Finansowanie i realizacja inwestycji z zakresu rewitalizacji terenów miejskich i poprzemysłowych dr Adam Polko Katedra Gospodarki Przestrzennej Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego w Katowicach

Treść prezentacji Przyczyny i skutki degradacji terenów miejskich i poprzemysłowych w kontekście funkcjonowania miejskich rynków nieruchomości Definicja rewitalizacji miast – ujęcie ekonomiczne Strategie rewitalizacji terenów miejskich i poprzemysłowych Podejścia do finansowania projektów rewitalizacji Rodzaje finansowania projektów rewitalizacji Wnioski

Przyczyny i skutki degradacji terenów miejskich i poprzemysłowych w kontekście funkcjonowania miejskich rynków nieruchomości Cechy nieruchomości: stałość w miejscu duża trwałość wysoka kapitałochłonność Przyczyny degradacji dzielnicy śródmiejskiej: niska elastyczność podaży na śródmiejskich rynkach nieruchomości występowanie negatywnych efektów zewnętrznych na obszarze dzielnicy śródmiejskiej Skutki degradacji dzielnicy śródmiejskiej: dekapitalizacja zasobów nieruchomości wzrost kosztów społecznych i wydatków budżetowych niekorzystny wpływ na wizerunek całego miasta nieefektywne wykorzystanie przestrzeni miejskiej

Definicja rewitalizacji terenów miejskich i poprzemysłowych Rewitalizacja terenów miejskich i poprzemysłowych - zestaw działań, umożliwiających przystosowanie zasobów nieruchomości miejskich do zmieniających się potrzeb użytkowników oraz dokonanie korekty w alokacji zasobów, prowadzącej do takiej ich konfiguracji, która jest społecznie efektywna, a więc eliminuje negatywny wpływ efektów zewnętrznych. Powyższy zestaw działań powinien przyczynić się do poprawy atrakcyjności dzielnicy śródmiejskiej oraz osiągnięcia stabilizacji i spójności społecznej na jej obszarze.

Strategie rewitalizacji terenów miejskich i poprzemysłowych Inkluzja społeczna Przedsiębiorczość lokalna Porozumienia w zakresie gospodarowania przestrzenią Gentryfikacja i rozwój kreatywnej społeczności Konkurencyjność (regionalna, krajowa, międzynarodowa) Efektywny układ urbanistyczny

Podejścia do finansowania projektów rewitalizacji Finansowanie przedsięwzięć związanych z rewitalizacją miejskich przestrzeni i obiektów publicznych (ulice, place, parki, obiekty użyteczności publicznej) Instrumenty prawne: Prawo pierwokupu lub wywłaszczenie na cele publiczne Podział oraz scalanie i podział nieruchomości Instrumenty finansowe: Środki własne Obligacje komunalne Kredyty i pożyczki bankowe Środki z funduszy strukturalnych UE Inne środki pomocowe Leasing nieruchomości Stymulowanie inwestycji realizowanych przez sektory prywatny (biznesowy) oraz obywatelski Instrumenty polityki lokalnej: Polityka przestrzenna: strefowanie, działania ograniczające dekoncentrację przestrzenną miasta (UGB -urban growth boundaries, przestrzenne limity na budowę, tworzenie pasów zieleni, tzw. greenbelts) Polityka mieszkaniowa: bonifikaty przy prywatyzacji zasobów komunalnych, dodatki mieszkaniowe (subsydia ograniczające negatywne skutki procesu gentryfikacji) Polityka ochrony zabytków Polityka fiskalna: ulgi w podatku od nieruchomości oraz innych podatkach i opłatach lokalnych, np. bonifikaty w opłatach rocznych za użytkowanie wieczyste Gmina jako bezpośredni inwestor w procesie rewitalizacji Gmina jako organizator rynku nieruchomości i pośredni inwestor w procesie rewitalizacji

Rodzaje finansowania projektów rewitalizacji - I Etapy: Ustalenie obszaru na którym będzie obowiązywał TIF (tzw. TIF district) „Zamrożenie” bazowej wartości nieruchomości od której naliczany jest podatek Gromadzenie na osobnym rachunku dodatkowych przychodów wynikających ze wzrostu wartości nieruchomości ponad wartość bazową (tax increments) Przeznaczanie dodatkowych przychodów na publiczne projekty rewitalizacji bądź subsydia dla inwestorów prywatnych realizujących projekty rewitalizacji Potencjalne źródła wzrostu wartości nieruchomości na obszarze TIF: Nowe inwestycje na terenach dotychczas nie zagospodarowanych (nie generujących wpływów podatkowych) Inwestycje remontowo-modernizacyjne w istniejących obiektach Pozytywne efekty sąsiedztwa (wzrost wartości nieruchomości zlokalizowanych w sąsiedztwie rewitalizowanych obiektów) Obciążenia finansowe: Rekompensaty za negatywne skutki wywołane na nieruchomościach Wykup nieruchomości w związku z realizacją celów publicznych Koszty budowy infrastruktury Obsługa procesu inwestycyjnego Dochody finansowe: Opłata planistyczna Opłaty adiacenckie Dochody z podatku od nieruchomości Dochody związane z obrotem nieruchomościami (podatek od czynności cywilnoprawnych) Finansowanie nadwyżką podatku (TIF – Tax Increment Financing) Ocena skutków finansowych uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

Rodzaje finansowania nieruchomości - II Priorytet VI „Zrównoważony rozwój miast” Działania 6.1. „Wzmacnianie regionalnych ośrodków wzrostu” Działanie 6.2. „Rewitalizacja obszarów zdegradowanych” Inne priorytety Działanie 4.1. „Infrastruktura kultury” Działanie 5.6. „Dziedzictwo przyrodnicze” Narzędzie opcjonalne (uruchomienie zależy od decyzji Instytucji Zarządzającej RPO) Możliwość przekształcenia środków dostępnych w ramach RPO w zwrotny, odnawialny instrument finansowy Utworzenie „Funduszu Rozwoju Miejskiego”, który zarządzałby posiadanymi środkami i udzielał wsparcia Zalety: Ominięcie zasady n+2 Efekt dźwigni i odnawialny charakter Promowanie inwestycji w ramach PPP Wady: Rezygnacja z systemu dotacji Koszty obsługi funduszu Skompilowana struktura przepływu środków Regionalny Program Operacyjny dla województwa śląskiego na lata 2007-2013 JESSICA (Joint European Support for Sustainable Inwestment in City Area)

Wnioski W trakcie tworzenia strategii i programów rewitalizacji podejście instrumentalne powinno zostać zastąpione podejściem aksjologicznym, w którym pojecie rozwoju danych terenów miejskich i poprzemysłowych zdefiniowane jest indywidualnie jako proces urzeczywistniania wartości sektora publicznego, prywatnego (biznesowego) i obywatelskiego Zwracanie większej uwagi na instrumenty pozafinansowe ułatwiające działania inwestorom prywatnym, w szczególności ograniczające ryzyko inwestycyjne Dywersyfikacja zarówno sposobów jak i źródeł finansowania projektów rewitalizacji Partycypacja trzech sektorów: publicznego, biznesowego i obywatelskiego Szansa pozyskania środków finansowych nie powinna być jedynym czynnikiem determinującym działania rewitalizacyjne