Efekty kształcenia a wymagania rynku pracy Urszula Sztanderska Konferencja Efekty kształcenia – szanse i wyzwania dla szkolnictwa wyższego w Polsce Warszawa 29 października 2008

Czy znamy efekty kształcenia? W zasadzie bezpośrednie efekty kształcenia nieznane Ekonomista: przydatność wiedzy, umiejętności, postaw na rynku pracy oceniana przez pryzmat: miejsca zajmowanego na tym rynku: zatrudnienia i wysokości płac to zaś odzwierciedleniem popytu na pracę a popyt wynikiem produktywności osób o zróżnicowanym kapitale ludzkim Kapitał ludzki pochodzi z wykształcenia (w tym również szkoleń) ale i z doświadczenia To nie jedyny efekt kształcenia  reprodukcja społeczna, zaspokojenie potrzeb konsumpcyjnych

Co oznacza wykształcenie na rynku pracy Zasób wiedzy, umiejętności, postaw  kapitał ludzki: „potencjał do pracowania” Umiejętności poruszania się w środowisku społecznym  kapitał społeczny Świadectwo konkretnej wiedzy i umiejętności ale i potwierdzenie umiejętności ich zdobywania, przystosowania etc.

Status absolwentów wyższych uczelni na rynku pracy

Status absolwentów na rynku pracy według poziomu wykształcenia Absolwenci wyższych uczelni: wyraźnie lepsza sytuacja na rynku pracy w stosunku do pozostałych absolwentów wyraźna różnica pomiędzy licencjatami/inżynierami a magistrami Uwaga: dot. absolwentów 1998-2005, którzy zakończyli kształcenie

Status absolwentów 1998-2005 na rynku pracy wg grup zawodów Uwaga: dot. absolwentów 1998-2005, którzy zakończyli kształcenie

Poszukiwanie pierwszej pracy Absolwenci wyższych uczelni częściej od innych pracują już przed zakończeniem kształcenia i krócej szukają pracy Uwaga: dot. absolwentów 1998-2005, którzy zakończyli kształcenie

Prawdopodobieństwo posiadania pracy Wybrane wyniki oszacowań na podstawie modeli regresji probitowej

Nieindywidualne determinanty pozycji na rynku pracy Efekty kształcenia w postaci pozycji na rynku pracy zależne od czynników leżących poza jednostką/grupą: Stanu koniunktury Struktury wykształcenia wg dziedzin / zawodów Dynamiki: zmian technologicznych natężenia konkurencji otwartości gospodarki migracji Zjawisk i mechanizmów występujących na rynku pracy np. efektu insiders-outsiders, dyskryminacji

Indywidualne (ale i grupowe) determinanty pozycji na rynku pracy Efekty kształcenia w postaci pozycji na rynku pracy zależne od czynników będących wynikiem działań poszczególnych osób / grup: Faktycznego wykorzystania potencjału edukacyjnego jakość / intensywność kształcenia struktura Aktywności zawodowej, zwłaszcza jej: przerywania / okresowego zawieszania intensywności kumulowania doświadczeń zawodowych Podejmowania dokształcania

Prawdopodobieństwo posiadania pracy przez wg poziomu wykształcenia i płci Względne prawdopodobieństwo posiadania pracy Względne prawdopodobieństwo posiadania pracy najemnej Uwaga: dot. absolwentów 1998-2005, którzy zakończyli kształcenie

Prawdo-podobieństwo pracy zawodowej dla absolwentów wg dziedziny wykształcenia Uwaga: dot. absolwentów 1998-2005, którzy zakończyli kształcenie

Prawdo- podobieństwo najemnej pracy dla absolwentów wg dziedziny wykształcenia Uwaga: dot. absolwentów 1998-2005, którzy zakończyli kształcenie

Rola oceny końcowej (na dyplomie) dla szans posiadania pracy Prawdopodobieństwo posiadania pracy Prawdopodobieństwo posiadania pracy najemnej

Cechy, które nie wpływały na prawdopodobieństwo posiadania pracy Praktyki zawodowe Udział w szkolnych / uczelnianych zajęciach z przedsiębiorczości Warunki nauczania oceniane przez absolwentów

Inne cechy, które wpływały na prawdopodobieństwo posiadania pracy Płeć  kobiety mniejsze Stan cywilny  kobiety: mniejsze  mężczyźni: większe Posiadanie dziecka  tak samo Miejsce zamieszkania  wieś: mniejsze Województwo  najmniejsze: świętokrzyskie, podkarpackie  największe: dolnośląskie, lubelskie, małopolskie Niepełnosprawność  mniejsze UWAGA!!! Cechy dotyczące wykształcenia miały wielokrotnie większy wpływ na prawdopodobieństwo posiadania pracy niż cechy ww.

