób prezentacji tematu współpracę w grupie

Przykłady projektów edukacyjnych „Radon w naszym otoczeniu” ZamKor i Instytut Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego Polskiej Akademii Nauk w Krakowie

„Radon w naszym otoczeniu” Cel projektu: zapoznanie uczniów z metodyką pracy naukowej „od pomysłu do publikacji” (cały proces pracy naukowej – od projektu, poprzez wykonanie pomiarów, zebranie i opracowanie wyników aż do przygotowania wspólnej publikacji w wydawnictwie naukowym), upowszechnienie zagadnień związanych z promieniowaniem jonizującym w naszym środowisku, przeprowadzenie pomiarów stężenia radonu w wybranych szkołach na terenie całej Polski, W projekcie brały udział kilkuosobowe grupy uczniów lub nawet całe klasy. Każda grupa pracowała pod kierownictwem nauczyciela fizyki (lub/i chemii).

• wybór miejsca pomiaru (na podstawie przesłanych zaleceń), Zadania do realizacji w projekcie: • wybór miejsca pomiaru (na podstawie przesłanych zaleceń), • umieszczenie otrzymanych od organizatorów detektorów, • kontrola warunków 3 miesięcznej ekspozycji detektorów, • przygotowanie detektorów do „odczytu” • opracowanie metody liczenia gęstości śladów, czyli ilości śladów na powierzchni 1 cm2 detektora, które pozostawiły cząstki alfa emitowane w wyniku rozpadu radonu, • „odczyt” detektora z wykorzystaniem mikroskopu optycznego – określenie gęstości śladów, • obliczenie stężenia radonu i opracowanie wyników, • udział w przygotowaniu wspólnej publikacji.

„Lekcja fizyki dla Ikara” Krystyna Raczkowaka-Tomczak , (projekt gimnazjalistów dla uczniów szkół podstawowych)

Bohaterami zajęć są: Ikar, narrator usiłujący przekonać Ikara do poszerzenia wiedzy na temat atmosfery ziemskiej, by mógł zrealizować swoje marzenie o lataniu oraz uczniowie gimnazjum ilustrujący omawiane zjawiska przy pomocy doświadczeń. Rurę (wylotową) z odkurzacza zakończoną płaską ssawką przykładamy do pionowej rury zanurzonej w preparowanym ryżu. Zobacz co się stanie, gdy włączę odkurzacz. Nie bez znaczenia jest kształt skrzydeł, z których chcesz skorzystać! Popatrz - wpływa on na wielkość siły nośnej! Scenariusz na stronie: http://draco.uni.opole.pl/moja_fizyka/

„Ewolucja koncepcji ruchu od Arystotelesa do czasów współczesnych” prof. Jerzy Zioło i Pracownia Dydaktyki Fizyki Uniwersytetu Śląskiego (projekt dla młodzieży zrealizowany w roku fizyki, w cyklu śladami najpiękniejszych doświadczeń z fizyki)

Projekt adresowany do młodzieży szkolnej. Cykl doświadczeń ilustrujących rozwój poglądów dotyczących RUCHU. Od Arystotelesa przez Galileusza, Newtona do czasów współczesnych.

„Ewolucja koncepcji ruchu od Arystotelesa do czasów współczesnych”

„Trudno uwierzyć” Pracownia Dydaktyki Fizyki Uniwersytetu Śląskiego Projekt dla młodzieży szkolnej. Celem projektu było uświadomienie uczniom, że „nie wszystko złoto co się świeci”. Nie zawsze wyjaśnienie tego co widzimy zgodne jest z naszą intuicją. Czasami, aby zrozumieć, należy głębiej zastanowić się nad zjawiskiem. Wykładowcy wspólnie z młodzieżą stawiali hipotezy a następnie weryfikowali je eksperymentalnie bazując na „doświadczeniach równoległych” z różnych dziedzin fizyki. Projekt pozwolił przybliżyć młodzieży prawidłową, naukową metodologię badawczą.

„Trudno uwierzyć”

„Trudno uwierzyć”

„Trudno uwierzyć”

„Trudno uwierzyć”

Projekt przygotowany na Europejski Festiwal „Physics on Stage 3” „Jajko – symbol życia” Pracownia Dydaktyki Fizyki Uniwersytetu Śląskiego Projekt dla młodzieży szkolnej. Projekt przygotowany na Europejski Festiwal „Physics on Stage 3”

Projekt interdyscyplinarny, kierowany do szerokiej publiczności. „twarde… jajko do zgryzienia” Owalny kształt jajka powoduje, że jego skorupka jest niezwykle wytrzymała. Jest to naturalna ochrona zarodka przed ciężarem matki, wysiadującej jajka. Ciężar matki jest równomiernie rozłożony na całą skorupkę jajka.

„Jajko – symbol życia” „twarde… jajko do zgryzienia” Łuk rzymski jajko

„Jajko – symbol życia” Jajko jako nurek Kartezjusza H2O CO2 O2 C Skorupka jajka jest porowata co pozwala na wymianę gazów pomiędzy wnętrzem a zewnętrzem. Dwutlenek węgla oraz para wodna są wydalane na zewnątrz a tlen przenika do wnętrza jajka.

„Jajko – symbol życia” Mechanizm obrotowy w jajku Co jest w środku?

„Jajko – symbol życia” Mechanizm obrotowy w jajku zarodek skrętki białkowe zarodek białko żółtko komora powietrzna błony skorupka (CaCO3)

Bibliografia Metoda projektu w biologii jako sposób kształtowania kompetencji kluczowych w gimnazjum; Marek Kaczmarzyk, Dorota Kopeć, Ewolucja koncepcji ruchu od Arystotelesa do czasów współczesnych; Jerzy Zioło, Ogólnopolski Klub Demonstratorów Fizyki, Lekcja fizyki dla Ikara; Krystyna Raczkowska-Tomczak, http://draco.uni.opole.pl/moja_fizyka/