Wykorzystanie chlubnych tradycji orężnych Wojska Polskiego w kształtowaniu postaw obywatelskich i patriotycznych młodzieży Michał WIATER Oddział Edukacji Obywatelskiej i Ceremoniału Wojskowego Departamentu Wychowania i Promocji Obronności

Nasza historia i tradycje orężne wydobywają z minionych dziejów wspaniałe wzorce ludzkiej ofiarności i poświęcenia w imię obrony Ojczyzny i narodu polskiego. Nasi przodkowie oddawali życie w walce o wolność i niepodległość. Ich odwaga i waleczność zdobyły sobie powszechnie uznanie i okryły ich chwałą. Ofiara życia poniesiona przez naszych rodaków, w tym żołnierzy, nie była daremna. Z ich krwi wzrosło państwo polskie. To dzięki nim żyjemy dziś w suwerennej Polsce. Zachowanie w pamięci naszego dziedzictwa jest obowiązkiem nas wszystkich, a oddanie należnej czci naszym przodkom, jest nie tylko powinnością wynikającą z wdzięczności dla ich ofiarności, ale i uznania dla ich wielkich dokonań. Pamięć o naszych bohaterach i ich czynach jest także istotnym elementem edukacji obywatelskiej młodego pokolenia. Bowiem bez kultywowania chlubnych tradycji, w tym tradycji orężnych, nie jest możliwe kształtowanie świadomości historycznej i patriotycznej obywateli.

Departament Wychowania i Promocji Obronności zainicjował przedsięwzięcie pod hasłem “Żołnierska Pamięć”. Celem jego jest: budowanie świadomości obywatelskiej, w tym patriotycznej i historycznej żołnierzy oraz społeczności lokalnych, kultywowanie i pielęgnowanie pamięci o polskich żołnierzach poległych w walkach za Ojczyznę oraz tych, którzy zginęli podczas wykonywania zadań służbowych w czasie pokoju. W ramach programu zostały podjęte działania w celu uporządkowania otoczenia grobów, pomników, tablic pamiątkowych oraz innych miejsc pamięci związanych z tradycjami oręża polskiego. Przedsięwzięcia te realizowano ze zrozumieniem na miarę posiadanych możliwości. Prace w tym zakresie są nadal prowadzone. Mamy nadzieję, że w ramach naszego przedsięwzięcia rozwinie się współpraca naszego departamentu z organizacjami społecznymi, lokalnymi władzami, a w szczególności ze szkołami.

Istotnym elementem kształtowania postaw szczególnie młodego pokolenia są przedsięwzięcia patriotyczne upamiętniające dokonania bojowe Wojska Polskiego – organizowane wspólnie przez wojsko, władze państwowe, samorządowe, organizacje pozarządowe i szkoły. Wśród tych przedsięwzięć są uroczystości związane z odsłonięciem pomników i obelisków, tablic pamiątkowych, nadawanie imion szkołom, ulicom, a także wystawy okolicznościowe i rekonstrukcje wydarzeń historycznych. Każdego roku we współpracy z władzami samorządowymi, organizacjami pozarządowymi, w tym szczególnie środowiskami kombatanckimi oraz szkołami organizowanych jest kilkaset uroczystości o charakterze patriotycznym i patriotyczno-religijnym. Wojsko Polskie aktywnie uczestniczy we wszystkich tego typu przedsięwzięciach wspierając władze lokalne, organizacje pozarządowe i szkoły. Udział żołnierzy w uroczystościach w sposób szczególny podkreśla ich przywiązanie do tradycji orężnych i szacunek dla swych poprzedników, którzy walczyli o wolność i niepodległość. Ponadto obecność wojskowej asysty honorowej wyraża więź wojska ze społeczeństwem, wpływa również na promocję obronności oraz profesjonalnych Sił Zbrojnych.