Praca a wykształcenie w oczach absolwentów

Związek pracy z wykształceniem w ocenie absolwentów Odsetek absolwentów, których praca miała związek z kierunkiem wykształcenia Stosunkowo wysokie dopasowanie strukturalne

Związek pracy z wykształceniem w ocenie absolwentów Zgodność wykształcenia i aktualnie wykonywanej pracy

Cechy wykształcenia w ocenie absolwentów

Przydatność wiedzy i umiejętności uzyskanych w szkole w aktualnej pracy zawodowej w ocenie absolwentów

Przydatność wiedzy i umiejętności uzyskanych w szkole w zależności od rodzaju pracy

Ocena absolwentów dotycząca wiedzy ogólnej (w tym znajomości języków obcych) oraz wiedzy i umiejętności zawodowych uzyskanych w szkole

Ocena różnych składników wiedzy i umiejętności uzyskanych w szkole

Ocena przydatności w pracy zawodowej wybranych cech

Poszukiwane cechy pracowników

Cechy poszukiwanych pracowników w badaniach ogłoszeń Wykształcenie poziom / kierunek Doświadczenie zawodowe najczęściej 2-5 letnie niekiedy dużo dłuższe (funkcje kierownicze, wysoce specjalistyczne) czasem bez wymagań lub gotowości przyjęcia osób początkujących Wiedza fachowa w zależności od stanowiska, na które jest poszukiwany kandydat często akcentowane wymagania dot. wiedzy nie nabywanej na studiach np. dot. poszczególnych rynków (produktów, regionalnych), typów kontraktów, konkretnych technologii Dość często uprawnienia zawodowe Umiejętności zawodowe Bardzo konkretne Często związane z informatyzacją procesów produkcyjnych, handlu, obsługi klient etc.

Cechy poszukiwanych pracowników w badaniach ogłoszeń cd. Kompetencje społeczne zdolności interpersonalne umiejętność pracy w grupie komunikatywność umiejętność koordynacji pracy zespołu łatwość w nawiązywaniu kontaktów umiejętności negocjacji Kompetencje ogólne głównie dot. znajomości języków obcych zastosowań informatyki bardzo dobra organizacja pracy umiejętność analitycznego myślenia czasem inne

Cechy poszukiwanych pracowników w badaniach ogłoszeń cd. Kompetencje osobiste umiejętności organizacji pracy samodzielność, zdolność podejmowania ocen, decyzji zaangażowanie w wykonywaną pracę , silna motywacja do pracy konsekwencja w działaniu, dążenie do osiągnięcia wyznaczonego celu, orientacja na cele wysoka kreatywność sumienność umiejętność szybkiego uczenia dynamizm i elastyczność w działaniu, i dokładność, precyzja w działaniu, dbałość o detale dyspozycyjność odporność na stres uczciwość

Cechy poszukiwanych pracowników w wywiadach z pracodawcami Deficytowe cechy kandydatów do pracy Umiejętności praktyczne, kontakt z praktyką (doświadczenie), znajomość stosowanych technologii i istniejących systemów zarządzania Uczciwość, odpowiedzialność, zaangażowanie

Zamiast podsumowania

Wybrane wnioski Pomimo ogólnie dobrej pozycji na rynku pracy sytuacja niektórych absolwentów wyższych uczelni nie jest korzystna w części tylko „winne” temu są cechy samego kształcenia: struktura, jakość, zawartość programów, w części cechy leżące poza systemem kształcenia Wykształcenie lepiej wyposaża w wiedzę niż w umiejętności praktyczne, te zaś są pożądane na rynku pracy W kształceniu ważne – z punktu widzenia rynku pracy - okazuje się nie tylko to, czego się uczy (się) ale i to, jak się uczy (kształtowanie postaw)

Więcej pytań niż odpowiedzi Mało badań pozwalających ocenić przyczyny sukcesów lub porażek na rynku pracy, w tym zwłaszcza absolwentów W badaniach nie uwzględnia się dostatecznie komponentu cech wykształcenia na poziomie użytecznym w kształtowaniu funkcjonowania szkół, w tym wyższych uczelni

Uwagi dodatkowe: źródła danych do wystąpienia Opracowanie własne wykorzystujące wyniki „Badania aktywności zawodowej absolwentów w kontekście realizacji programu “Pierwsza Praca” 2008 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków EFS w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich realizowany na zlecenie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przez ASM Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o. o. „Edukacja dla pracy” UNDP 2007 Badanie „Analiza obecnego i przyszłego popytu na pracę w województwie kujawsko-pomorskim” w ramach projektu „Bilans kapitału ludzkiego a potrzeby szkoleniowe przedsiębiorstw” w toku „Oferta szkolnictwa wyższego a wymagania rynku pracy” ISW, opracowanie niepublikowane, 2005