Teorie adaptacji imigrantów (cudzoziemców) do społeczeństwa przyjmującego (3) Sławomir Łodziński Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego i mniejszości (semestr zimowy, środy, godz. 10-12, sala 401 wykład nr 14

Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 14 1. Przykład: badania nad imigracją / etnicznością w USA i w Europie (1) - (Ewa Morawska, Badania nad imigracją/etnicznością w Europie i Stanach Zjednoczonych: analiza porównawcza, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny” 2009, nr 1): dyscypliny naukowe: socjologia, politologia, geografia społeczna (geografia miast); wielo-dyscyplinarność studiów europejskich; główne tematy badawcze - USA: asymilacja i kultura wielo-segmentowego społeczeństwa przyjmującego: awans, degradacja, asymilacja etniczna („enklawy etniczne”). transnarodowość (dwa kraje, wielopłaszczyznowe wzorce powiązań): współistnienie asymilacji i związków transnarodowych; transnarodowość jako ekspresja pluralizmu kulturowego/etnicznego. „urasowiona etniczność” (racialized ethnicity): ujęcie bimodalne i kontekstualne; rola płci w zróżnicowaniu mechanizmów migracji oraz integracji imigrantów ze społeczeństwem przyjmującym: gender w odniesieniu do kobiet.

Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 14 2. Przykład: badania nad imigracją / etnicznością w USA i w Europie (2): główne tematy badawcze – Europa: Integracja imigrantów (rozumiana jako wielowymiarowe zjawisko adaptacji): badanie z perspektywy wykluczenia imigrantów lub zewnętrznych czynników utrudniających integrację; transnarodowość (uwaga na podmiotowość migrantów): „ponad”- narodowy charakter i związków imigranckich; ale brak analiz współistnienia asymilacji i transnarodowości; badanie tylko I (II) pokolenia; płeć: dyskusja na temat rozumienia gender; pojęcie „rasy” (Wielka Brytania) tematy „europejskie” (prawie wyłącznie): badanie „etniczności” jako tego „co odróżnia” - grupa etniczna, „realna”, obecna w doświadczeniu indywidualnym i grupowym; islam – modernizacja islamu, religie publiczne itp.

Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 14 3. Przykład: badania nad imigracją / etnicznością w USA i w Europie (3): tradycja badań europejskich (w porównaniu do amerykańskich): zależność finansowa badań od źródeł państwowych; silna obecność państwowych ośrodków naukowych; odpowiedzialność za adaptację imigrantów spada na instytucje państwowe, a nie na społeczeństwo (mieszkańców); słaba obecność (praktycznie brak) badaczy z imigracyjnym rodowodem; słaba orientacja na „podmiotowe” podejście do imigracji.

Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 14 4. Teorie „integracji” (1): popularność tego pojęcia w Europie (dlaczego?) i jego „otwartość” (łączy sprzeczne oczekiwania); dodatkowo umacnia ono perspektywę „państwa narodowego”; założenia: „interakcyjny” model przystosowań: całościowość procesu adaptacji imigranta i jego „dwukierunkowość” – uwaga pada na migrantów, jak i społeczeństwo przyjmujące; różnica wobec doświadczeń amerykańskich: koncentracja na roli państwa i jego polityce adaptacji imigrantów; różne doświadczenia „krajowe” – znaczenie tradycji imigracji oraz sposobu definiowania wspólnoty narodowej (przykłady Wielkiej Brytanii, Francji i Niemiec); ogólny problem: znalezienie równowagi między równością społeczną i kulturowym uznaniem imigrantów, a dążeniem do zachowania solidarności wszystkich mieszkańców i kulturowej spójności społeczeństwa przyjmującego; integracja polega na byciu zaakceptowanym jako część społeczeństwa przyjmującego.

Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 14 5. Teorie „integracji” (2): wymiary integracji: strukturalny – imigranci (mniejszości) znajdują się w kluczowych instytucjach społeczeństwa przyjmującego; kulturowy – zmiany w postawach i kulturze imigrantów, tak jak i społeczeństwa przyjmującego; społeczny – „prywatne” relacje z członkami społeczeństwa przyjmującego; osobowościowy – subiektywne poczucie przynależności i identyfikowanie się ze społeczeństwem przyjmującym. nierówności wymiarów „integracji” w tych wymiarach i wzajemne oddziaływanie na siebie tych wymiarów; obszary integracji Etzinger i Biezeveld (2003): socjoekonomiczny (dostęp do rynku pracy, poziom dochodów, usług socjalnych, poziom edukacji, itp.); kulturowy (poszanowanie głównych wartości w społeczeństwie przyjmującym, rządy prawa, równość kobiet i mężczyzn itp.); prawno-polityczny (dostęp do obywatelstwa, udział w życiu politycznym itp.); postawy społeczeństwa przyjmującego wobec imigrantów (przypadki dyskryminacji, programy anty-dyskryminacyjne itp.) Indeks Polityki Integracji Migrantów (MIPEX).

Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 14 6. Teorie „integracji” (3): krytyka pojęcia i koncepcji: „stygmatyzowanie” obszarów integracji (i problemów) adaptacji imigrantów; „porównywalność” procesów integracji w różnych krajach; nacisk na „jednokierunkowość przystosowania imigrantów”; „ukryta” forma asymilacji; „statyczność” integracji (brak uwzględnienia mobilności imigrantów); słuszne oczekiwania normatywne, lecz brak praktycznych (politycznych) narzędzi do jej wprowadzania. dyskusja nad „integracją” a inne (zbliżone koncepcje): „spójności społecznej”: zwrócenie uwagi na całość otoczenia społecznego (całą społeczność lokalną), w którym znajdują się migranci; wymiar ekonomiczny (rynek pracy) jako decydujący czynnik udanej adaptacji. kapitału społecznego: kapitał społeczny społeczności imigracyjnej („łączący” i „spajający”); kapitał a zróżnicowanie etniczne.

Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 14 7. Koncepcje „transnarodowości” (1): transnarodowość a zmiana sposobu konceptualizacji migracji: transformacja cudzoziemców – diaspora. „stara” (Znaniecki, Thomas) i „nowa” transnarodowość; Steven Vertovec, Transnarodowość, Wydawnictwo UJ, Kraków 2012 - co to znaczy nowa transnarodowość?: nowoczesne technologie zmieniają poziom, intensywność i szybkość interakcji imigrantów z krajem ojczystym (krewnymi, instytucjami itp.); życie wydarzeniami w kraju ojczystym („transnarodowość normatywna”); skala i znaczenie imigranckich przekazów pieniężnych; nowoczesne technologie ułatwiają zaangażowanie polityczne w kraju ojczystym; polityczna aktywność stowarzyszeń imigranckich; specjalne rządowe programy skierowane na emigrantów - finansowe i pomocy, akceptacja podwójnego obywatelstwa; łatwiejsze możliwości publicznej demonstracji utrzymywanych kontaktów transnarodowych. znaczenie nowoczesnych technologii transportowych i łącznościowych dla utrzymywania kontaktów z „macierzą”, zmiana perspektywy adaptacji;

Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 14 8. Koncepcje „transnarodowości” (2): odchodzenie od „nacjonalizmu metodologicznego”; Th. Faist „przestrzenie transnarodowe”: „względnie stabilne, trwałe i zwarte relacje społeczne istniejące ponad granicami suwerennych państw narodowych”; migrant żyje w dwóch lub większej liczbie „światów”. model „triady” – imigrant, społeczeństwo przyjmujące i wysyłające: adaptacja do „przestrzeni ponadnarodowej” (rola „ponadnarodowych więzi i społeczeństwa wysyłającego); problem kierunku adaptacji, dynamiczny (procesualny) charakter adaptacji; „transnarodowość” ekonomiki migrantów, wielorakie obywatelstwo, synkretyczne (hybrydowe) tożsamości. wymiary: gospodarczy (przepływy finansowe), społeczno-kulturowy („wieloraka lojalność”), zróżnicowane modele legalizacji pobytu i obywatelstwa, ułatwienia prawne. krytyka: „przestrzenie transnarodowe” a życie w jednym „miejscu” („społeczeństwo przyjmujące”).; „dualny” proces adaptacji („asymilacja” i transnarodowość).

Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 14 9. Transnarodowość a „diasporyzacja migracji”: Robin Cohen (1997): diaspory: „prześladowań” (Żydzi, Afrykanie, Ormianie), „imperium” (Brytyjczycy), „pracy’ (Indusi), „handlu” (Chińczycy) i „kultury” (Jamajka – Karaiby). rozumienie diaspory (Polacy za granicą – czy tworzą oni diasporę/y?): wspólna pamięć ojczyzny; wiara w możliwość powrotu do ojczyzny; kultywowanie tożsamości etnicznej; poczucie solidarności z rodakami; brak asymilacji do społeczeństwa przyjmującego i napięcia z władzami jego państwa. czy „diasporyzacja” współczesnych migracji?: stanowi ona wyzwania wobec spójności państwa/społeczeństwa oraz stosunków międzynarodowych.

Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 14 10. Globalizacja współczesnych migracji – aspekty i problemy: migracje (kierunki, natężenie) stanowią część szerszego i długiego procesu historycznego tworzącego współczesną globalizację; nastąpiła zmiana przyczyn migracji: od „potencjału” do „presji migracyjnej”. nastąpiło zatarcie podziału na kraje emigracyjne i imigracyjne; sprawy migracji w polityce państwa przesunęły się ze sfery spraw wewnętrznych do międzynarodowych; istotny stał się problem suwerenności państwa przyjmującego wobec procesów migracji; wyzwania wobec integracji imigrantów: wielokulturowość i „nowe mniejszości”, „etnoklasa”, nacjonalizm, „szowinizm dobrobytu” i „szowinizm kulturowy”; zmiany kulturowe wskutek migracji – pojawienie się kultury globalnej i synkretyzmu kulturowego.

Wprowadzenie do socjologii zróżnicowania kulturowego… nr 14 11. Zakończenie: adaptacja imigrantów jako wyzwanie – jak daleko można „unaradawiać” imigrantów i jak daleko można odtwarzać społeczeństwo narodowe w sytuacji zróżnicowania kulturowego?; 4 główne problemy adaptacji: rozumienia adaptacji (integracji), tj. co oznacza ona dokładnie i jakie tempo powinna ona przyjmować? czy mamy uczynić z imigranta kogoś całkowicie podobnego do nas , czy też upodobnić go w pewnych wymiarach?; wymiary adaptacji, tj. czy skupić się na przejmowaniu przez imigrantów naszych zwyczajów, umiejętności, języka itp., czy też koncentrować się na bardziej fundamentalnych zmianach ich tożsamości kulturowej/etnicznej?; długości trwania adaptacji, tj. czy adaptacja dotyczy konkretnych ludzi trakcie ich życia, czy to pozwalać jej się pozostać procesem międzypokoleniowym, gdzie kapitał integracyjny jest przekazywany generacyjnie?; przymusowości adaptacji, tj. czy winna być ona przymusowa, czy też dobrowolna?