Równość a efektywność Aleksandra Aranowska Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytet Warszawski

Równość a efektywność? Klasyczne przekonanie dotyczące relacji równość – efektywność głosi, że zachodzi konflikt między członami tej relacji. Jesteśmy zmuszeni dokonywać wyboru o charakterze coś za coś, sprawiedliwość czy efektywność. Jak Okun pisze: nie możemy mieć całego bochenka chleba, będącego rezultatem efektywności rynkowej, i dzielić go równo. Nowoczesna ekonomia obala tradycyjną neoklasyczną ideę.

Równość Równość dla każdego człowieka jest zupełnie czymś innym. Ekonomicznie jest jednoznaczna ze sprawiedliwością, gdyż dla ekonomisty najbardziej wymiernym kryterium sprawiedliwego podziału dóbr jest równość. Można bowiem rejestrować stopień redukcji lub narastania nierówności. Sprawiedliwość związaną jest najczęściej z trzema wymiarami równości: Równość miar - równość wobec prawa, brak dyskryminacji rasowej i religijnej, zależności od płci. Równość szans - w dostępie do kształcenia, w korzystaniu z dóbr publicznych. Równość sytuacji - majątkowej, pozycji społecznej, w korzystaniu z dóbr i usług.

Efektowność Podstawowym miernikiem efektywności jest PKB. W ujęciu modelowym, za efektywną uważa się taką sytuację, w której nie można poprawić położenia żadnego członka społeczności, bez pogorszenia położenia kogoś innego, tzw. optimum w sensie Pareta. Istnieje nieskończenie wiele efektywnych w sensie Pareto sposobów alokacji zasobów, które różnią się proporcją podziału użyteczności między różnych członków społeczeństwa. Co zatem decyduje o tym, który spośród możliwych i efektywnych w sensie Pareta sposobów alokacji zasobów zostanie zrealizowany w rzeczywistości? Kto powinien podjąć taką decyzję? Według społeczeństwa rząd wybrano właśnie po to, aby wyrażał sądy wartościujące większości.

Równość a efektywność? Czy postulat efektywności ma prymat nad wymogami sprawiedliwości? Czy możliwy jest kompromis między sprawiedliwością a efektywnością? Jak nierówny jest świat? Jaki jest efektywny zakres ingerencji rządu w gospodarkę?

Ekonomia wobec problemu: równość a efektywność Utylitaryzm - priorytet efektywności nad sprawiedliwością. moralnie słuszne są wyłącznie te spośród ludzkich działań, których skutki maksymalizują użyteczność rozumianą np. jako dobrobyt lub szczęście społeczności. inne wartości poza efektywnością są istotne wyłącznie o tyle, o ile przyczyniają się do maksymalizacji dobrobytu społeczności. należy zmierzać do w miarę równego podziału dochodów, gdyż tego typu podział zazwyczaj maksymalizuje dobrobyt społeczności. Egalitaryzm - głosi zasadę priorytetu sprawiedliwości nad efektywnością. zasadę całkowitej równości warunków życia oraz praw ludzi Rawls - koncepcja sprawiedliwości jako bezstronności

coś za coś Pojawia się kwestia coś za coś, przed którą staje każde społeczeństwo kapitalistyczne, gdyż musi wybrać albo więcej równości kosztem efektywności, albo efektywność kosztem nierówności Ekonomiści nie dysponują dobrymi szacunkami wielkości kosztów dystrybucji i nawet nie potrafią odpowiedzieć na pytanie, czy redystrybucja w ostatecznym rozrachunku powiększa czy zmniejsza produkcję krajową osiągnięcia i wysiłki ekonomistów powinny zostać połączone i uzupełnione o osiągnięcia socjologii, psychologii, etyki, prawa i innych nauk społecznych

Jak wiele nierówności skrywa świat?

Źródło: Czerwonym kolorem oznaczono kraje o najwyższym wskaźniku, zaś zielonym o najniższym. Nierówność mierzona dochodem i konsumpcją

Źródło: The World Bank, World Development Raport 2006, chapter 2, s.11.

Źródło:

Nierówność płci Źródło: The World Bank, World Development Raport 2006, chapter 2, s.26.

Dostęp do edukacji jako miernik równości Źródło: The World Bank, World Development Raport 2006, chapter 2, s.9.

Nierówności w kwestii opieki zdrowotnej i społecznej Źródło: The World Bank, World Development Raport 2006, chapter 2, s.6.

Równość a efektywność? Źródło: The World Bank, World Development Raport 2006, chapter 8, s. 8.

Równość a efektywność? Źródło: The World Bank, World Development Raport 2006, chapter 6, s. 2.

Równość a efektywność? Do końca lat 70. Chiny były państwem totalitarnym na wzór stalinowski. W latach 80. partia rozpoczęła jednak reformy ekonomiczne, ustrój zaczął przesuwać się w stronę autorytaryzmu. W latach 80. i 90. nastąpiła liberalizacja życia społecznego i kulturalnego, poprzez m.in. wprowadzenie wolności podróżowania. Obecny ustrój Chin jest socjalistyczny. Źródło: The World Bank, World Development Raport 2006, Equity and development,Table of contents, s. 6

Konsensus Waszyngtoński Był dokumentem przedstawionym przez amerykańskiego ekonomistę Johna Williamsona pod koniec lat osiemdziesiątych w Stanach Zjednoczonych. Stał się teoretyczną podstawą poprawnie prowadzonej i zalecanej polityki gospodarczej państwa. Opierał się na 10 podstawowych punktach: ukierunkowanie wydatków publicznych na dziedziny, które gwarantują wysoką efektywność poniesionych nakładów i przyczyniają się do poprawy struktury podziału dochodów liberalizacja handlu prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych gwarancja praw własności zwiększenie nakładów na edukację.

Wady Konsensusu Zbytnia liberalizacja rynków kapitałowych skutkowała przepływem kapitału z państw rozwijających się do państw, które narzuciły konsensus zbyt duży stopień liberalizacji handlu nie zawsze dawał pozytywne efekty systemy zabezpieczeń socjalnych były zbyt mało sprawne w kontekście wprowadzanych zmian, szczególnie na polu prywatyzacji, co w efekcie przyczyniało się do niszczenia miejsc pracy a nie tworzenia nowych Nadmierna surowość założeń Konsensusu Waszyngtońskiego dławiła wzrost gospodarczy Konsensus okazał się dokumentem wyrażającym interesy przede wszystkim MFW, Banku Światowego i Ministerstwa Skarbu USA

Jak państwo powinno oddziaływać na równość i efektywność? Stiglitz opiera swą wiarę w równość i efektywność na: procesach demokratycznych sile dialogu społecznego i potędze opinii społeczności międzynarodowej wykształcona społeczność obywatelska, rozumiejąca, w jaki sposób trzeba wpłynąć na gospodarkę, żeby działała należycie, może od swoich politycznych przywódców wymagać, by odpowiednio kształtowali proces wzrostu gospodarczego. Liberalizacja handlu, prywatyzacja, makroekonomiczna stabilizacja oraz niska inflacja to nie wszystko, aby osiągnąć sukces. Nie można zapominać o: bardzo istotnych regulacjach prawnych polityce konkurencyjności polityce wspomagania rozwoju technologii i ogólnej przejrzystości rynków

Dziękuję za uwagę!