Departament Wychowania i Promocji Obronności podjął się z własnej inicjatywy przygotowania nowej edycji ceremoniału wojskowego, ponieważ obowiązujący do tej pory dokument z 1995 r. stracił swoją aktualność. Opracowanie znowelizowanego “Ceremoniału wojskowego Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej” jest następstwem zmian, jakie zaszły w funkcjonowaniu SZ RP w warunkach armii zawodowej oraz ich profesjonalizacji (m.in. zmiana struktury sił zbrojnych, powstanie nowego rodzaju SZ, zmniejszenie liczebności wojska, rozszerzenie działalności międzynarodowej /PKW, jednostki międzynarodowe/). W dniu 1 stycznia 2010 r. weszła w życie nowa edycja ceremoniału wojskowego (Decyzja Nr 411/MON z dnia 9 grudnia 2009 r.). Ceremoniał wojskowy jest udostępniony do pobrania w wersji elektronicznej na stronie internetowej: www.wojsko-polskie.pl

“Ceremoniał wojskowy SZ RP” prezentuje przykładowy przebieg uroczystości organizowanych zgodnie z polską tradycją, zwyczajami i wymogami protokołu dyplomatycznego, ujednolica zasady ich organizacji oraz umożliwia sprawne przeprowadzenie z uwzględnieniem przepisów zawartych w regulaminach SZ RP. Określa charakter tych uroczystości, wskazuje i systematyzuje sposoby ich organizowania i prowadzenia oraz nadaje im jednolitą formę organizacyjną. Ponadto opracowanie zawiera schematy przedstawiające przebieg wybranych uroczystości, zdjęcia prezentujące chwyty bronią i wybrane elementy uroczystości z udziałem wojskowej asysty honorowej oraz projekty scenariuszy uroczystości, kolejność ustawienia delegacji podczas składania wieńców i wiązanek, a także teksty ślubowania oficerów, podchorążych, podoficerów, kadetów, itp., które mogą być przydatne dla organizatorów uroczystości.

1. „Ramowy program obchodów świąt państwowych, wojskowych i rocznic historycznych wydarzeń z udziałem przedstawicieli najwyższych władz państwowych, Parlamentu Rzeczypospolitej Polskiej, kierownictwa Ministerstwa Obrony Narodowej, Sztabu Generalnego Wojska Polskiego oraz wojskowej asysty honorowej”. Propozycje do ramowego programu składają urzędy państwowe, Kancelaria Senatu RP, Kancelaria Sejmu RP, SG WP, RSZ, DO SZ, IWsp SZ, ŻW, DGW w terminie do 10 sierpnia. 2. „Plan współpracy resortu obrony narodowej z organizacjami pozarządowymi i innymi partnerami społecznymi”. Propozycje do planu składają partnerzy społeczni, w tym szkoły, po uzgodnieniu z dowódcami garnizonów w terminie do 10 sierpnia. Podstawowymi dokumentami planistycznymi regulującymi udział wojskowe asysty honorowej w uroczystościach w danym roku są: „Ramowy program obchodów świąt państwowych, wojskowych i rocznic historycznych wydarzeń z udziałem przedstawicieli najwyższych władz państwowych, Parlamentu Rzeczypospolitej Polskiej, kierownictwa Ministerstwa Obrony Narodowej, Sztabu Generalnego Wojska Polskiego oraz wojskowej asysty honorowej oraz „Plan współpracy resortu obrony narodowej z organizacjami pozarządowymi i innymi partnerami społecznymi”. Zadania dotyczące udziału wojskowej asysty honorowej w uroczystościach ujmuje się w „Planach zasadniczych przedsięwzięć jednostki (instytucji) wojskowej na rok ….”.

Slajd wniosku Organizatorzy uroczystości, które nie zostały ujęte w „Ramowym programie obchodów…” oraz w „Planie przedsięwzięć na rzecz obronności państwa …” kierują wnioski o udział wojskowej asysty honorowej do właściwego dla miejsca przeprowadzenia uroczystości dowódcy garnizonu w terminie umożliwiającym sprawne ich przygotowanie i przeprowadzenie. Określając skład i miejsce ustawienia wojskowej asysty honorowej należy dążyć do właściwego jej wyeksponowania oraz zapewnienia szacunku symbolom państwowym i wojskowym. Za organizację i przebieg uroczystości odpowiada jej organizator, który uzgadnia scenariusz i zakres udziału wojskowej asysty honorowej z dowódcą garnizonu lub jego przedstawicielem. Jeżeli scenariusz uroczystości z udziałem wojskowej asysty honorowej przewiduje udział w niej przedstawicieli najwyższych władz państwowych i wojskowych, należy jego układ skonsultować przed zatwierdzeniem z Departamentem Wychowania i Promocji Obronności. Natomiast, gdy podczas uroczystości zaplanowano odczytanie apelu poległych lub apelu pamięci, jego treść należy przedstawić do zatwierdzenia dyrektorowi wyżej wymienionej komórki organizacyjnej MON. Minister Obrony Narodowej w przypadku: (1) organizowania centralnych uroczystości państwowych i wojskowych; (2) uroczystości poza granicami kraju (nie dotyczy Polskich Kontyngentów Wojskowych); (3) pogrzebów członków najwyższych władz państwowych oraz innych osób zasłużonych dla państwa. Dowódca garnizonu w przypadku przygotowania i przeprowadzenia: (1) uroczystości państwowych, wojskowych, patriotycznych, patriotyczno-religijnych lub religijnych z udziałem wojskowej asysty honorowej w garnizonie; (2) uroczystości pogrzebowych: (a) dam i kawalerów orderów wojennych i wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej; (b) kombatantów i weteranów, uczestników walk o wolność i niepodległość Polski; (c) kombatantów i weteranów misji wojskowych poza granicami państwa; (d) żołnierzy w służbie czynnej; (e) byłych żołnierzy zawodowych; szczególnie zasłużonych pracowników wojska. [1]

Wojskową asystę honorową może stanowić: kompania honorowa, pododdział honorowy z pocztem sztandarowym lub bez pocztu sztandarowego, poczet sztandarowy (flagowy, banderowy, proporcowy, buńczuka, trąbki), orkiestra wojskowa (trębacz, werblista), posterunek honorowy (oficerski, podoficerski, żołnierski, z bronią lub bez broni). Ponadto w uroczystościach mogą wziąć udział żołnierze stanowiący szpaler reprezentacyjny (z bronią lub bez broni), żołnierze do składania wieńców i wiązanek, do niesienia odznak orderów i odznaczeń oraz do posługi liturgicznej.

1) Wojskowa asysta honorowa nie może uczestniczyć w przedsięwzięciach mających charakter polityczny. 2) O udziale wojskowej asysty honorowej w uroczystościach państwowych, uroczystościach poza granicami kraju oraz pogrzebach członków najwyższych władz państwowych i innych osób zasłużonych dla państwa nie będących żołnierzami decyzję podejmuje Minister ON, a Szef SG WP w swoim rozkazie określa jej skład (nie dotyczy pogrzebów). 3) O udziale wojskowej asysty honorowej w pozostałych uroczystościach decydują dowódcy garnizonów wyznaczając jej skład zgodnie z posiadanymi możliwościami.

Podczas uroczystości umundurowani funkcjonariusze innych służb służb oraz członkowie organizacji pozarządowych (np. harcerze, strzelcy, ale także uczniowie) mogą razem z żołnierzami pełnić wartę na posterunkach honorowych, a także nieść oraz składać wieńce i wiązanki itp. Wystawienie posterunków honorowych w miejscu uroczystości powinno nastąpić przed wprowadzeniem sztandarów oraz kompanii honorowej (pododdziału honorowego). Żołnierze pełniący wartę na posterunku honorowym powinni stać najbliżej pomnika, tablicy pamiątkowej itp. W uroczystościach mogą brać także udział wojskowe sztandary historyczne, sztandary organizacji pozarządowych, środowisk kombatanckich, uczelni, szkół itp., które wprowadza się w miejsce uroczystości przed wejściem kompanii honorowej (pododdziału honorowego), a odprowadza po jej odejściu (chyba, że względy organizacyjne stanowią inaczej).

Dziękuję Państwu za uwagę